Як СССР ваяваў у В'етнамскай вайне супраць ЗША

Вайна ў В'етнаме была адным з самых супярэчлівых канфліктаў ХХ стагодзьдзя, які аказаў глыбокі ўплыў на сусьветную палітыку і гісторыю ваенных дзеяньняў. У той час як Злучаныя Штаты часта разглядаюцца ў якасьці асноўнага ўдзельніка гэтага канфлікту, Савецкі Саюз адыграў значную ролю ў фармаваньні яго курсу і вынікаў. У дзень сканчэньня крывавай вайны ўзгадаем гэты ўплыў.

У пачатку вайны ў В'етнаме СССР афіцыйна першапачаткова вагаўся з удзелам, паколькі разглядаў канфлікт у асноўным як лакалізаваную барацьбу паміж Паўночным і Паўднёвым В'етнамам. Савецкі Саюз забясьпечваў Ханой інфармацыяй, тэхнічнымі кансультантамі і маральнай падтрымкай, але Мікіта Хрушчоў палічыў за лепшае абмежаваць сваю падтрымку.

Аднак па меры ўзмацненьня ваеннага ўдзелу Злучаных Штатаў у рэгіёне, камуністычны саюз убачыў магчымасьць супрацьстаяць амэрыканскай моцы і пашырыць сферу свайго ўплыву. Чырвоныя лідэры разглядалі вайну як сродак дэманстрацыі сваёй прыхільнасьці глябальнаму антыкаляніялізму і ўмацаваньня ўласнай легітымнасьці як звышдзяржавы.

У 1965 годзе, пасьля адхіленьня Хрушчова ад улады, СССР падпісаў абаронную дамову, якая прадугледжвала аказаньне Паўночнаму В'етнаму фінансавай дапамогі, ваеннага абсталяваньня і дарадцаў. Цяпер Масква стала галоўным пастаўшчыком Паўночнага В'етнама.

У лістападзе 1968 года Савецкі Саюз і Паўночны В'етнам падпісалі новы комплекс ваенна-эканамічных пагадненьняў.

Першым сур'ёзным укладам СССР у ваенныя намаганьні стала прадастаўленьне Паўночнаму В'етнаму ваеннай дапамогі, якая ўключала зброю, боепрыпасы і іншыя матэрыялы. Гэтая падтрымка мела вырашальнае значэньне для таго, каб паўночнав'етнамцы супрацьстаялі амэрыканскім бамбардзіроўкам і вялі пасьпяховыя наступальныя дзеяньні супраць паўднёвав'етнамскіх і амэрыканскіх сілаў. Савецкі Саюз таксама прадаставіў ваенных дарадцаў для дапамогі ў навучаньні паўночнав'етнамскіх жаўнераў і паляпшэньні іх ваеннага патэнцыялу.

Савецкія салдаты, скіраваныя на в'етнамскую вайну ў якасьці зэнітных тэхнікаў, удзельнічалі ў баявых пусках ракет і зьбівалі самалёты ЗША, паведаміла ў 1989 годзе афіцыйная савецкая газэта «Савецкая армія».

У тым жа годзе іншы орган Крамлёўскай прапаганды — газэта «Чырвоная зорка» надрукавала ўпаміны адного з удзельнікаў вайны. «Самым уражлівым быў момант, калі самалёты былі зьбітыя», — распавёў сяржант запасу, названы М. Калесьнікам.

«Раптам скрозь гэты цёмны саван аб'ект, якога вы нават не маглі бачыць раней, апускаецца ў агні расколатых кавалкаў». Амэрыканцаў савецкі жаўнер называў занадта самаўпэўненымі.

Калі савецкія «ваенныя дарадцы» больш пільна ўдзельнічалі ў супрацьпаветраных апэрацыях, яны і самі панеслі страты. Як мінімум адзін афіцэр быў узнагароджаны двума медалямі за сваю ролю ў зьбіцці ў агульнай колькасьці 24 самалётаў, паводле ўспамінаў, прыведзеных у газэце.

Савецкі чалавек, які зьбіваў амэрыканскія самалёты, распавёў пра гонар камуністаў з СССР, калі в'етнамскі зэнітны атрад самастойна зьбіў амэрыканскі самалёт у сьнежні 1966 года. Амэрыканскі пілот быў схоплены і папрасіў сустрэцца з жаўнерамі, якія кіравалі батарэяй, што зьбіла яго з неба. «Калі яму сказалі, што гэта в'етнамцы, ён не паверыў», — сказаў маёр. «Ён сказаў, што праца пахне саветамі».

У 1968 годзе каманда з дзесяці спецназаўцаў ГРУ атакавала таемную амэрыканскую базу на камбаджыйска-в'етнамскай мяжы, зьнішчыўшы тры на той час новых амэрыканскіх ударных верталёта Cobra і фактычна выкраўшы яшчэ адзін. Гэтая апэрацыя была пацьверджана толькі пасьля распаду Савецкага Саюза, і калі была адна місія савецкага спецназа, то амаль напэўна іх было больш.

Мы скарысталіся ў тым ліку інфармацыяй CIA (Цэнтральнае выведвальнае ўпраўленьне) пад грыфамі Top Secret і Secret за 1965 і 1968 год. Гэтыя дакумэнты былі апублікаваныя самім ведамствам у 1990-х гадах, ахвотныя могуць іх знайсьці на афіцыйным сайце галоўнай выведкі ў сьвеце.

З тых дакумэнтаў можна таксама пазначыць паказальную дынаміку мілітарысцкай «дапамогі», якую аказваў СССР В’етнаму.

Так, за дзесяцігодзьдзе ў перыяд 1954-1964 гадоў памер гэтых уліваньняў у выглядзе зброі ацэньваўся ў прыблізна 70 мільёнаў даляраў. А за тры наступныя гады 1965-1967, зброі было пастаўлена на 1 мільярд і яшчэ 80 мільёнаў даляраў. Пры гэтым аналітыкі CIA падкрэсьліваюць, што і гэтая інфармацыя не зьяўляецца вычарпальнай, бо некаторыя пастаўкі маглі прайсьці незаўважна. Акрамя наўпроставай ваеннай дапамогі, Савецкі Саюз таксама адыграў ключавую ролю ў фармаваньні міжнароднага меркаваньня аб вайне ў В'етнаме. 

Савецкія лідэры працавалі над стварэньнем кааліцыі краінаў, якія выступалі супраць амэрыканскага ўмяшаньня, выкарыстоўваючы свой уплыў у ААН для крытыкі амэрыканскай палітыкі і дыпляматычнай падтрымкі Паўночнага В'етнама. СССР таксама выкарыстоўваў прапаганду, каб адлюстраваць Злучаныя Штаты як імпэрыялістычнага агрэсара. Такая афарбоўка выклікала рэзананс у антыкаляніяльных рухаў па ўсім сьвеце.

Магчыма, самым значным уплывам удзелу Савецкага Саюза ў вайне ў В'етнаме быў яго ўплыў на больш шырокую барацьбу ў перыяд халоднай вайны паміж ЗША і СССР. Канфлікт у В'етнаме стаў проксі-вайной паміж дзвюма звышдзяржавамі: ЗША імкнуліся прадухіліць распаўсюд камунізму, а Савецкі Саюз — пашырыць свой чырвоны ўплыў. Такім чынам, вайна ў В'етнаме стала найістотнай арэнай, на якой дзьве звышдзяржавы змагаліся за глябальнае панаваньне з далёкімі наступствамі для міжнародных адносінаў.

Было прызнана, што прыкладна 3000 савецкіх жаўнераў служылі ў Паўночным В'етнаме падчас вайны, хоць яны былі вызначаны як савецкія «ваенныя экспэрты», што дазваляла СССР сцьвярджаць, што савецкія «салдаты» не служылі ў вайне.

Знакамітае выказваньне Хо Шы Міна: «Вы можаце забіць дзесяць з нас за аднаго, і мы ўсё роўна пераможам», — самая вядомая цытата адносна веры ў тое, што менавіта гераічная і нязломная воля паўночнав'етнамскага народа ў канчатковым выніку перамагла амэрыканцаў. Але без савецкай дапамогі гэтая так званая нязломная воля не магла б утрымацца, не кажучы ўжо пра перамогу.

Нягледзячы на значны ўклад СССР ў ваенныя намаганьні, ён у канчатковым выніку не дасягнуў сваіх мэтаў у В'етнаме. Паўночнав'етнамцы змаглі атрымаць ваенную перамогу над ЗША і іх хаўрусьнікамі, але гэта не прывяло да значнага пашырэньня савецкай улады ў рэгіёне. Падтрымка ваенных дзеяньняў таксама абышлася значнай цаной, бо яна адцягвала рэсурсы і ўвагу ад іншых глябальных выклікаў. Праз некалькі гадоў пасьля сканчэньня В’етнамскай вайны ў 1975 годзе Крэмль увязаўся ў Аўганістан і падарваў сьмяротна сваё здароўе. 

У хуткім часе імпэрыі Зла не стала.