Еўропа напісала закон аб барацьбе з пацяпленнем. Грэта Тунберг назвала яго капітуляцыяй

Еўрапейцы зрабілі заяўку на лідэрства ў сусветнай барацьбе з глабальным пацяпленнем і напісалі закон, які абавязвае 27 краін ЕС цалкам нейтралізаваць выкіды парніковых газаў да сярэдзіны стагоддзя. Бурная рэакцыя як праціўнікаў, так і прыхільнікаў не прымусіла сябе доўга чакаць, і яна абяцае нялёгкі лёс закону, шмат маштабнай перабудовы эканомікі і ўсяго ладу жыцця ў Еўропе ў бліжэйшыя тры дзесяцігоддзі.

Абавязацельства абмежаваць падвышэнне тэмператур на планеце ўзялі на сябе амаль дзве сотні краін, падпісаўшы Парыжскае пагадненне. Пасля дэмаршу ЗША кліматычныя актывісты ўсклалі надзеі на лідэрства ЕС. Мяркуючы па рэакцыі, найбуйнейшы палітычны блок на планеце іх расчараваў.
«Гэты кліматычны закон — капітуляцыя. Таму што нельга гандлявацца з прыродай, немагчыма заключыць здзелку з законамі фізікі», — выказала ўсеагульную незадаволенасць экаактывістка Грэта Тунберг — рупар «Паўстання выміраючых», што паралізаваў не адну заходнюю сталіцу ў мінулым годзе.
Яе словы патанулі ў апладысментах дэпутатаў Еўрапарламента, якім трэба будзе зацвярджаць праект.
Парыжскае пагадненне абавязвае краіны ўтрымліваць глабальнае павышэнне сярэдніх тэмператур на ўзроўні 1,5 градусаў Цэльсія ў параўнанні з даіндустрыяльным узроўнем. Аднак кожная краіна вольная самастойна вырашаць, як хутка скарачаць і кампенсаваць выкіды. Шмат хто баіцца выдаткаў і шкоды для прамысловасці і не спяшаецца, нягледзячы на ​​папярэджанні навукоўцаў пра тое, што планета награецца хутчэй, чым мы думалі, і дзейнічаць трэба нашмат больш рашуча.
ЕС вырашыў паказаць свету прыклад і замацаваць у законе амбіцыйную мэту: нейтралізаваць выкіды да 2050 года. Для гэтага недастаткова менш вэндзіць неба: прыйдзецца сур’ёзна выдаткавацца на электрамабілі, аднаўляльную энергетыку і энергазберажэнне. І абараніць свой рынак вуглевадародным падаткам на імпарт з краін, дзе экалагічныя нормы мякчэй.
Аднак еўрапейцы тут жа пасварыліся з нагоды шляхоў дасягнення гэтай мэты. Краіны, якія моцна залежаць ад вугалю, накшталт Польшчы і Германіі, хочуць больш плыўнага пераходу ў чыстую будучыню.
Іншыя патрабуюць не марудзіць. Сярод іх — новая Еўракамісія, абраная пасля планавай змены ўлады ў ЕС у канцы мінулага года. Яе кіраўнік Урсула фон дэр Ляйен паабяцала перагледзець прамежкавую мэту — знізіць выкіды да 2030 года да 40% ад узроўню 1990 года — і дамагчыся яе ўзмацнення жорсткасцю да 50-55%. Еўрапарламент двума рукамі падтрымаў яе, але ўрады некаторых краін выступілі супраць.

Хто чым незадаволены

Да пачатку сакавіку праект кліматычнага закона быў гатовы, але больш амбіцыйнай мэты ў ім так і не з’явілася. Еўракамісія цяпер абяцае ўзгадніць яе да верасня, што выклікае абурэнне эколагаў: занадта позна, кажуць яны.
Справа ў тым, што ў лістападзе свет збярэцца на кліматычны саміт у Глазга і будзе вырашаць, ці браць на сябе павышаныя абавязацельствы ў справе скарачэння выкідаў. Многія спадзяваліся, што ЕС паспее зрабіць гэта яшчэ да саміту — і не на словах, а законам. Чым прысароміць іншыя краіны і пакажа прыклад.
Тузін еўрапейскіх дзяржаў, уключаючы цяжкавагавікоў Францыю і Італію, патрабавалі зацвердзіць новую мэту ў чэрвені, каб паспець ўхваліць закон да шатландскага саміту. Германія — найбуйнейшая эканоміка ЕС — у іх лік не ўваходзіць.
У выніку прэзентаваны з вялікай помпай ў аўторак праект закона не толькі не вырашыў, чыя ўзяла ў пытанні пра тое, пераглядаць 40-працэнтную мэта зніжэння выкідаў да 50% ці да 55%. Але і адклаў гэтае пытанне да восені.
Намеснік кіраўніка Еўракамісіі Франц Цімерманс упэўнены, што свет і так пачуе.
«Сёння мы пераходзім ад слоў да справы, сёння мы даказваем еўрапейскім грамадзянам, што мы рашуча настроены нейтралізаваць выкіды да 2050 года, — сказаў ён, прадстаўляючы праект. — І гэтым законам мы пасылаем нашым міжнародным партнёрам выразны сігнал: у бягучым годзе мы ўсе разам павінны ўзяць на сябе павышаныя абавязацельствы, каб дасягнуць мэты Парыжскага пагаднення».
Незадаволеныя новым законам знайшліся і ў постаці праціўнікаў паскоранага пераходу да чыстай эканоміцы. Цяпер у іх ёсць права вета, але яны рызыкуюць яго страціць.
Напісаны Еўракамісіяй — фактычна урадам ЕС — законапраект прадугледжвае перадачу яму паўнамоцтваў усталёўваць больш жорсткія мэты пасля 2030 года, калі высветліцца, што Еўрасаюз адстае ад графіка і рызыкуе сарваць дэдлайн абнулення выкідаў — 2050.
Зараз такія рашэнні прымаюць кіраўнікамі 27 краін блока аднагалосна, і ў кожнага ёсць права вета. Калі прапанова Еўракамісіі пройдзе, яе дырэктывы аб паскарэнні дэкарбонізацыі можна будзе заблакаваць толькі кваліфікаванай большасцю.
Многія краіны гэта не задавальняе. Нямецкі дэпутат Еўрапарламента Міхаэль Блосам назваў ідэю мёртванароджанай.
«Гэта прапанова не пройдзе абсалютна дакладна», — цытуе яго агенцтва Рэйтэр.
Іншае патэнцыйна праблемнае становішча, пра якое прэса даведалася яшчэ на стадыі падрыхтоўкі законапраекта, у выніковай версіі з яго знікла. Еўракамісія хацела абавязаць усе краіны па дасягненні нейтральнасці выкідаў у 2050 годзе не спыняцца, а працягнуць скарачаць іх і дамагчыся адмоўнага балансу. Больш не хоча.
Зараз чыноўнікам ЕС трэба будзе пераканаць два супрацьлеглыя лагеры палітыкаў: абраныя наўпрост дэпутаты Еўрапарламента ў большасці сваёй выступаюць за больш амбітную праграму, тым часам як не менш дэмакратычна абраныя ўлады некаторых дзяржаў-членаў блока спяшацца не схільныя, паколькі асцерагаюцца эканамічных, сацыяльных і палітычных наступстваў хуткай перабудовы.
Пярэчанні асобных краін можа змякчыць агаворка ў новым законе. Нейтральнасць выкідаў да 2050 года вызначана як сярэдняе па шпіталі — для 27 краін ЕС у цэлым. Так што калі хтосьці дасягне яе раней, іншым могуць даць адтэрміноўку.
Паводле Бі-Бі-Сі