Ад Цэзара да Пачвары: жахлівая трансфармацыя Нэрона ў Антыхрыста

Нэрон вядомы сваім тыранічным кіраваньнем і жорсткім перасьледам хрысьціянаў. Яго спадчына выйшла далёка за межы яго сьмяротнага існаваньня, яна ператварылася ў страшэнны сымбаль чыстага зла ў хрысьціянскай апакаліптычнай літаратуры — Антыхрыста.

Сьмерць Нэрона

Гісторыя рымскага імпэратара Нэрона — гэта апавяданьне аб бурным кіраваньні, неабмежаванай марнатраўнасьці і неўтаймаванай тыраніі. Скон Нэрона быў такім жа бурным і спрэчным, як і яго праўленьне.

Ішоў 68 год нашай эры, час, калі Рымская імпэрыя перажывала нястрымную агульную незадаволенасьць і сацыяльныя ўзрушэньні. Нэрон, апошні нашчадак дынастыі Юліяў-Кляўдыяў, ужо распаліў полымя грамадзкага гневу праз тое, што грэбаваў Рымам падчас Вялікага пажару, праз жорсткую падатковую палітыку і клоўнскі лад жыцьця.

І ўсё ж, сярод гэтага хаосу, яго раптоўны сыход з сусьветнае арэны быў нечаканым, распачаўся пэрыяд нявызначанасьці, які стане вядомы як «Год Чатырох Імпэратараў».

Насеньне падзеньня Нэрона было пасеянае ў правінцыях, дзе набірала моц крыўда на яго кіраваньне. Менавіта тут губэрнатар Галіі Гай Юлій Віндэкс адкрыта паўстаў супраць Нэрона. Нягледзячы на тое, што паўстаньне Віндэкса было хутка задушана Луцыем Вяргініем Руфам, губэрнатарам Верхняй Нямеччыны, адгалоскі пракаціліся па ўсёй Імпэрыі.

Неўзабаве пасьля паўстаньня Віндэкса Сэрвій Сульпіцый Гальба, губэрнатар Тараканскай Гішпаніі, абвесьціў сябе законным кіраўніком Рыма. Калі прыхільнасьці прэтарыянскай гвардыі перайшлі ад Нэрона да Гальбы, некалі магутны імпэратар застаўся безабаронным. Яго праўленьне рассыпалася вакол яго, як картачны домік падчас летняга шторму.

Было 9 чэрвеня, і Нэрон быў на сваёй віле на ўскраіне Рыму. Да яго дайшла вестка, што Сэнат абвесьціў яго ворагам народа і загадаў пакараць сьмерцю. Нэрон вырашыў скончыць сваё брыдкае жыцьцё, хоць і не без вялікай долі тэатральнасьці.

Паводле гісторыкаў, Нэрону патрэбная была дапамога ў яго самагубстве. Яго сакратару, Эпафрадыту, была даручаная змрочная праца. Зь яго дапамогай Нэрон пераразэў сабе горла. Апошнія моманты жыцьця Нэрона, поўныя трывогі і ваганьняў, былі рэзкім кантрастам з пышнасьцю і бравадай, якія ён дэманстраваў на працягу ўсяго свайго праўленьня. Яго сьмерць значыла і канец дынастыі Юліяў-Клаўдыяў. Быў скончаны разьдзел у рымскай гісторыі, напоўнены такой жа веліччу, як і кровапраліцьцем.

Жудасныя злачынствы Нэрона

У 17 гадоў ён узышоў на трон юнаком-імпэратарам пад апекай сваёй маці Агрыпіны. Аднак праз пяць гадоў уплыў Агрыпіны стаў пагрозай для яго поўнага кантролю. Тое, што магло быць мілагучным дуэтам маці і сына, якія пануюць у гармоніі, стала першай крывавай нотай брутальнага канцэрта Нэрона. Агрыпіна была забітая па загадзе Нэрона.

Вялікі пажар у Рыме ў 64 годзе нашай эры ўразіў увесь сьвет. Агонь палаў шэсьць дзён і сем начэй, у выніку чаго дзесяць з чатырнаццаці раёнаў Рыма засталіся ў руінах. Раззлаванаму насельніцтву трэба было кагосьці абвінаваціць, і яны знайшлі «казла адпушчэння» ў сваім Імпэратары. Легенда кажа пра тое, што Нэрон са свайго палаца назіраў, як гарыць Рым, перабіраючы струны ліры, захоплены жудасным танцам полымя. Незалежна ад таго, праўда гэтая гісторыя ці проста гістарычнае ўпрыгожаньне, Нэрон скарыстаўся катастрофай як магчымасьцю аднавіць Рым у адпаведнасьці са сваім вялікім архітэктурным бачаньнем.

Наступствы пажару таксама сталі пачаткам ганебнага перасьледу хрысьціянаў Нэронам. Ён імкнуўся перакласьці віну за катастрофу на гэтую яшчэ маленькую групу людзей, што прывяло да эры жорсткіх рэпрэсій. Тацыт, рымскі гісторык, апавядае, як хрысьціянаў арыштоўвалі, катавалі і каралі сьмерцю, а Нэрон часта становіўся ўдзельнікам гэтых злачынстваў.

Нэрон выкарыстаў Рым як сваю асабістую сцэну, пачынаючы ад таго, што прымушаў насельніцтва слухаць яго працяглыя і пасрэдныя паэтычныя і музычныя выступы, і сканчваючы прымусовым ўдзелам у сьмяротных гонках на калясьніцах.

Ганеньні хрысьціянаў

Як піша Тацыт, хрысьціянаў арыштоўвалі, публічна зьневажалі, разьдзіралі сабакамі, укрыжоўвалі і нават спальвалі, каб служыць «начным асьвятленьнем» у садах Нэрона. Іх выкарыстоўвалі як нявольных пешак у жудасных відовішчах Нэрона, іх пакуты ператварыліся ў забаўку для гарадзкіх масаў. Імпэратарскія сады Нэрона сталі акрываўленай сцэнай, дзе пад пакручастым выглядам публічнай забавы зьнішчаліся нявінныя жыцьці.

Гэты сістэматычны перасьлед быў больш чым простым палітычным манэўрам, каб зьняць з сябе віну за Вялікі пажар. Гэта было сьведчаньнем садысцкай жорсткасьці Нэрона і яго глыбока ўкаранёнай пагарды да веры, якую ён бачыў як пагрозу свайму кіраваньню. Хрысьціянства зь яго акцэнтам на любові, спачуваньні і пакоры рэзка кантраставала з геданістычным і экстравагантным ладам жыцьця, які ўвасабляў Нэрон. Пасьлядоўнікі гэтай веры сталі ворагамі, якіх трэба было ліквідаваць.

Калі існаваньне Нэрона падыходзіла да канца, гісторыя яго перасьледаў стала магутным сымбалем стойкасьці хрысьціянаў. Нявінныя ахвяры жорсткасьці Нэрона не былі забытыя. Замест гэтага яны былі ўвекавечаныя ў хрысьціянскай гісторыі, іх ахвяра адгукалася праз стагодзьдзі як сьведчаньне іх непахіснай веры. У сваіх пакутах яны знайшлі моц, якая перажыла жорсткае кіраваньне Нэрона.

Забойства апосталаў Пятра і Паўла

Сьвяты Пётр, Скала, на якой Езус абвесьціў, што будзе пабудаваны яго касьцёл, быў укрыжаваны паводле загаду Нэрона. Яго жудасны канец прыйшоў падчас хвалі жорсткага перасьледу пасьля Вялікага пажару ў Рыме ў 64 годзе. У апошняе сьведчаньне сваёй непахіснай веры і глыбокай пакоры Пётр, згодна з традыцыяй, папрасіў быць укрыжаваным дагары нагамі, лічачы сябе нявартым сьмерці такім жа чынам, як і яго Збаўца.

Падобным чынам сьвяты Павал, апостал язычнікаў, сустрэў свой канец пад тыраніяй Нэрона. Калісьці Павел сам быў ганіцелем хрысьціянаў. Яго навяртаньне і наступныя місыянэрскія паездкі аказалі глыбокі ўплыў на распаўсюд хрысьціянства. Аднак яго вучэньне і ўплыў у канчатковым выніку паставілі яго на шлях сутыкненьня з уладай Рыма. Традыцыя сцьвярджае, што Паўлу, як рымскаму грамадзяніну, была прадастаўлена хуткая сьмерць праз адсячэньне галавы, у якой было адмоўлена шматлікім зь яго братоў-хрысьціянаў.

Перасьлед Нэрона зьнішчыў іх жыцьцё, але не змог заглушыць іх спадчыну.

Імпэратар-антыхрыст

Гісторыя Нэрона не скончылася яго драматычнай сьмерцю ў 68 годзе. Зьверствы яго праўленьня і тэрор, які ён учыніў на ранніх хрысьціянаў, ператварыліся ў пасьмяротнае разуменьне Нэрона як дэманічнай істоты, увасабленьня чыстага зла.

Тэрмін «Антыхрыст» знаходзіць свае карані ў Новым Запавеце, які выкарыстоўваецца для апісаньня любога, хто адмаўляе Хрыста. Але па меры разьвіцьця хрысьціянства гэты тэрмін набыў больш злавеснае значэньне. Пачалося вызначэньне фігуруы абсалютнага зла, прадвесьніка канца часоў. Нэрон зь яго бязьлітасным перасьледам хрысьціянаў і яго ўласнай ілюзіяй боскасьці вельмі добра адпавядаў гэтай форме.

Кніга Адкрыцьця, апошняя кніга ў Новым Запавеце, пакрытая сымбалізмам і прароцкімі бачаньнямі апакаліпсісу. У ёй кажацца пра Зьвера, злую фігуру, пазначаную лічбай 666. Шматлікія раннехрысьціянскія навукоўцы, спрабуючы расшыфраваць гэтую загадкавую мову, зьвярнулі свой позірк на Нэрона. Лічбавае значэньне габрэйскіх літараў у «Нэроне Цэзару» пры складаньні раўнялася 666, што прывяло да вытлумачэньня Нэрона як Зьвера.

Гэтая ідэнтыфікацыя была больш, чым проста дзівацтва нумаралёгіі. Для раньніх хрысьціянаў Нэрон быў увасабленьнем сусьветнай улады ў яе самым разбэшчаным і разбуральным выглядзе. Яго бессэнсоўны гвалт, яго самаабагаўленьне і жорсткі перасьлед хрысьціянаў пазначылі яго як асобу глыбокага зла, чалавека, які, здавалася, вядзе вайну супраць самога Бога.