Інтрыгі, скандалы і гісторыя першай сучаснай Алімпіяды 1896 года ў Афінах

6 красавіка 1896 года былі ўрачыста адкрытыя легендарныя спаборніцтвы, гісторыя якіх сягае ў сівую грэцкую даўніну. Мы паглядзелі на тое, якімі былі першыя Алімпійскія гульні сучаснасці, а таксама параўналі іх з апошнімі ў 2021 годзе ў Токіа.

Перадгісторыя

Сучасныя Алімпійскія гульні былі натхнёныя старажытнымі Алімпійскімі гульнямі, якія праводзіліся ў Алімпіі, што ў Грэцыі, з VIII стагодзьдзя да нашай эры да IV стагодзьдзя нашай эры. Ідэю адрадзіць Алімпійскія гульні ў сучасную эпоху ўпершыню прапанаваў П'ер дэ Кубертэн, французскі педагог і аматар спорту. Пасьля некалькіх гадоў лабіраваньня і плянаваньня Афіны былі выбраныя месцам правядзеньня першай сучаснай Алімпіяды ў 1896 годзе.

П'ер дэ Кубертэн быў рухавіком адраджэньня Алімпійскіх гульняў. Ён быў натхнёны старажытнымі Алімпійскімі гульнямі і верыў, што Алімпійскія гульні могуць спрыяць міру і паразуменьню паміж народамі. Француз заснаваў Міжнародны алімпійскі камітэт (МАК) у 1894 годзе для арганізацыі і кантролю за сучаснымі Алімпійскімі гульнямі.

Пасьля стварэньня МАК наступным крокам стаў выбар горада-арганізатара першай сучаснай Алімпіяды. Разглядаліся некалькі гарадоў, у тым ліку Парыж, Рым і Бэрлін. Тым ня менш Кубертэн лічыў, што Афіны былі натуральным выбарам для правядзеньня першай Алімпіяды праз іх гістарычнае значэньне і сувязі са старажытнымі Алімпійскімі гульнямі.

Афіны былі сталіцай Грэцыі з 1834 года і былі цэнтрам інтэлектуальнай і культурнай дзейнасьці. Старажытныя Алімпійскія гульні праводзіліся ў Алімпіі, невялікім горадзе ў рэгіёне Пелапанэс у Грэцыі. У Афінах прайшло некалькі міжнародных спартовых мерапрыемстваў, у тым ліку Панафінэйскія гульні — спартовае мерапрыемства, якое праводзілася кожныя чатыры гады ў гонар багіні Афіны.

Кубертэн і МАК зьвязаліся з урадам Грэцыі і прапанавалі Афінам правесьці першую сучасную Алімпіяду ў 1896 годзе. Урад Грэцыі з энтузіязмам пагадзіўся, і падрыхтоўка пачалася вельмі сур'ёзна. Грэцкі кароль Георг I аказаў фінансавую падтрымку Гульням. Быў створаны камітэт для кантролю за будаўніцтвам Алімпійскага стадыёна і іншых аб'ектаў.

Першая Алімпіяда сучаснасці прайшла ў Афінах з 6 па 15 красавіка 1896 г. Урачыстая цырымонія адкрыцьця адбылася на стадыёне Панацінаікас, рэканструяваным старажытным стадыёне.

Да спартоўцаў ставіліся як да знакамітасьцяў, а гледачы горача іх падтрымлівалі. Першым алімпійскім чэмпіёнам сучаснасьці стаў амэрыканец Джэймс Коналі, які перамог у трайным скачку.

Інтрыгі і скандалы

На жаль, ужо на самых першых Гульнях было месца і звыклым сёньня непрыемным выпадкам. Алімпійскія гульні 1896 года былі азмрочаны скандалам і інтрыгамі.

Адзін з найбольш прыкметных інцыдэнтаў зьвязаны з маратонам, які стаў заключным мерапрыемствам Гульняў. Гонка пачалася ў горадзе Маратон, прыкладна ў 40 кілямэтрах ад Афінаў, і скончылася на стадыёне Панацінаікас. Гонку выйграў Сьпірыдон Луіс, які стаў нацыянальным героем.

Аднак былі сьцвярджэньні, што падчас гонкі Луіс атрымліваў дапамогу звонку. У некаторых паведамленьнях сьцвярджалася, што яго прыхільнікі давалі каньяк, у той час як іншыя казалі, што частку шляху яго везьлі на калясьніцы. Абвінавачаньні так і не былі даказаныя, але яны кінулі цень на перамогу Луіса.

Той жа Сьпірыдон Луіс удзельнічаў у Алімпійскіх гульнях яшчэ адзін раз, ужо як запрошаная зорка, у 1936 годзе. Там ён падараваў вянок з аліўкавых галінаў як сымбаль міру Адольфу Гітлеру.

Яшчэ адзін скандал быў зьвязаны з удзелам нямецкіх спартоўцаў. Нямецкую каманду абвінавацілі ў парушэньні алімпійскай хартыі праз нашэньне формы з колерамі нямецкага сьцяга. МАК быў настолькі разьюшаны гэтым парушэньнем пратаколу, што пагражаў адхіленьнем нямецкай каманды ад гульняў. Тым ня менш нямецкія спартоўцы папрасілі прабачэньня і бралі ўдзел у Гульнях далей.

Алімпіяда 1896 года таксама адметная сваёй неарганізаванасьцю. Мерапрыемствы былі заплянаваныя бязладна. Таксама не было фармальных правілаў спаборніцтваў, што прывяло да блытаніны і шматлікіх спрэчак.

Нягледзячы на ​​гэтыя праблемы, Алімпіяда 1896 года ў шматлікіх адносінах была пасьпяховай. Яна адзначыла пачатак новай эры ў міжнародным спорце і задала стандарт будучых Алімпійскіх гульняў. МАК вучыўся на памылках Алімпіяды 1896 года і ўнёс зьмены, якія дапамаглі зрабіць наступныя гульні больш арганізаванымі і справядлівымі.

Параўнальнае апісаньне дзьвюх падзей 1896 і 2021 гадоў:

• Удзел: у 1896 годзе ў Гульнях удзельнічалі толькі 14 краінаў, у агульнай колькасьці 241 спартовец. У адрозьненьне ад гэтага, на апошніх Алімпійскіх гульнях у Токіа 2021 года спаборнічалі спартоўцы з 206 краінаў, у агульнай колькасьці больш за 11 000 чалавек.
• Спорт: на Алімпійскіх гульнях 1896 года было толькі дзевяць відаў спорту, у тым ліку лёгкая атлетыка, роварны спорт, фехтаваньне і цяжкая атлетыка. Наадварот, на Алімпійскіх гульнях у Токіа ў 2021 годзе былі прадстаўленая 33 розныя віды спорту, пачынаючы ад традыцыйных алімпійскіх відаў спорту, такіх як плаваньне і гімнастыка, і сканчваючы такімі новымі відамі с, як скейтбордынг і спартовае скалалазаньне.

• Аб'екты: Алімпійскія гульні 1896 года праходзілі на стадыёне Панатынаік, які быў першапачаткова пабудаваны ў 330 годзе да нашай эры і адрамантаваны для Гульняў. Стадыён зьмяшчаў усяго 50 тысячаў гледачоў. Наадварот, Алімпійскія гульні ў Токіа ў 2021 годзе праходзілі на некалькіх пляцоўках, прычым самым буйным быў Алімпійскі стадыён, які мог зьмясьціць да 68 000 чалавек.
• Тэхналёгія: У 1896 годзе не было тэле- і радыётрансляцый Гульняў, і адзіным спосабам сачыць за падзеямі была прысутнасьць на стадыёне. У адрозьненьне ад гэтага, Алімпійскія гульні 2021 года трансляваліся ў жывым этэры па тэлебачаньні і анлайн-плятформах з шырокім аьсвятленьнем і каментарамі.
• Пол і разнастайнасьць: у 1896 годзе ў Гульнях бралі ўдзел толькі спартоўцы-мужчыны, а нябелых спартоўцаў не было. Наадварот, на Алімпійскіх гульнях у Токіа ў 2021 годзе павялічылася гендэрная і культурная разнастайнасьць з уключэньнем такіх відаў, як жаночы бокс і ўдзелам спартоўцаў з розных слаёў насельніцтва і культур.

Такім чынам, Алімпійскія гульні ператварыліся зь невялікага мерапрыемства з абмежаванымі відамі спорту і спартовых аб'ектаў у маштабнае глябальнае мерапрыемства з шырокім спектрам відаў спорту, самымі сучаснымі аб'ектамі і шырокім асьвятленьнем у СМІ. Уключэньне кабетаў і спартоўцаў з розных слаёў грамадзтва таксама зрабіла Алімпійскія гульні больш інклюзіўнымі і рэпрэзентатыўнымі для насельніцтва ўсяго сьвету.

Допінг і забраныя мэдалі

Выкарыстаньне прэпаратаў для павышэньня эфектыўнасьці, шырока вядомых як допінг, зьяўляецца пастаяннай праблемай на сучасных Алімпійскіх гульнях з моманту іх заснаваньня ў 1896 годзе. Нягледзячы на тое, што гульні былі створаны для садзейнічаньня сумленнай канкурэнцыі і атлетызму, некаторыя спартоўцы зьвярталіся да махлярства, каб атрымаць перавагу над сваімі супернікамі.

Першы выпадак ужываньня допінгу на Алімпійскіх гульнях адбыўся ў 1904 годзе, калі амэрыканскаму маратонцу Томасу Хіксу падчас гонкі далі стрыхнін і брэндзі. Гэты інцыдэнт падрыхтаваў глебу для будучых допінгавых спрэчак на гульнях.

На працягу многіх гадоў МАК прымаў захады па барацьбе з допінгам. У 1967 годзе яны стварылі Медыцынскую камісію для кантролю за праверкай лекаў і прадухіленьня допінгу. Аднак, нягледзячы на іх намаганьні, выпадкі ўжываньня допінгу працягвалі ўзьнікаць.

Адзін з самых сумна вядомых допінгавых скандалаў у гісторыі Алімпійскіх гульняў адбыўся падчас Алімпіяды ў Сеуле 1988 года. Канадзкі спрынтар Бэн Джонсан пабіў сусьветны рэкорд у бегу на 100 мэтраў, але пазьней высьветлілася, што ён ужываў стэроіды. Ён быў пазбаўлены залатога мэдаля і адхілены ад спаборніцтваў.

З тых часоў МАК працягвае выконваць больш строгія антыдопінгавыя захады, у тым ліку было і стварэньне Сусьветнага антыдопінгавага агенцтва (WADA) у 1999 годзе.

За 127 гадоў, што прайшлі з моманту першай Алімпіяды, агулам 154 мэдалі былі ануляваныя за допінг. Паглядзім на лідэраў: Расея — 45 мэдалёў, Беларусь і Украіна — па 11 мэдалёў і Казахстан — 10. Гэта тыя ўзнагароды, што былі здабытыя дзякуючы допінгу.

Беларусь — на другім месцы ва ўсёй алімпійскай гісторыі. Грандыёзны сорам.