Выбары: назіранні назіральніка

Апошняя выбарчая кампанія і арганізацыя галасавання хутчэй дэлегітымізуюць уладу ў вачах тых, хто меў хоць якое дачыненне да выбараў у якасці назіральніка, даверанай асобы кандыдата, журналіста, сябра камісіі, удзельніка «каруселі».

Калі раней на выбарах адбываліся махінацыі на ўзроўнях датэрміновага галасавання, падчас падліку галасоў, падчас звядзення лічбаў у акруговых камісіях, гэта рабілася патаемна. Камісіі ўсімі намаганнямі стараліся схаваць факты фальшаванняў. Цяпер альбо задзейнічаныя ў выбарчай сістэме выканаўцы расслабіліся ад беспакаранасці, альбо яны так нягегла імкнуцца прадэманстраваць Еўропе «прагрэс» у арганізацыі выбараў і адначасова зацята выконваць дырэктывы «зверху» па яўцы. У любым выпадку, махінацыі выбарчыя камісіі сёлета здзяйснялі нахабна і адкрыта.

Перш за ўсё гэта тычыцца яўкі выбаршчыкаў. Практычна паўсюль на выбарчых участках назіральнікі фіксавалі прыпіскі колькасці прагаласаваўшых. Напрыклад, на выбарчым участку 607 Каліноўскай выбарчай акругі №108 на трэці дзень датэрміновага галасавання яўка на паперы (у пратаколе) была павялічана на 161 чалавек (рэальна прагаласавала 75), па выніках датэрміновага галасавання было прыпісана яшчэ 90 чалавек. І ў дзень галасавання прыпіскі дасягнулі апагею: паводле падліку назіральнікаў, на ўчастку галасавалі 343 выбарца, паводле «падлікаў» камісіі — 715 (!!!).

На ўчастку 625 Каліноўкай акругі № 108 зафіксавалі ўкід бюлетэняў. Паказальна, што акуратны стос бюлетэняў у празрыстай скрыні для датэрміновага галасавання праляжаў палову дня і ўсю ноч, пакуль яго не сфатаграфаваў журналіст. Нават кіраўніца ЦВК заявіла, што не сутыкалася з падобным у сваёй практыцы.

Назіральнікі акругі 108 фатаграфавалі пячаткі (камісія дазваляла) на скрынях для датэрміновага галасавання і бачылі, што яны адрозніваюцца.

У лякарнях, інтэрнатах і ВНУ актыўна выкарыстоўваўся прымус да галасавання, асабліва датэрміновага. Паўсюдна ў мэтах падвышэння яўкі выкарыстоўваліся так званыя «каруселі», калі бяспраўныя супрацоўнікі бюджэтных устаноў, якія моцна залежаць ад мясцовага начальства, накіроўваюцца на розныя ўчасткі і галасуюць па некалькі разоў.

Увогуле, паводле праваабаронцаў, панятак «датэрміновае галасаванне» згубіў свой сэнс: на выбарах адбываўся шматдзённы галасавальны марафон: колькасць галасаваўшых датэрмінова пераваліла за 30%.

Проста неверагодныя факты фальшаванняў фіксаваліся падчас падліку галасоў. І хаця падлік традыцыйна не праходзіў галосна і адкрыта (большай часткі бюлетэняў і пазнакаў у іх не было відаць), на ўчастках 607 і 618 назіральнікі запісалі на аўдыё і відэа лічбы, што агучваў старшыня камісіі падчас асобнага падліку датэрміновага галасавання, галасавання на даму і галасавання ў асноўны дзень. Сумы адпаведных лічбаў папросту не сыходзіліся з выніковымі лічбамі пратаколу: у адных кандыдатаў галасы па выніку адбіраліся, іншым дадаваліся, таксама штучна змяншалася колькасць тых, хто галасаваў супраць усіх.