5 добрых спраў Вітаўта Мартыненкі
Памёр Вітаўт Мартыненка. Наведнікаў беларускіх канцэртаў больш не будзе сустракаць гэты трохі дзіўны беларускі рокер, які не граў музыку, але ведаў пра яе ўсё.
"Радыё Свабода" склала спіс самых значных дасягненняў Вітаўта Мартыненкі, якія назаўсёды застануцца з намі.
1. «222 альбомы беларускага року і ня толькі...»
Зялёны том першага энцыклапедычнага даведніка беларускіх музычных альбомаў разам з Вітаўтам Мартыненкам шмат гадоў сустракаў наведнікаў на менскіх канцэртах і іншых беларускіх імпрэзах. Стваралася гэтая энцыклапедыя беларускага року ў супрацы з сябрам і калегам Вітаўта, таксама музычным журналістам-крытыкам Анатолем Мяльгуем.
Кніга выйшла ў 2006 годзе. Яе склалі публікацыі розных гадоў з айчыннай і замежнай перыёдыкі пра кожны з музычных альбомаў.
2. «Праз рок-прызму»
Гэта яшчэ адна супольная кніга Вітаўта Мартыненкі і Анатоля Мяльгуя. Выйшла ў ЗША ў 1989 годзе, а рэдагаваў яе былы дырэктар беларускай службы Радыё Свабода Ян Запруднік.
З'явіўшыся яшчэ ў СССР, выданне «Праз рок-прызму» было першай для Беларусі публікацыяй такога кшталту — зборнік артыкулаў і інтэрв'ю, падабраных адмыслова для маладых беларускіх меламанаў. Аўтары падкрэслівалі супрацьстаянне афіцыйнай ідэалогіі і рок-музыкі.
Анатоль Мяльгуй і Вітаўт Мартыненка з кнігай «222 альбомы беларускага року і ня толькі...» ў Горадні, 2009
3. «Rock on-line»
Гэта ўжо сольнае выданне Вітаўта Мартыненкі, якое пабачыла свет у 2010 годзе.
Кніга базуецца на дакументальных матэрыялах, але фактычна атрымалася ў жанры музычна-публіцыстычнага дэтэктыву, з якога чытач даведваецца, хто забівае беларускую музыку. «Rock on-line» выйшаў невялікім накладам 500 асобнікаў і распаўсюджваўся ў прыватных крамах і на рок-канцэртах.
4. Першы ў Беларусі рок-клуб
У 1985 годзе Вітаўт Мартыненка і Анатоль Мяльгуй заснавалі Менскі рок-клюб «Няміга», у які ўвайшлі восем гуртоў уключна з «Мрояй».
Асноўнай дзейнасцю рок-клюбу была арганізацыя фестываляў. Яны праходзілі двойчы на год — у дзень народзінаў Рычы Блэкмара і ў дзень народзінаў Джымі Гэндрыкса. Клуб праіснаваў да 2003 году.
5. Перакладаў прозу, пісаў вершы
Вершы Вітаўта Мартыненкі друкаваліся ў беларускіх і замежных часопісах, перакладаліся на польскую і ўкраінскую мовы, выдаваліся ў кніжных зборніках і на кампакт-дысках папулярных рок-гуртоў.
У 2002 годзе Вітаўт выдаў у сваёй рэдакцыі з прадмовай і каментарамі беларускі пераклад раману Генрыка Сянкевіча «Quo Vadis».
* * *
У сваім апошнім інтэрв'ю на "Радыё Свабода" Вітаўт Мартыненка зрабіў невясёлы прагноз наконт з'яўлення новага лідара ў музычнай сферы Беларусі:
«Па ўсім свеце ідзе тэндэнцыя поўнай адсутнасці лідараў. У кожнага свой лідар. Няма такога, як некалі ад піянера да пенсіянера ўсе ведалі гурт Metallica, адны любілі, іншыя ненавідзелі. Беларуская тэндэнцыя такая самая. Праблема накладаў ёсць: на Захадзе ўжо нявыгадна рабіць прафесійныя выданні дыскаў. Альбомы вымерлі! Не як жанр, бо адна-дзве песні на год, пра якія казаў Вольскі, — гэта адсутнасць на рынку, камусьці абавязкова захочацца ўзяць дыск. А гэтая тэндэнцыя захаваецца, пакуль не адновіцца шоў-бізнэс, які ўсіх карміў: выдаўцоў, прадаўцоў, музыкаў, журналістаў.
Лідараў пакуль не будзе. У кагосьці Akute, у кагосьці :B:N:, але такіх, як
„Мроя“, не будзе. На платах ужо не будуць пісаць „N.R.M.“, а „Мроя“ пісалі. Як
казаў паэт Міхась Скобла: беларуская культура ў стадыі балотнага агню, яна
назапашвае патэнцыял, ды яе няма, ціхае балота». Ёсць бясплатная музыка, ды яе
ніхто не хоча слухаць. Усеагульная даступнасць робіць непатрэбнай культуру,
гэта звалка дасягненняў. У свеце нават перасталі прадукаваць Hi-Fi-апаратуру
для праслухоўвання. Слухаць музыку праз тэлефон? Гэта пародыя! Як харчавацца на
звалцы замест рэстарану. Чаму б заводу „Гарызонт“ не купіць ліцэнзію, не
вырабляць Hi-Fi-апаратуру і рэкламаваць: „Найлепшы гук мінулага стагоддзя“? Ды
меламанаў ужо няма. „— Што слухаеш? — Ну, я не ведаю, Джымі Гэндрыкса паслухаў.
— А які альбом? — Ды які альбом? 345-я песня спадабалася, 289-я — не“. Ці стаяў
прадаваў сваю кнігу, побач дзяўчынка балёнікі прадавала. Пытаю, што слухае:
„Ну, я не ведаю, уключаю „Русское радио“, што перадаюць, тое і слухаю“. Гэта
стандарт! Не трэба слухаць і разумець, слухаць і тупець атрымалася.