Крутое піке «эканамічнага цуду» Лукашэнкі

Завязаная на Расію, беларуская эканоміка застаецца без перспектыў для існавання. А дакладней — з вельмі і вельмі сумнымі. 

Пятая інаўгурацыя Уладзіміра Пуціна сімвалізуе яго намер заставацца ў кіраванні Расіяй да 2030-га, а магчыма, нават да 2036 года. З улікам як ніколі моцнай прывязкі беларускай эканомікі да расійскай цікава прасачыць, як гэтая ўзаемасувязь выглядала ў папярэднія прэзідэнцкія тэрміны Пуціна, а таксама пастарацца зазірнуць у бліжэйшую будучыню.

Цеснае перапляценне беларускай эканомікі з расійскай хоць і з'яўляецца наканаваным, аднак не настолькі безальтэрнатыўнае, як можа падацца на першы погляд.

Дзве дзяржавы падаюцца непарыўна звязанымі савецкім мінулым, мовай і падобным менталітэтам насельніцтва. Аднак прыклады іншых краін Усходняй Еўропы і Балтыі паказваюць, што, якімі б моцнымі ні былі сувязі з Расіяй, яны не з'яўляюцца адзіна магчымымі, а еўрапейскі выбар можа быць эфектыўнай заменай, піша Алесь Гудзія на «Позірку».

Як нітка за іголкай

Інаўгурацыя Пуціна, якая адбылася 7 траўня ў Маскве, магла падацца руціннай і пазбаўленай драматызму, упісваючыся ў радок расійскага гімна «так было, так ёсць і так будзе заўсёды». Але, як часта бывае з прапагандай, рэальнасць аказваецца зусім не такой. Пяты тэрмін пуцінскага кіравання абяцае быць значна адрозным ад папярэдніх, і Беларусі гэта не абяцае нічога добрага.

Дынаміка эканамічнага росту ў Беларусі выразна паказвае яго залежнасць ад тэмпаў развіцця Расіі. Тут расійская эканоміка мае ролю вядучай, тады як беларуская — той, якую вядуць, гэта значыць у плане паказчыкаў другая ідзе за першай, як нітка за іголкай.

Што агульнага ў беларускага «Году якасці» і трагедыі ў Санкт-Пецярбургу?

На працягу першых двух прэзідэнцкіх тэрмінаў Пуціна абедзве эканомікі ўпэўнена раслі на фоне высокіх цэн на энерганосьбіты. Да часу перадачы ўлады Дзмітрыю Мядзведзеву ў 2008 годзе расійскі ВУП перавышаў паказчыкі 2000 года ў 6,4 раза, а беларускі — у 4,8 раза.

Заўвага: тут і далей выкарыстоўваюцца паказчыкі ў доларах ЗША (для ВУП, заработных плат і знешняга гандлю), заснаваныя на даных Сусветнага банка, расійскай і беларускай афіцыйнай статыстыкі і сярэднегадавых курсах беларускага рубля і расійскага рубля да долара ЗША.

Трэці тэрмін Пуціна адзначыўся рэзкім уздымам і наступным спадам расійскай эканомікі ў святле падзей, звязаных з анэксіяй Крыма. Калі ў 2012 годзе эканоміка РФ перавышала паказчыкі 2000 года ў 8,5 раза, то ў 2018-м — толькі ў 6,4 раза. Гэта адбілася і на беларускай эканоміцы, якая на пачатку трэцяга тэрміну Пуціна павялічылася да ўзроўню 2000 года ў пяць разоў, а да яго канца перавышала гэты ўзровень толькі ў 4,7 раза.

Чацвёрты тэрмін Пуціна характарызаваўся адаптацыяй да санкцый, рэзкім ростам эканомікі ў 2022 годзе і няяснымі перспектывамі праз вайну супраць Украіны.

Для Беларусі гэты перыяд звязаны з расколам грамадства пасля прэзідэнцкай кампаніі 2020 года і шматлікімі санкцыямі, выкліканымі перш за ўсё ўдзелам Мінска ў ваенным канфлікце на баку Расіі. У гэтым кантэксце стала відавочна, што эканоміка Беларусі практычна не расце, а толькі аднаўляецца пасля чарговых спадаў.

Падобную карціну можна назіраць, аналізуючы змены сярэдніх заробкаў у Расіі і Беларусі. Для супастаўнасці выкарыстоўваюцца заробкі ў валютным эквіваленце.

З 2000-га па 2008 год абедзве краіны перажывалі перыяд бурнага эканамічнага росту, што выявілася і ў рэзкім павелічэнні заробкаў. Цікава, што падчас прэзідэнцтва Мядзведзева заробкі ў Расіі працягвалі расці, тады як у Беларусі рост запаволіўся і аднавіўся толькі з пачаткам трэцяга тэрміну Пуціна.

Далейшыя змены заробкаў, аналагічна паказчыкам ВУП, былі вызначаныя такімі надзвычайнымі падзеямі, як анэксія Крыма ў 2014 годзе і поўнамаштабнае ўварванне ва Украіну ў 2022-м.

Дыверсіфікацыя знешняга гандлю была нядоўгай

Цесную ўзаемасувязь дзвюх эканомік ілюструе і стан знешняга гандлю паміж Беларуссю і Расіяй. Цікава прасачыць дынаміку аб'ёму гандлю паміж краінамі на працягу чатырох прэзідэнцкіх тэрмінаў Пуціна, а таксама ацаніць долю гэтых паставак у агульным аб'ёме знешняга гандлю Беларусі.

На пачатку першага пуцінскага тэрміну рост узаемнага гандлю паміж Беларуссю і Расіяй быў умераным і толькі ў другі чатырохгадовы перыяд рэзка ўзрос. Пры прэзідэнцтве Мядзведзева ўзаемны гандаль спачатку адчуў спад на фоне сусветнага крызісу, але затым, да пачатку трэцяга тэрміну Пуціна, аднавіўся.

«Пайшлі па далёкай дузе». Як беларускія экспарцёры губляюць расійскі рынак

Заўважна, што цягам трэцяга пуцінскага тэрміну і цягам першай паловы чацвёртага аб'ём гандлю паміж Беларуссю і Расіяй скараціўся, а затым насіў няўстойлівы характар без тэндэнцыі да росту. Аднак рэзкае павелічэнне ўзаемнага гандлю наступіла пасля 2022 года ў кантэксце татальнай перабудовы знешняга гандлю Беларусі і пераарыентацыі яе патокаў на расійскі рынак або праз яго.

Цікава адзначыць, што дынаміка долі Расіі ў знешнім гандлі крыху адрозніваецца ад траекторыі яе вартасных аб'ёмаў. Напрыклад, падчас другога тэрміну Пуціна рост аб'ёму гандлю з Расіяй быў імклівым, аднак доля гандлю з гэтай краінай у знешнегандлёвым абароце Беларусі скарачалася. Гэта азначае, што ў той жа перыяд Беларусь нарошчвала супрацоўніцтва з іншымі краінамі, прычым больш высокімі тэмпамі, чым гандаль з Расіяй.

На працягу трэцяга і першай паловы чацвёртага прэзідэнцкага тэрміну Пуціна доля Расіі ў знешнім гандлі Беларусі заставалася адносна стабільнай (з нязначнымі ваганнямі) і рэзка ўзрасла толькі пасля 2022 года.

Без пазітыўнай павесткі

Падводзячы высновы, можна адзначыць, што ўзаемадзеянне паміж дзвюма эканомікамі на працягу чатырох папярэдніх прэзідэнцкіх тэрмінаў Пуціна фармавалася па-рознаму. Кожны раз на гэта ўплывалі асаблівасці ўнутраных макраэканамічных умоў, стан сусветнай эканомікі і сіла знешняга ціску.

Нягледзячы на заявы чыноўнікаў наконт дынамічнага развіцця гандлю паміж дзвюма краінамі, фактычная сітуацыя цяпер значна больш складаная.

З надыходам пятага тэрміну Пуціна адносіны паміж дзвюма краінамі будуць будавацца ў беспрэцэдэнтна варожым знешнім асяроддзі, пры нестабільнасці ў лагістыцы гандлю з трэцімі краінамі, абмежаваннях на міжнародныя разлікі і пры вострых выкліках на рынку працы, у сферах інвестыцый і інавацый.

Расійскі бізнэс паглынае беларускі рынак, пакуль чыноўнікі разводзяць рукамі

Відавочна, што адным з найбольш уразлівых момантаў на новым этапе эканамічных узаемаадносінаў Беларусі і Расіі з'яўляецца адсутнасць у іх кіраўніцтва яснага бачання будучыні і пазітыўнага парадку дня.

Чыноўнікі дзвюх краін, каб хоць неяк акрэсліць перспектывы, звяртаюцца да мудрагелістых тэрмінаў і паняццяў. Так, пагрозу адрыву ад сучасных тэхналогій яны называюць тэхналагічным суверэнітэтам, разрыў адносінаў з традыцыйнымі гандлёвымі партнёрамі — выхадам на новыя рынкі збыту, а абмежаванне правоў і свабод — абаронай «традыцыйных каштоўнасцей».

Беларусь цяпер як ніколі залежная ад Расіі. Разам з тым, логіка развіцця РФ цяпер апісваецца праз формулу старшыні Дзяржаўнай думы Вячаслава Валодзіна: «Ёсць Пуцін — ёсць Расія, няма Пуціна — няма Расіі». Аднак гэтае ўяўленне ўтрымлівае ў сабе відавочную лагічную недакладнасць — памылку асацыяцыі, якая рана ці позна вырашыцца па натуральных прычынах.

Як казаў герой Булгакава, «чалавек смяротны, але гэта было б яшчэ паўбяды. Дрэнна тое, што ён часам раптоўна смяротны, вось у чым фокус!» Таму пытанне цяпер у тым, што прыйдзе на змену персаналісцкім рэжымам у Расіі і Беларусі і як гэта адаб'ецца на іх эканамічным узаемадзеянні.