Лябедзька: «Мы дапамагаем вырашаць канкрэтныя пытанні»

Старшыня Аб’яднанай грамадзянскай партыі Анатоль Лябедзька з’яўляецца ці не самым вопытным з апазіцыйных палітыкаў. Ён распавядае чытачам пра тое, як глядзіць на выклікі для апазіцыі і для ўсёй краіны.

— Часта кажуць пра адсутнасць перамогаў апазіцыі апошнімі гадамі. Вы з гэтым згодны?

— Калі глядзець на сітуацыі не з пункту гледжання аднаго дня ці тыдня, я б фіксаваў перамогі. Па-першае, Беларусь ёсць і мае перспектыву — гэта заваёва апазіцыі. У сярэдзіне 90-х людзей саджалі ў турмы за плакаты «Беларусь — незалежная краіна». Сёння ўвесь Мінск у білбордах, прысвечаных незалежнасці. І Лукашэнка, і яго атачэнне ўсё часцей кажуць пра суверэнітэт.

Яно ж не прыйшло само па сабе: было змаганне цэлага пакалення ў апазіцыі за гэта. Наша стратэгічная перамога ў тым, што зараз гэта пасланне не толькі апанентаў улады, але і кіраўніцтва дзяржавы. Так, чыноўнікі часам укладаюць адрозны ад нас сэнс у гэтыя паняцці, але, тым не менш, гэта робіцца пляцоўкай для аб’яднання нашых суайчыннікаў. Гэта — перамога.

— А што наконт эканомікі?

— Гэтак жа. Увесь час ішло змаганне паміж ідэяй рынкавай эканомікі ды жорсткім планаваннем. Гэта таксама стратэгічны выбар для краіны. Большасць у апазіцыі — прыхільнікі рынкавай сістэмы: прыватная ўласнасць, канкурэнцыя, заканадаўства, якое стымулюе развіццё прыватнай ініцыятывы. Улада казала, што ўсё трэба кантраляваць на 100%, прывязваць людзей да дзяржавы, каб яны стаялі ў адной вялікай чарзе, і ўсё было адрэгулявана.

Няма яшчэ нашай абсалютнай перамогі ў гэтым пытанні, але ўсё часцей з’яўляюцца спікеры ва ўладзе, як той жа Руды, якія сыходзяць з той альтэрнатывы, якую прапаноўвалі мы. Раней адмахваліся, а зараз нават асобныя пункты з праграмы АГП «Мільён новых працоўных месцаў» улада рэалізуе на практыцы.

— Па логіцы, трэці пункт тычыцца геапалітычнага выбару…

— Менавіта, гэта выбар паміж Захадам і Усходам. Змаганне за гэты выбар таксама трывала гадамі, былі выдаткаваныя намаганні аргамаднай колькасці людзей. Калі раней улада мела наўпрост шлагбаум на заходнім накірунку, то сёння яна пераймае шмат што з празаходняй рыторыкі апазіцыі.

Я не кажу, што гэтыя тры перамогі канчатковыя, але гэта перамогі па трэндах, па скіраванасці, па той колькасці людзей, якія кажуць «так» суверэнітэту, рынкавай эканоміцы ды еўрапейскаму выбару. Мы былі інвестарамі ўсіх гэтых трох трэндаў.

— Ці можна сказаць, што ў пытанні суверэнітэту, рынкавай эканомікі і празаходняга курсу апазіцыя — саюзнік уладаў?

— Я б не сказаў, што мы такія ўжо саюзнікі, бо па кожным пытанні застаецца дыскусійнасць. Але мы гаворым, што ўлада нават супраць сваёй волі і перакананняў змушаная прымаць нашы аргументы, часткова робячы іх сваімі. Здзяйсняе яна гэта вельмі марудна, часам робячы два крокі наперад і крок назад, то бок непаслядоўна. Для Лукашэнкі суверэнітэт — найперш інструмент утрымання ўлады, а для нас — гэта каштоўнасць. Тым не менш, мы рухаемся ў адным накірунку. Таму саюз можа быць вымушаным, але гэта добра для краіны.

— Гэта глабальна, а што наконт маленькіх перамогаў?

— Мы дапамагаем людзям вырашаць канкрэтныя пытанні і праблемы. Цягам апошняй выбарчай кампаніі шмат хто даведаўся пра праграму «Мільён працоўных месцаў» і падтрымаў яе. Штодня мяне сустракаюць на запраўцы, у кавярні, на вуліцы і ціснуць руку. Гэта — таксама маленькія перамогі.

Тое, што ўлада аддала дэпутацкі мандат Ганне Канапацкай, якая прадстаўляе АГП, —  таксама перамога. Безумоўна, перамога прыйдзе тады, калі адбудуцца свабодныя выбары, а не прызначэнні дэпутатаў. У выпадку Канапацкай мы лічым, што гэта было прызначэнне, разам з тым, у яе была добрая выбарчая кампанія, і калі б выбары былі сумленнымі, мы мелі б акрамя мандата Канапацкай яшчэ як мінімум 15 мандатаў чальцоў АГП.

— Вы часта «ходзіце ў народ» падчас выбараў і збораў подпісаў. Што кажаце людзям, як матывуеце?

— Сапраўды, у сваім кабінеце я знаходжуся для кропкавых сустрэчаў, а так стараюся мець з людзьмі як мага больш камунікацыі. Сённяшні час для гэтага надзвычай добры. Адначасна, камунікацыя з людзьмі — адна з найбольшых праблемаў апазіцыі. Размаўляць з людзьмі сёння нескладана, для мяне «паходы ў народ» — гэта падзарадка пазітыўнай энергетыкай.

Я не кажу людзям пра партыю і дэмакратыю. Кажу, што дзеянні ўлады няслушныя, прыняцце дэкрэту №3 — гэта тупік, тлумачу суразмоўцам, што яны не «дарамеды», бо ходзяць у краму і купляюць тавар ды сплачваюць, такім чынам, падатак на даданую вартасць. Тое самае з аплатай праезду альбо аплатай збору на дарогі — так людзі прымаюць удзел у фармаванні бюджэту. Калі кажу, што няма аніякай бясплатнай адукацыі і медыцыны, то суразмоўцы мне яшчэ прыклады падкідваюць, што яны аплачваюць і як.

Напрыканцы гутаркі я выводжу да важнасці права выбару. А адкуль гэтыя праблемы ў нас? І мы разам прыходзім да высновы, што такі стан рэчаў — вынік таго, што мы не выбіраем прэзідэнта, дэпутата, кіраўніка рэгіёну. А калі не выбіраем, то і не ўплываем, наш голас нічога не варты. Вельмі важна даводзіць сувязь паміж эканамічнымі і сацыяльнымі праблемамі з адсутнасцю права выбару, то бок праблемай палітычнай.

Вельмі часта на вуліцы ці ў кавярні сустракае абсалютна не знаёмы чалавек, цісне руку і далей кажа: «Ну і калі ВЫ ўжо зменіце ўладу?» Я адказваю: «Ніколі. Сітуацыя зменіцца, калі ВЫ падыдзеце і спытаеце, калі МЫ разам нешта зробім?». Важны пункт у працы з людзьмі ў тым, каб прывіваць адказнасць за тое, што адбываецца ў краіне.

Напрыклад, праблема з дэкрэтам №3 асабіста мяне ніяк не тычыцца. Але я разумею, што пакуль улада займаецца «дармаедамі», дык не будзе рэалізоўваць праграму «Мільён новых працоўных месцаў». Таму я кажу людзям: «Мала таго, што вы паставілі свой подпіс, дзякуй! Але вазьміце аркушы, прайдзіцеся па суседзях і прынясіце нам. Гэта будзе ваш унёсак!»

— Калі чалавек арыентуецца ў сітуацыі, чытае незалежныя СМІ, выходзіць на акцыі, навошта яму быць чальцом партыі, у прыватнасці АГП?

— Калі з офіса мы ідзем на Камароўскі рынак на збор подпісаў, мы не ставім задачы далучыць кагосьці да партыі. Чалавек павінен сам убачыць у нас тых людзей, якія дбаюць пра перамены да лепшага. Мы запрашаем прыйсці на каву-гарбату на партыйны офіс: прыйдзі, паглядзі, падумай. Калі чалавек саспее — запросім на нашу партыйную школу Чарнова. І калі чалавек зразумее, што падзяляе кансерватыўна-ліберальныя погляды АГП, тады ўжо прыме рашэнне аб уступленні.

Найгоршае — гэта на эмоцыях уцягнуць чалавека ў партыю, а пасля ён пачне разбірацца. Ён жа можа быць і прыхільнікам мадэлі, якую прапануе ўлада, але пры гэтым пакрыўджаным у нейкай канкрэтнай сітуацыі. Калі такі чалавек прыйдзе, ён усё адно будзе слабым месцам у партыі, немінуча вынікне канфлікт. Таму важна, каб людзі ішлі свядома, а не на эмоцыях.

— Які ён, шараговы чалец АГП?

— Гэта вялікая праслойка малога і сярэдняга бізнэсу, інтэлігенцыя, выкладчыкі, моладзь… Асобная група — гэта людзі з абвостраным пачуццём справядлівасці. Ім падабаецца, што структура мае прынцыповую пазіцыю, ёсць платформа і ідэалогія, якой тут трымаюцца. Шмат працуем з жанчынамі, бо калі ў беларуса ў прынцыпе слабая матывацыя ўдзельнічаць у палітыцы, то ў жанчыны — традыцыйна яшчэ меншая. Але па здольнасцях жанчына не саступае ні ў якім разе, таму гэта перспектыўны напрамак.

— Вы сказалі, што дэкрэт №3 вас не тычыцца…

— Мая працоўная кніжка ў партыі, я плачу падаткі. Не было ніводнага дня, калі я быў нават па фармальных прычынах дармаедам. Наогул, свой першы рубель я зарабіў у класе 4–5-м, калі пайшоў з бацькам памочнікам камбайнёра і падчас жніва зарабіў 1000 долараў па курсе 1970-х (тады — 1000 рублёў). Хай гэтыя грошы пасля і не ляжалі ў маёй кішэні, але я быў заможным падлеткам па тых часах.

Пасля, будучы студэнтам, я меў стыпендыю 100 рублёў, улетку ездзіў у будатрады, пазней на «шабашкі», на лесасплаў у Пермскі край і г.д. Пазней працаваў у школе, пазней — дэпутацтва, пасля — партыя, таму я ўвесь час плачу падаткі.

— Вас не засмучае, што апазіцыя не змагла дамовіцца наконт супольнага «Маршу недармаедаў»?

— Я не лічу, што трэба ствараць адзін цэнтр і казаць, што каму рабіць. Мяне цешыць іншае: кожны дзень я ад 15 да 40 хвілін вылучаю на тое, каб адпісацца людзям у сацыяльных сетках па гэтай праблеме. Камусьці я даю каардынаты нашай юрыдычнай службы, камусьці перасылаю бланкі для збору подпісаў. Гэта важна! Важна таксама, што зараз у розных рэгіёнах з’яўляюцца новыя людзі, валанцёры, якія хочуць нешта рабіць па гэтым пытанні.

Некаторыя рэчы варта рабіць разам, кааліцыйна. Таму, датычна Маршу 15 сакавіка, на Дзень Канстытуцыі, мы звярнуліся да ўсіх, уключна са Статкевічам, Някляевым, Фядынічам: давайце збярэмся разам і прагаворым, як зладзіць акцыю. Атрымалася тое, што атрымалася: яны палічылі, што змогуць асобны марш арганізаваць. Я не бачу ў гэтым вялікай праблемы, бо ад пачатку арганізатары закладалі розны фармат.

— Навошта патрэбная заяўка на правядзенне акцыі, якую і так не задаволяць?

— Калі ты выходзіш без заяўкі, улада можа сказаць: «Глядзіце, гэта ж правакатары! Замест таго, каб дазвол прасіць, яны адразу наперад лезуць майдан ладзіць…» Таму мы падавалі заяўкі. І ў Гомелі, і ў Магілёве, і ў Брэсце, і ў Гродне былі адмовы. Мы пройдзем гэта, каб пасля сказаць: «Мы спрабавалі зрабіць усё легальна, нам адмовілі». Марш 15 сакавіка ўсё адно адбудзецца, незалежна ад дазволу ці забароны ўладаў. Маршрут будзе: Акадэмія Навук — плошча Бангалор.

— Што думаеце наконт ідэі круглага стала?

— Кожны палітык скажа, што ён не супраць круглага стала. Разам з тым, я быў удзельнікам спробы арганізаваць некалькі круглых сталоў у 1990-я гады. Штораз усё заканчвалася тым, што нічога не змянялася. Таму трэба акрэсліцца з некаторымі момантамі: павестка дня, удзель­нікі, задачы, тэрміны выканання. Тады будзе пра што казаць.

Ёсць пытанні, якія мелі быць абмеркаванымі яшчэ на круглых сталах 90-х гадоў: свабодныя выбары і доступ апазіцыі да дзяржаўных СМІ. Гэта вельмі канкрэтныя рэчы, давайце абмяркоўваць.

Але, калі збяруцца прадстаўнікі апазіцыі, прыйдзе Лукашэнка і 8 гадзін будзе размаўляць сам з сабой, то ў гэтым няма сэнсу.