Сацыяльная дыстанцыя як выклік. Як у Літве ставяцца да беларусаў, украінцаў і расійцаў
Апошнім часам літоўскія ўлады прымаюць не самыя прыемныя захады ў дачыненні да беларусаў, якія вымушана эмігравалі ў Літву праз пераслед з боку рэжыма Лукашэнкі. Але ці адлюстроўвае палітыка стаўленне звычайных грамадзян?
Выстава, прысвечаная Беларусі, у віленскім «Mo Museum». Фота: welovelithuania.com
Дыктатуры ў Расіі і Беларусі, а затым поўнамаштабная вайна, якую Расія развязала супраць Украіны, вымусілі мільёны людзей эміграваць за мяжу. Паводле афіцыйных звестак Дэпартамента міграцыі Літвы, летась агульная колькасць замежнікаў у гэтай краіне перавысіла рэкордную адзнаку ў 200 000 чалавек. Тое, як мясцовыя жыхары ўспрымаюць гэтуюхвалю міграцыі, з кім яны ўсё больш аддаляюцца адно ад аднаго і прычыны гэтага — усё гэта абмяркоўваліся на панэльнай дыскусіі пад назвай «Вывучэнне інтэграцыі: экспертнае меркаванне пра ўкраінскую, расійскую і беларускую супольнасці ў краінах Балтыі», якая адбылася ў Вільні 19 красавіка.
Апошнія даныя аб міграцыі, атрыманыя гэтым спецыялізаваным дэпартаментам на канец сакавіка гэтага года, сведчаць пра тое, што ў Літве пражывае 74 000 украінцаў, 63 000 беларусаў і больш за 15 000 расійцаў. Характэрна, што колькасць украінцаў рэзка скарацілася ў параўнанні з пачаткам года — у студзені іх было 86 000, піша «Delfi».
Удзельніца дыскусіі доктар Моніка Фрежуце-Ракаўскене, загадчыца аддзела этнічных даследаванняў Інстытута сацыялогіі, прадставіла даныя аб успрыманні мясцовым насельніцтвам жыцця па суседстве з мігрантамі з гэтых трох груп, а таксама з людзьмі з псіхічнымі адхіленнямі, гомасэксуаламі і мусульманамі. Апытанне праводзілася ў перыяд з 16 па 27 лістапада 2023 года.
«Сацыяльную дыстанцыю можна назіраць у дачыненні да чатырох груп: людзям з псіхічнымі адхіленнямі, гомасэксуалам, мусульманам і мігрантам з Расіі. Трохі меншая, але ўсё ж значная дыстанцыя назіраецца ў дачыненні да іншых груп, пры гэтым найменшая сацыяльная дыстанцыя назіраецца ў дачыненні да мігрантаў з Украіны. Акрамя таго, пры абмеркаванні трох груп мігрантаў з Беларусі, Расіі і Украіны стаўленне мясцовых жыхароў адлюстроўвае, я б сказала, геапалітычны аспект або сітуацыю. Мігранты з Расіі ўспрымаюцца як прадстаўнікі краіны-агрэсара, тады як да мігрантаў з Беларусі і асабліва Украіны ставяцца больш добразычліва», — адзначыла ўдзельніца дыскусіі.
Глядзіце таксама
Доктар Фрэжуце-Ракаўскене падкрэсліла, што 22% рэспандэнтаў заявілі, што не хочуць жыць па суседстве з людзьмі, якія не гавораць па-літоўску.
«І я б сказала, што такія вынікі звязаныя з рускай мовай і тым фактам, што расійцы пачалі вайну ва Украіне, а таксама з падзеннем прэстыжу рускай мовы ў грамадстве. Акрамя таго, усё часцей у грамадстве вядуцца дыскусіі пра стаўленне насельніцтва да больш шырокага выкарыстання рускай мовы ў грамадскай сферы, уключаючы сферу паслуг, напрыклад, таксістамі. Больш за тое, у паўсядзённых сітуацыях гэтая тэндэнцыя збольшага тлумачыцца павелічэннем колькасці мігрантаў з Украіны, Беларусі і Расіі. Такім чынам, выкарыстанне рускай мовы ў якасці мовы зносін становіцца ўсё больш распаўсюджаным», — сказала на заканчэнне даследчыца-сацыёлаг.
Гэты міграцыйны крызіс быў справакаваны вайной Расіі супраць Украіны, падкрэслівае дацэнт украінскага Нацыянальнага тэхнічнага ўніверсітэта «Кіеўскі політэхнічны інстытут імя Ігара Сікорскага» Яўген Магда.
«Я хацеў бы адзначыць, што расійска-ўкраінская вайна разбурае не толькі Украіну, яна разбурае статус расійскай мовы як універсальнай мовы зносін», — сказаў Яўген Магда.
Дацэнт дадаў, што ў любы момант можа перайсці на рускую мову, каб размаўляць. Гэта не праблема, але ён больш «не хоча гэтага рабіць», паколькі яго краіна была захоплена расійскімі акупантамі.
Глядзіце таксама
Ён таксама паразважаў пра тое, чаму, на яго думку, у Літве больш любяць украінцаў: «У адрозненне ад Расіі і Беларусі, толькі Украіна не мае агульнай мяжы з Літвой. Аднак, калі мы можам меркаваць пра стаўленне, то ўкраінска-літоўскія адносіны цяпер здаюцца менш праблематычнымі, таму што ў нас агульная гісторыя Вялікага Княства Літоўскага, але ў нас няма сучасных выклікаў, кантрабанды тэрыторый, праблем, звязаных з тэрыторыямі. Мы нагадваем былых сужэнцаў, якія мірна разышліся і цяпер могуць мірна мець зносіны адно з адным. І гэта натуральны працэс для нас, калі Расія прытрымліваецца гэтых імперскіх поглядаў. У выпадку з Беларуссю Лукашэнка праз афіцыйную пазіцыю дзяржавы, свае паводзіны стварае праблемы для Літвы».
Іншы ўдзельнік дыскусіі, сацыёлаг Ягор Бурцаў, які родам з Расіі, мяркуе, што «імперскаму менталітэту» расійцаў варта супрацьстаяць, выкарыстоўваючы дэмакратычныя прынцыпы.
«Імперскі менталітэт можна супаставіць з кантэкстам жыцця ў краіне, дзе нам больш не трэба пераймаць такі менталітэт. Тут мы можам проста жыць як грамадзяне, з выразным разуменнем і павагай правоў чалавека, якія не парушаюцца. Мы можам жыць, не асцерагаючыся пераследу за нашу свабоду», — падкрэсліў Ягор Бурцаў.
Доктар Роза Турарбекава, ганаровая навуковая супрацоўніца Інстытута глабальнага і ўстойлівага развіцця ўніверсітэта Уорыка, падзялілася сваім досведам міграцыі з Беларусі, жыцця ў Германіі і адаптацыі ў Літве.
Яна адзначыла, што адаптацыя да мясцовай культуры з'яўляецца псіхалагічнай праблемай.
Глядзіце таксама
«Я думаю, што гэта пытанне, якое мы задаем самі сабе, і мы павінны адказаць на яго, не беручы пад увагу, што ёсць літоўская мова, а гэта азначае, што мы збіраемся застацца тут», — сказала доктар Турарбекава.
У той жа час яна падкрэслівае, што літоўскую мову неабходна вывучаць, «каб мець зносіны тут і ў цэлым адчуваць сябе часткай гэтага грамадства».
«Я яшчэ не пачала яе вывучаць, але я прымаю гэты выклік і сапраўды хачу вывучыць літоўскую мову», — адзначыла доктар Роза Турарбекава.
«І было б, вядома, вельмі прыемна, калі б у нас было больш сумесных прафесійных мерапрыемстваў, напрыклад, публічных, таму што мы шмат чаго можам правесці. Але што тычыцца мяне асабіста, то я стаўлю перад сабой задачу вывучыць гісторыю Літвы, даведацца вытокі сучаснай літоўскай дзяржавы», — сказала на заканчэнне ўдзельніца дыскусіі.