Эксперт расказаў, што адбываецца з беларускай эканомікай

Што адбываецца з курсам валют, чым для беларускай эканомікі могуць абярнуцца забастоўкі буйных заводаў і масавыя набегі на банкі, ці замарозяць валютныя дэпазіты? kyky.org спрабуе разабрацца са старэйшым аналітыкам «Альпары Еўразія» Вадзімам Іосубам.

Вадзім Іосуб

Вадзім Іосуб

KYKY: Давайце пачнем з самага актуальнага: чым для нашай эканомікі могуць адгукнуцца забастоўкі буйных прадпрыемстваў?
Вадзім Іосуб: Сітуацыя з забастоўкамі супярэчлівая і неадназначная. Нейкія прадпрыемствы цалкам спыняюць працу, нейкія - часткова, нейкія - на некалькі гадзін, альбо страйкуюць асобнымі цэхамі і падраздзяленнямі. Альбо абвясцілі страйк, але ў наступныя дні пра гэта нічога не чуваць. Напрыклад, МЗКЦ, МТЗ і гэтак далей. Таму складана ацаніць маштаб страйкавага руху, як і магчымы ўрон у грашовай форме.
Тут трэба глядзець па кожным прадпрыемстве канкрэтна: колькі яно прыносіць падаткаў у бюджэт? Калі прадпрыемства прыбытковае - шкода будзе. Але ёсць і заводы, падаткі якіх адмоўныя. Яны атрымліваюць датацыі з бюджэту і генеруюць страты. Прыпыненне працы такіх прадпрыемстваў будзе толькі аздараўляць дзяржфінансы.
KYKY: Нядаўна Лукашэнка сказаў, што калі працу прыпыніць "Беларуськалій", на рынак прыйдуць канкурэнты - і Беларусь больш не зможа заняць гэтую нішу. Ці так гэта?
В.І .: Не, вядома. Вытворцаў калію не так шмат. І нягледзячы на ​​канкурэнтаў, ёсць высокі попыт з боку Кітая, Індыі, Бразіліі. Канкуруюць на гэтым рынку часцей за ўсё коштам. Заключэнню доўгатэрміновых кантрактаў спадарожнічаюць працяглыя перамовы. Напрыклад, папярэдні кантракт з Кітаем на пастаўку калію ў Беларусі скончыўся ў жніўні 2019 года. І дамовіцца аб новым кантракце мы не маглі да мая 2020 года. Таму калі «Беларуськалій» сыдзе на страйк на некалькі дзён, не думаю, што за гэты час Кітай паспее заключыць доўгатэрміновы кантракт з іншым пастаўшчыком.
Калі ж мы гаворым пра іншыя прадпрыемствы, то ў сярэднім па краіне складскія рэшткі ў прамысловасці складаюць прыкладна 75% ад месячнай вытворчасці. Ад прадпрыемства да прадпрыемства гэтыя лічбы могуць адрознівацца. Напрыклад, на БелАЗе складскіх рэшткаў вялікагрузных аўтамабіляў - на 7 месяцаў вытворчасці.
Таму калі БелАЗ заўтра спыніцца, можна яшчэ шмат месяцаў гандляваць са склада гатовай прадукцыяй, і гэта не будзе азначаць страту рынкаў.
Думаю, складскіх запасаў шмат і на МАЗе, і на МТЗ. Таму страта рынкаў пры прыпынку канвеера - не болей, чым запалохванне.
KYKY: Колькі губляе Беларусь ад перабояў з інтэрнэтам? Якія наступствы могуць быць?
В.І .: Ніякай лічбавай ацэнкі я не дам - ​​аналітыкі ў мяне няма. Я бачыў лічбы ў інтэрнэце - гаворка ішла аб 56 мільёнах долараў у дзень. Аднак адкуль гэтыя лічбы ўзяліся, я не ведаю. Галоўнае, што страціць Беларусь - імідж краіны, у якой можна працаваць. Бо для працы любой кампаніі сёння патрэбен інтэрнэт. Нават калі гэта маленькая крама, дзе прадаецца хлеб і малако, там усё роўна стаяць тэрміналы, для карэктнай працы якіх патрэбна сетка. І калі ў нас здарыўся шатдаун - банкі патрапілі пад удар. Перастала працаваць сістэма кліент-банкінгу, адпаведна - абслугоўванне карпаратыўных і фізічных асоб аказалася немагчымым. Спробы палітычнай барацьбы з распаўсюджваннем інфармацыі балюча ўдарылі па ўсёй эканоміцы.
KYKY: Скажыце шчыра - бізнес чакаюць складаныя часы ў Беларусі?
В.І .: У Беларусі часы для бізнесу ніколі не былі простымі. Але тое, што адбываецца цяпер, безумоўна, удар па эканоміцы: як па вытворцам, так і па спажыўцам. Вядома, прадаўцы прадуктаў першай неабходнасці не пацерпяць. Хлеб і малако людзі як куплялі, так і будуць купляць. Магчыма, яшчэ і каўбасу. Але аб куплі нейкіх дарагіх тавараў у найбліжэйшай будучыні прыйдзецца забыцца. Акрамя таго, шмат людзей, напрыклад, з IT-сектара, якія шмат зараблялі і шмат трацілі ў Беларусі, задумваюцца зараз аб рэлакацыі. Адпаведна зарабляць, траціць і плаціць падаткі яны будуць таксама ў іншых краінах.
KYKY: Што цяпер у прынцыпе адбываецца з нашай эканомікай? Ці чакаць дэвальвацыі?
В.І .: З эканомікай зараз усё вельмі дрэнна - людзі актыўна купляюць валюту, праўда, іх магчымасці таксама абмежаваны. Большая частка рублёвых рэсурсаў насельніцтва захоўваецца ў банках на безадзыўных дэпазітах - гэта парадку 5 млрд рублёў. Раней людзі проста ішлі ў банк, здымалі грошы, куплялі валюту - і адбывалася аднамомантавая дэвальвацыя. Зараз жа змянілася банкаўскае заканадаўства. Калі дэпазіт безадзыўны - яго немагчыма датэрмінова зняць, і гэта абмяжоўвае дэвальвацыйныя працэсы. Тым не менш, у насельніцтва знік давер да банкаў пасля гісторыі з Белгазпрамбанкам, і цяпер яны ўзмоцнена выносяць уклады.
З пачатку года з тэрміновых дэпазітаў вынеслі прыкладна 200 млн рублёў і амаль 600 млн долараў.
У выніку ў банкаў праблемы з ліквіднасцю - ім можа не хапаць грошай для выканання даручэнняў кліентаў. І цяпер яны спрабуюць пазычаць грошы адзін у аднаго на міжбанкаўскім рынку і ў Нацбанка. Тым не менш, у большасці ўкладчыкаў грошы захоўваюцца на безадзыўных дэпазітах - іх нельга ў адзін момант зняць і паспрабаваць канвертаваць у валюту. Менавіта гэта цяпер стрымлівае дэвальвацыйныя працэсы.
Беларускі рубель зніжаецца амаль бесперапынна з канца ліпеня, але робіць гэта плаўна. 20 жніўня кошт нашага валютнага кошыку абнавіў гістарычны максімум: так танна, як сёння, беларускі рубель не каштаваў ніколі. Хоць да гэтага ў канцы сакавіка назіралася міні-паніка на валютным рынку, якую прыўнёс каронавірус і каранцінныя меры. Тады рух асобных валют быў больш інтэнсіўным: долар і еўра моцна і хутка падаражэлі. Цяпер еўра зноў на гістарычным максімуме - каштуе даражэй, чым у канцы сакавіка, затое долар каштуе танней. Таму тыя, хто сочаць выключна за курсам долара, магчыма, не заўважаюць дэвальвацыі і думаюць, што ўсё не так дрэнна.
KYKY: Так чакаць дэвальвацыі за адзін раз ці не?
В.І .: Дэвальвацыі за адзін раз чакаць не варта. Па-першае, гэтаму будуць перашкаджаць безадзыўныя дэпазіты, на якіх знаходзяцца зберажэнні грамадзян. А па-другое, сёння ў Беларусі плаваючы курс. Аднамомантавая дэвальвацыя была пры фіксаваным курсе, калі яго адмыслова стрымлівалі пры высокім попыце на валюту. І калі «стрымлівалка» сканчалася, курс рэзка выстрэльваў. Цяпер курс наўпрост залежыць ад попыту: як толькі попыт павышаецца, долар расце. Гэты рост адбываецца паступова і штодня, а не за адну ноч на дзясяткі адсоткаў.
За апошні тыдзень беларускі рубель прыкметна здаў да замежных валют. Долар падаражэў за тыдзень да «зайчыку» на 2,7%, еўра - на 2,8%, расійскі рубель - на 1,3%. Асноўны рост курсаў прыйшоўся на пятніцу. Яна характарызавалася досыць высокім, па мерках беларускага валютнага рынку, аб'ёмам таргоў.
Паступае шмат паведамленняў, што ў абменных пунктах банкаў нельга купіць валюту - яе няма. Тое, што адбываецца, ужо можна ахарактарызаваць як плаўную дэвальвацыю.
Тым не менш, перабоі з валютай могуць быць толькі часовымі і тэхнічнымі, калі толькі кіраўніцтва краіны не вырашыць штучна стрымліваць курс. У гэтым выпадку дэфіцыт непазбежны, але ён будзе зачынены з'яўленнем «чорнага рынку» валюты, дзе яе можна будзе набыць - па курсе, прыкметна вышэйшым за афіцыйны. Такое не раз ужо было ў гісторыі Беларусі ў часы фіксаванага адміністрацыйнага курсаўтварэння.
KYKY: Які вы можаце даць прагноз па курсах валют на канец года?
В.І .: Ніякага. Я не ведаю, хто будзе прэзідэнтам праз тыдзень, а вы мяне пытаецеся, які будзе курс.
KYKY: Пры самым негатыўным сцэнары?
В.І .: Эканоміка моцна залежыць ад палітычных падзей - ад гэтага нельга абстрагавацца. Таму сітуацыя непрадказальная. Зусім. Калі казаць пра больш рэалістычны сцэнар, то зыходзячы з тэндэнцый, якія адбываюцца ў апошнія тыдні - гэта можа быць + 10% да цяперашняга курса ў канцы 2020 года.
KYKY: Ці ёсць прыкметы таго, што дзяржава ўжо ўключыла «друкарскі станок»? Бо пры станоўчым адказе дэвальвацыя будзе непазбежная.
В.І .: Такія асцярогі сапраўды ёсць. Але «друкарскі станок» - гэта не машына па штампоўцы новых наяўных грошай (смяецца). Гэта крэдытаванне Нацбанкам буйных дзяржбанкаў, якія ў сваю чаргу крэдытуюць стратныя дзяржпрадпрыемствы. І калі гэтыя прадпрыемствы потым не аддаюць крэдыты, банкі таксама не могуць разлічыцца з Нацбанкам. Кола замыкаецца: нічога выраблена не было, а грошай у эканоміцы стала больш. Так на самой справе выглядае праца «друкарскага станка».
І мяркуючы па тым, што Нацбанк вярнуўся да крэдытавання банкаў, а Банк развіцця павялічыў размяшчэнне аблігацый, каб мець магчымасць выдаваць больш крэдытаў, у тым ліку і неэфектыўным прадпрыемствам, - праца «друкарскага станка» ужо пачалася.
Вядома, пакуль усё ў разумных межах. Але калі крэдыты пачнуць выдаваць ўсім без абмежаванняў, намінальныя рублёвыя зарплаты пачнуць расці. І тады мы ўбачым скачок курсу валют і рост інфляцыі. Цэны пачнуць галапіраваць, як у 90-я, альбо ў 2011 годзе. Хаця многія і сёння скардзяцца на рост коштаў, але інфляцыя ледзь вышэй за 5%. У Беларусі былі гады, калі цэны раслі на сотні і дзясяткі адсоткаў - пакуль грэх скардзіцца.
KYKY: Зараз у сацсетках шмат заклікаў байкатаваць эканоміку: не плаціць «камуналку», нічога не купляць у дзяржпрадпрыемстваў, адклікаць рублёвыя дэпазіты і канвертаваць іх у валюту. Як вы да гэтага ставіцеся? У што ўсё гэта можа выліцца?
В.І .: Гэта набор вельмі розных і бязладных дзеянняў. Напрыклад, не плаціць «камуналку». Я чамусьці ўпэўнены, што масавых неплацяжоў не будзе. А ад таго, што да гэтага закліку далучыцца 0,5% насельніцтва, дзяржаве балюча не стане. Людзі рана ці позна ўсё роўна заплацяць - яшчэ і з пеняй. Што тычыцца адклікання рублёвых дэпазітаў - гэта падобна на правакацыю. Таму што калі фізічныя асобы і прадпрыемствы масава пачнуць забіраць ў банкаў грошы - нават 20% укладчыкаў - банкаўская сістэма Беларусі абрынецца. У прынцыпе любая банкаўская сістэма ад такога абрынецца - і ЗША, і Еўропы. Бо нашы грошы банкі не складуюць, а раздаюць у выглядзе доўгатэрміновых крэдытаў.
І калі банкаўская сістэма ляжа, толькі першыя 20% укладчыкаў змогуць забраць свае зберажэнні, тыя, што засталіся 80% - не. Таму такія заклікі мне здаюцца, мякка кажучы, не канструктыўнымі.
Тым не менш, цяпер шмат чутак, што кіраўніцтва краіны можа замарозіць уклады, у першую чаргу, валютныя. Але пакуль урад такія чуткі абвяргае. Зрэшты, у выпадку падобных дзеянняў ніводны ўрад загадзя не будзе анансаваць і пацвярджаць такія планы.
KYKY: У народнай свядомасці байкатаванне эканомікі павінна фінансава перакрыць кісларод бюджэтнікам, у тым ліку сілавікам.
В.І .: Банкаўскай сістэмай карыстаюцца не толькі бюджэтнікі і сілавікі, але і мы з вамі. Магчыма, не ўсе трымаюць дэпазіты, але фактычна ва ўсіх ёсць банкаўскія карткі. І калі ў адзін цудоўны момант у нас перастануць працаваць карткі з-за праблем з ліквіднасцю банкаў - гэта будзе непрыемна ўсім. І справакаваць гэта могуць масавыя набегі на банкі і водгук дэпазітаў. Таму калі чалавек не разумее наступстваў, да якіх заклікае - ён дурны. А калі разумее, але ўсё роўна заклікае - ён правакатар. Гэта нешта з серыі «на зло маме адмарожу вушы».
KYKY: У нашай эканомікі ёсць запас трываласці? Колькі пры існуючым становішчы ў рэжыме мітынгаў і забастовак яна працягне да дэфолту?
В.І .: Калі наша эканоміка і палітыка будуць працаваць у тым рэжыме, як апошнія пару тыдняў, аб знешніх запазычаннях можна забыцца. Тым не менш, Беларусі трэба плаціць па знешніх даўгах прыкладна па 4 млрд долараў у год. Большую частку сумы заўсёды рэфінансавалі, гэта значыць мы пазычалі новыя грошы, каб вяртаць старыя даўгі. І калі ў нас не будзе новых крэдытаў, а мы павінны плаціць па 4 млрд у год, золатавалютных рэзерваў (каля 8 млрд долараў - Заўвага. KYKY) хопіць прыкладна на два гады.
Два гады - гэта столь, пасля якой можа адбыцца дэфолт.
Але рэзервы можна выдаткоўваць і на іншыя рэчы - не толькі пагашэнне дзяржаўнага доўгу. Напрыклад, на падтрыманне стабільнага курсу. У гэтым выпадку дэфолт здарыцца раней.
kyky.org