Курдыстан: зноў вайна

Праз год перамір’я Курдская працоўная партыя (РКК) зноў пачынае вайну за незалежнасць Курдыстану.



Праз год перамір’я Курдская працоўная партыя (РКК) зноў пачынае вайну за незалежнасць Курдыстану.
Мір з туркамі працягваўся 13 месяцаў. Менавіта столькі курдскія нацыяналісты з РКК знаходзілася ў стане аднабаковага перамі’я. Аднак цяпер курды зноў гатовыя ваяваць. “Насуперак дадзеным абяцанням, турэцкі ўрад працягвае спробы знішчыць курдскі рух. Менавіта Анкара нясе адказнасць за новы віток ваеннай трагедыі і яе наступствы, — гаворыцца ў заяве кіраўніцтва партыі. Гаворка вядзецца перш за ўсё пра авіяцыйныя налёты на базы партызан ва Усходняй Турцыі і на поўначы Іраку.
Такім чынам, курдскі супраціў, які цягнецца з канца 1970-х, пачынаецца зноў. Карані РКК звязаныя з групай курдскіх студэнтаў, якія ў 1970 годзе стварылі гурток ва універсітэце Анкары. Яго лідэрам быў Абдула Аджалан. Замест таго, каб па заканчэнню вучобы працаваць, студэнты вырашылі падацца ў родныя мясціны і заснаваць там партызанскія вайсковыя адзінкі. Група хутка праславілася дзякуючы замаху на аднаго з курдскіх правадыроў, які супрацоўнічаў з туркамі.
Сапраўдным падарункам для РКК стаў ваенны пераварот у Турцыі 1980 года. Забарона хоць нейкай палітычнай дзейнасці прывяла ў іх шэрагі шмат людзей. Хутка Сірыя дазволіла РКК арганізоўваць на сваёй тэрыторыі трэніровачныя базы. Дамаск нават заплюшчыў вочы на тое, што Курдыстан, за які змагалася РКК, збіраўся ўключыць частку сірыйскіх зямель.
У 1984 годзе падрыхтаваныя баевікі пачалі пераходзіць сірыйска-турэцкую мяжу і здзяйсняць вайсковыя акцыі. Цікава, што ім на гэтым этапе дапамагалі турэцкія камуністы і нават дэмакраты. Апошнія былі перакананыя, што любая барацьба супраць дыктатуры з’яўляецца прагрэсіўнай.
Напрыканцы 1990-х гадоў групоўка лічылася амаль разбітай. Арышт яе лідэра Аджалана выклікаў спрэчкі ў кіраўніцтве. Акрамя таго быў відавочны ідэйны крызіс: адпаведна статуту і праграме РКК змагалася за сацыялістычны Курдыстан, што на фоне калапсу камуністычнага блоку гучала дастаткова экзатычна.
Аднак арганізацыя выжыла. Як не дзіўна, выжыць ёй дапамаглі амерыканцы, якія скінулі Садама Хусейна. У выніку інтэрвенцыі на поўначы Ірака ўзнікла курдская аўтаномія, дзе РКК лёгка знаходзіць падтрымку і набірае кадры. Хаця янкі прымусілі кіраўніцтва аўтаноміі абяцаць не падтрымліваць паўстанцаў, яны дасюль адчуваюць сябе ў тых краях дастаткова ўтульна. Паралельна была вырашана праблема пераемніка Аджалана. Мурат Караілан здолеў падпарадкаваць сабе ўсіх палявых камандзіраў.

У прынцыпе, апошняя заява РКК пра аднаўленне вайсковых дзеянняў — гэта канстатацыя факту. На самай справе, вайна і так працягвалася. Калі верыць тым жа курдскім крыніцам, за апошнія дні баевікі РКК забілі 40 турэцкіх салдат. Апошняя аперацыя — ракетны абстрэл марской базы ў Іскандэруне, падчас якога было забіта сем чалавек. Адначасова паўстанцы прызнаюць, што туркі таксама нанеслі ім цяжкія страты.
Галоўнай прычынай пачаць партызанку стаў загад Аджалана, які зараз сядзіць у турэцкай турме. Як піша прэса, праз свайго адваката ён перадаў інструкцыю для саратнікаў — адкапаць сякеру вайны.
Апошняе перамір’е было абвешчана ў красавіку мінулага года. Камандзіры паўстанцаў нават не хавалі, што яго мэта — забеспячэнне атмасферы для правядзення мясцовых выбараў. Як і прагназавалася, у курдскіх раёнах на выбарах перамагла Партыя за дэмакратычнае грамадства (DTP) — адзіная легальная курдская партыя ў краіне.
Лідэры РКК лічылі, што прысутнасць у мясцовых саветах дэпутатаў-курдаў будзе спрыяць вырашэнню курдскага пытання. Сапраўды, на той момант існавала ілюзія таго, што Анкара гатовая пайсці курдам насустрач. Упершыню ў гісторыі Турцыі ўлады дазволілі выкладанне на курдскай мове. З’явіўся асобны курдскі канал тэлебачання. Турэцкі прэм’ер-міністр Эрдаган казаў пра неабходнасць “адкрыць Курдыстан з дапамогай дэмакратычных рэформаў. Аднак палітычная адліга закончылася вельмі хутка. У снежні па Турцыі пракаціліся масавыя арышты курдскіх актывістаў. У выніку аперацыі было арыштавана прыкладна 1500 падазраваных у кантактах з РКК. Адначасова была забаронена DTP. Апошняя зачыстка мела месца тыдзень таму. За кратамі аказаліся каля 200 чалавек, галоўным чынам студэнты.
Наўрад ці новы віток супраць­стаяння паміж РКК і Турцыяй нешта зменіць у раскладзе сілаў. Відавочна, што курды не маюць адпаведных рэсурсаў, каб выцесніць турэцкія вайсковыя часткі з краю.
Аднак эксперты раяць быць асцярожнымі. РКК так ці інакш ёсць фактам дэстабілізацыі ў і без таго напружаным рэгіёне Блізкага Усходу. Акрамя таго, пасля краху СССР ідэалогія РКК імкліва эвалюцыянавала. Спачатку РКК перайшла на пазіцыі нацыяналізму, а цяпер у яе заявах і камюніке ўсё часцей гучаць ісламісцкія матывы.