Ці вялікі залаты запас у «пана атамана»? Што чакае залатыя рэзервы Беларусі ў год Цмока
Прыхільнікам жанру фэнтэзі добра вядома, што цмокі валодаюць непераадольнай прыхільнасцю да золата. Яны складаюць яго ў глыбокія пячоры і, здаецца, нават спяць прама на гэтым бліскучым метале. Не падаецца дзіўным, што дзяржаве, нібы цмоку, уласцівая асаблівая цікавасць да гэтага каштоўнага металу.
«Позірк» вырашыў паглядзець, колькі золата ў беларускіх засеках, і паразважаць, навошта яно і якім можа быць яго лёс у надыходзячым годзе Цмока.
Ад глыбокай старажытнасці і да нашых дзён золата застаецца няўхільным сімвалам дастатку, багацця, надзейнасці і поспеху. Так лічыць грамадства, так працягвае лічыць дзяржава.
Зрэшты, фінансісты да гэтага часу спрачаюцца, наколькі актуальныя залатыя запасы ў сучасны лічбавы век. Але, як сказаў экс-кіраўнік Федэральнай рэзервовай сістэмы ЗША Бэн Бернанке, золата ў рэзервах захоўваюць па звычцы. А з рускай класікі мы ведаем, што «звычка звыш нам дадзена: замена шчасцю яна».
Вось і працягваюць дзяржбанкі, падпарадкоўваючыся традыцыі, трымаць частку рэзерваў у золаце для адчування шчасця ў эканоміцы. У структуры золатавалютных рэзерваў Беларусі доля такога шчасця складае 43%, што эквівалентна 53 тонам золата.
У каго ў свеце больш за ўсё золата?
Паводле сусветнай статыстыкі, агульны аб'ём залатых рэзерваў ацэньваецца ў вялікія 35,8 тысячы тон. Асноўную долю гэтага багацця ўтрымліваюць краіны Захаду, перш за ўсё ЗША і дзяржавы Еўрапейскага Саюза. Аднак важную ролю ў сусветных залатых рэзервах адыгрываюць таксама Расія, міжнародныя арганізацыі і вядучыя эканомікі Азіі, такія як Кітай, Японія і Індыя.
Відавочным лідарам сярод краін з залатымі рэзервамі з'яўляюцца ЗША з 8,1 тысячы тон. За імі ідуць Германія (3,4 тысячы тон), Італія (2,5), Францыя (2,4), Расія (2,3) і Кітай (2,2).
За апошнія два дзясяткі гадоў сусветныя рэзервы ў золаце павялічыліся ўсяго толькі на 7%, аднак Беларусь у гэты час фармавала свае рэзервы фактычна з нуля. Цікава адзначыць, што асноўны ўсплёск назіраўся ў канцы нулявых, калі эканоміка краіны займела вялікія праблемы, страціўшы выгадныя ўмовы паставак расійскіх энерганосьбітаў.
Глядзіце таксама
Чаму ўлады Беларусі ставяцца да золата з асаблівым трапятаннем
У росце залатых рэзерваў Беларусі прыкметны як рацыянальны аспект, так і ірацыянальны.
Рацыянальны складнік звязаны з тым, што эканоміка, сутыкнуўшыся з сур'ёзнымі выклікамі, вымушана была зведаць трансфармацыю ў бок больш рынкавай мадэлі. Гэтая мадэль, у сваю чаргу, прадугледжвала актыўнае назапашванне рэзерваў і іх дыверсіфікацыю, каб забяспечыць устойлівасць да патэнцыйных крызісаў і шокаў.
А ірацыянальны аспект заключаецца ў тым, што, нягледзячы на неадкладныя рынкавыя змены, палітычная сістэма заставалася па сваёй сутнасці аўтарытарнай. У гэтым кантэксце золата набывае значэнне, якое выходзіць за рамкі эканамічнага. Яно становіцца своеасаблівым індыкатарам устойлівасці сістэмы. А для мэтавай аўдыторыі гэта з'яўляецца сігналам, што ў «пана атамана ёсць залаты запас».
Пасля 2022 года, калі значная частка расійскіх рэзерваў аказаласяся заблакаваная пад санкцыямі, многія краіны, асабліва тыя, якія далёкія ад дэмакратычных каштоўнасцяў, пачалі звяртаць больш пільную ўвагу на золата.
Раней прэцэдэнты з замарожваннем залатых рэзерваў Ірана і Венесуэлы ўмацоўвалі іх кіраўніцтва ў думцы, што трэба захоўваць рэзервы ўнутры краіны. Цяпер блакаванне і пагроза канфіскацыі расійскіх валютных актываў заахвоціла многія краіны задумацца аб тым, што золата не толькі надзейнае, але таксама можа служыць сродкам абыходу санкцыйных абмежаванняў ва ўмовах валютных цяжкасцяў. Тут Іран зноў выступае важным узорам і крыніцай натхнення для недэмакратычных рэжымаў.
Глядзіце таксама
Санкцыі павысілі цікавасць аўтакратаў да высакароднага металу
Цяпер каля паловы рэзерваў Нацыянальнага банка Беларусі фарміруецца за кошт залатога запасу, што з'яўляецца аб'ектыўна вялікім паказчыкам. Хоць роля золатавалютных рэзерваў заключаецца ў згладжванні ваганняў валютнага рынку і падтрымцы балансавання знешняга гандлю, прыярытэт у цэлым аддаецца максімальна ліквіднай часткі рэзерваў — замежнай валюце.
Такім чынам, прыток валюты ў краіну становіцца жыццёва важным, пакідаючы золата на другім плане, асабліва з улікам таго, што ў краіне няма ўласнай золатаздабывальнай прамысловасці.
Аднак цяжкасці з валютнымі разлікамі могуць прывесці да павелічэння ролі золата ў эканоміцы. Гэты трэнд назіраецца, напрыклад, у Іране, дзе за пастаўкі нафты часткова вырабляецца разлік золатам.
Ва ўмовах санкцый такі падыход да выкарыстання золата ў эканоміцы становіцца ўсё больш актуальным, што пацвярджаецца ростам попыту на залатыя зліткі ў Расіі. У 2022 годзе аб'ём набытага насельніцтвам золата ў злітках тут склаў больш за 75 тон, перавысіўшы паказчыкі папярэдніх гадоў у 15 разоў. Попыт на золата захаваўся і ў 2023-м, аднак характар пакупак змяняецца: ад панічных набыткаў пераходзяць да ўсвядомленых. Калі раней папулярнымі былі зліткі масай 10-20 г, то ў 2023 годзе часта куплялі зліткі ў кілаграм і больш, а таксама больш актыўна бралі інвестыцыйныя залатыя манеты.
Тэарэтычна попыт на золата расце ў перыяды эканамічнай нестабільнасці, паколькі гэты інструмент забяспечвае захаванне і прырост капіталу ў доўгатэрміновай перспектыве. Аднак у Расіі сітуацыя трохі адрозніваецца: многія заможныя людзі падвергліся персанальным санкцыям, што абмяжоўвае іх магчымасці захоўваць сродкі ў валюце. У такіх умовах золата становіцца альтэрнатывай, і для стымулявання яго пакупкі ў Расіі нават адмянілі ПДВ пры набыцці зліткаў.
Дарэчы, у Беларусі пры куплі-продажы каштоўных металаў з фізічных асоб ПДВ не спаганяецца. І хоць заможных людзей пад санкцыямі тут менш, але пытанне захавання капіталаў таксама з'яўляецца актуальным.
Убудоўваючыся ў новую санкцыйную рэальнасць, Беларуская фінансавая сістэма перажывае трансфармацыі. Напрыклад, гомельскае ВА «Крышталь» па замове Мінфіна пачало вытворчасць мерных зліткаў з золата. Нацыянальны банк Беларусі ў 2022 годзе выпусціў залатую (з золата пробы 999,9, масай 7,78 г) інвестыцыйную манету «Славянка», а затым у 2023-м прадставіў яе сярэбраны аналаг (з срэбра пробы 999,9, масай 31,1 г). Кошт продажу залатой манеты насельніцтву ў канцы 2023 года склаў 1,8 тысяч рублёў, а срэбнай — 125 рублёў.
У перспектыве золата працягне адыгрываць значную ролю ў фарміраванні золатавалютных рэзерваў краіны. Аднак пры цяперашнім стане айчыннай эканомікі моцна павялічыць залаты запас наўрад ці атрымаецца. Але ў той жа час Нацыянальны банк наўрад ці стане актыўна марнаваць залатыя рэзервы: пакуль фінансавая сітуацыя не настолькі дрэнная.
Да таго ж эканамічная палітыка беларускіх уладаў кансерватыўная па сваёй прыродзе, а золата — вельмі кансерватыўны фінансавы інструмент. За яго будуць трымацца да апошняга.