Як беларускія прадпрыемствы паступаюць з адкідамі

На прадпрыемствах Беларусі, што дынамічна растуць і маюць істотныя аб’ёмы адкідаў і інвестыцыйныя рэсурсы, маюцца перадумовы для развіцця цыркулярнай эканомікі.

Такая адна з высноў даследавання «Прыняцце рашэнняў аб абыходжанні з адкідамі на прадпрыемствах Беларусі», праведзенага экспертамі Беларускага эканамічнага даследча-адукацыйнага цэнтра BEROC.
Як тлумачаць даследчыкі, у апошнія гады ўсё больш кампаній у свеце арыентуюць сваю вытворчасць на ўцягванне адкідаў у паўторнае выкарыстанне. Для аналізу таго, наколькі дадзеная тэндэнцыя атрымлівае распаўсюд у Беларусі, і выяўлення спосабаў абыходжання прадпрыемстваў з адкідамі, было праведзена апытанне арганізацый прамысловасці, будаўніцтва і гандлю. Дадзенае апытанне был выкананы ў межах Даследавання дзелавой актыўнасці прадпрыемстваў, якое ажыццяўляецца Навукова-даследчым інстытутам Міністэрства эканомікі Беларусі.

Прамысловыя прадпрыемствы

Тыповая арганізацыя прамысловасці, якая ўдзельнічала ў даследаванні, уяўляе сабой прадпрыемства з колькасцю каля 770 чал., у якога утвараецца каля 3300 т. адкідаў у год, і якое, як правіла, дзеліць гэтыя адкіды на 2-3 няроўных часткі, і на кожную з якіх прадугледжвае свой парадак звароту.
Як паказваюць дадзеныя апытання, малыя прамысловыя арганізацыі ў меншай ступені выкарыстоўваюць уласныя адкіды ў вытворчай дзейнасці, у параўнанні з буйнымі, і ў большай перадаюць іх на перапрацоўку. Характэрна, што прадпрыемствы ўсіх формаў уласнасці прыкладна ў аднолькавай прапорцыі прадаюць свае адкіды. Буйныя прадпрыемствы захоўваюць у сябе каля 10% сваіх адкідаў. Іншыя адкіды выкарыстоўваюць у сваёй дзейнасці толькі 10% малых прадпрыемстваў у прамысловасці. Аднак па меры ўзбуйнення бізнэсу істотна ўзрастае іх уцягванне як у якасці другаснай сыравіны ў асноўнай вытворчасці, так і для вытворчасці энергіі. Сярод буйных прамысловых арганізацый іншыя адходы выкарыстоўвае 23%.
Як паказваюць дадзеныя апытання, адсутнасць тэхналогій перапрацоўкі ў большай ступені стрымлівае ўцягванне адкідаў на малых і буйных прадпрыемствах, чым на сярэдніх. Эканамічная немэтазгоднасць у роўнай ступені хвалюе арганізацыі прамысловасці незалежна ад памеру. У той жа час, для малых і буйных прадпрыемстваў істотную заклапочанасць выклікае магчымае зніжэнне якасці прадукцыі з прычыны выкарыстання другаснай сыравіны. Для сярэдніх арганізацый гэты фактар ​​не з’яўляецца значным.

Будаўнічыя арганізацыі

Тыповая будаўнічая арганізацыя, якая ўдзельнічала ў апытанні, гэта прадпрыемства з колькасцю каля 530 чалавек і з аб’ёмам ўтварэння адкідаў каля 2100 тон у год. Яна, як правіла, дзеліць гэтыя адходы на дзве няроўных часткі, прадугледжваючы для кожнай з іх свой парадак звароту, у асноўным — перадачу на перапрацоўку або пахаванне.
У частцы уласных адкідаў каля 20% усіх будаўнічых арганізацый выкарыстоўваюць іх ва ўласнай дзейнасці, на перапрацоўку перадаюць толькі 25% малых і 35% сярэдніх будаўнічых арганізацый. Для буйных арганізацый гэты паказчык складае 30%. Сярод малых будаўнічых арганізацый больш тых, хто захоўвае і затым прадае свае адкіды, чым сярод сярэдніх і буйных. Незалежна ад памеру, каля 30% прадпрыемстваў дадзенай галіны перадаюць свае адходы на пахаванне (абясшкоджванне). Іншыя адкіды больш выкарыстоўваюцца буйнымі будаўнічымі арганізацыямі для вытворчасці энергіі, а малымі — ў дапаможным вытворчасці. Каля 90% сярэдніх арганізацый не выкарыстоўвае адкіды іншых прадпрыемстваў у сваёй дзейнасці, а для малых і буйных будаўнічых арганізацый гэты паказчык знаходзіцца на ўзроўні 80% (83,7% і 79,6% адпаведна).
Сярод фактараў, якія стрымліваюць выкарыстанне адкідаў на ўсіх будаўнічых арганізацыях незалежна ад іх памеру, рэспандэнтамі вызначаны эканамічная немэтазгоднасць і адсутнасць тэхналогій перапрацоўкі. Для малых прадпрыемстваў зніжэнне якасці прадукцыі з прычыны выкарыстання другаснай сыравіны — неістотны фактар ​​(яго ў якасці бар’ера адзначыў 1% апытаных), а для буйных ён становіцца істотным (6,1% адпаведна). Сярэднія прадпрыемствы, у адрозненне ад малых і буйных, адзначылі ў якасці важных стрымліваючых фактараў адсутнасць неабходнай заканадаўчай базы і іншае, што можа сведчыць пра недахоп дасведчанасці сярэдніх прадпрыемстваў пра спосабы дазволенага выкарыстання адкідаў.

Гандлёвыя арганізацыі

Тыповая гандлёвая арганізацыя, якая ўдзельнічала ў даследаванні, гэта сярэдняе прадпрыемства з колькасцю каля 230 чал., з узроўнем утварэння адкідаў каля 1100 тон у год. яно, як правіла, дзеліць адкіды на два патокі — буйны і дробны, і буйны паток адкідаў 11 перадае на перапрацоўку, а дробны паток адкідаў часова захоўвае, і пасля назапашвання дастатковай аб’ёму перадае на пахаванне ці абясшкоджванне.
Уласныя адкіды ўпакоўкі выкарыстоўваюцца больш за 15% дробных гандлёвых арганізацый у іх уласнай дзейнасці, у той час як для буйных гандлёвых арганізацый гэты паказчык складае менш за 5%. Буйныя гандлёвыя арганізацыі практычна не захоўваюць адходы ўпакоўкі, прыкладна 60% апытаных перадаюць адходы ўпакоўкі, прычым амаль у 70% выпадкаў — ДУ «Аператар ВМР», каля 20% прадаюць свае адкіды. У той жа час, больш за 12% дробных арганізацый назапашваюць (захоўваюць) адходы, і больш за 15% выкарыстоўваюць іх ва ўласнай дзейнасці.
Сярод прычын, якія стрымліваюць выкарыстанне адкідаў, для ўсіх гандлёвых арганізацый найважнейшай стала «адсутнасць плошчаў для прыёму, захоўвання і сартавання». На другім месцы па важнасці для малых і буйных гандлёвых арганізацый апынулася эканамічная немэтазгоднасць, для сярэдніх — санітарна-эпідэміялагічныя, супрацьпажарныя, прыродаахоўныя і іншыя патрабаванні заканадаўства. Значная колькасць буйных гандлёвых прадпрыемстваў (12,3%) паказалі «іншае» у якасці стрымліваючага фактару. Характэрна, што малыя гандлёвыя арганізацыі больш актыўна развіваюць уласныя сістэмы абыходжання з адходамі. Так, 16,1% апытаных дадзенай групы паказалі, што ў іх створана ўласная сістэма абыходжання з адходамі, і толькі 6,5% буйных гандлёвых прадпрыемстваў адказалі таксама.
У залежнасці ад галіны, па многіх пазіцыях прыбытковасць цыркулярнай эканомікі можа быць вышэй, чым адпаведных звёнаў традыцыйнай эканомікі.
Паводле thinktanks.by