Раберта Метсола: «Еўрапейскі парламент нязменна падтрымлівае дэмакратычную Беларусь»

«Люстэрка» паразмаўляла з прэзідэнткай Еўрапейскага парламента Рабертай Метсолай аб тым, як Еўразвяз мае намер у далейшым падтрымліваць народ Беларусі, што будзе з санкцыямі ў дачыненні да рэжыму Лукашэнкі і ці прызнае ЕЗ пашпарты «Новай Беларусі».

«Будзьце ўпэўненыя, мы працягнем даваць адпор»

— Аляксандр Лукашэнка забараніў беларусам, якія жывуць за мяжой, атрымліваць новыя пашпарты без вяртання ў краіну. Для многіх паездка дадому азначае турэмны тэрмін. Офіс Святланы Ціханоўскай працуе над праектам пашпарта Новай Беларусі. Як вы лічыце, ці ёсць перспектывы прызнання гэтага дакумента краінамі ЕЗ?

— Гэта сапраўды пахвальны і амбіцыйны праект. Ён выклікаў шырокую грамадскую цікавасць, таму што такім чынам беларускія дэмакратычныя сілы спрабуюць вырашыць праблемы, з якімі сутыкаюцца беларусы пасля выезду са сваёй краіны.

Аднак, як вы можаце сабе ўявіць, рэалізаваць гэты праект не так проста. Для гэтага неабходна звесці разам мноства параметраў, якія не заўсёды звязаныя з рашучасцю людзей, якія падтрымліваюць гэты праект. Тым не менш я цалкам згодна з тым, што нам неабходна агульнае еўрапейскае вырашэнне гэтай праблемы.

— Суседнія з Беларуссю краіны ЕЗ істотна абмежавалі працу пунктаў пропуску на межах з нашай краінай. Для аўтобусаў і легкавога транспарту зараз адкрыты толькі чатыры пагранічныя пераходы. Беларусы, якія накіроўваюцца ў ЕЗ, вымушаны праводзіць у чэргах дзясяткі гадзін, часам па некалькі сутак. Памежныя пункты былі закрытыя з прычыны парушэння правоў чалавека ў нашай краіне і міграцыйнага крызісу, справакаванага беларускімі ўладамі. Ці не падаецца вам, што ў выніку адказнасць за ўсё гэта нясуць простыя грамадзяне, якія спрабуюць патрапіць у Еўразвяз?

— Улетку 2021 года рэжым Лукашэнкі пачаў гібрыдную атаку на ЕЗ, асабліва на Літву, Польшчу і Латвію, якія сутыкнуліся з новай падступнай пагрозай у выглядзе выкарыстання людзей у адчаі, якія спрабуюць знайсці лепшае жыццё ў ЕЗ.

Беларускі рэжым выкарыстоўваў людзей у палітычных мэтах. Групы мігрантаў падвозіліся ўзброенымі беларускімі сілавікамі да кардонаў краін-членаў ЕЗ з мэтай прымусу да нелегальнага пераходу мяжы. Гэта сведчыць пра цынізм беларускага рэжыму, які, ствараючы напружанасць на знешніх межах Еўразвяза, спрабуе адцягнуць увагу ад сітуацыі ў краіне, дзе працягваюцца і нават пагаршаюцца жорсткія рэпрэсіі і парушэнні правоў чалавека.

І, як вы правільна заўважылі, Лукашэнка ўскосна пакараў простых грамадзян, якія спрабавалі перасекчы межы ЕЗ. Гэтым дзеяннем ён зноў спрацаваў супраць уласнага народа.

Будзьце ўпэўненыя, што мы працягнем даваць адпор і асуджаць парушэнні правоў чалавека, якія здзяйсняюцца рэжымам супраць уласных грамадзян, а таксама разгледзім далейшыя абмежавальныя меры ў дачыненні да вінаватых.

Жанчыны, якімі я захапляюся: Урсула, Рабэрта, Джорджа

«Санкцыі супраць нелегітымнага рэжыму Лукашэнкі павінны быць узмоцненыя»

— Рэпрэсіі ў Беларусі не скончыліся, яны толькі набіраюць абароты. Усё гэта доўжыцца ўжо практычна чатыры гады, і ўцягнутасць дэмакратычнага свету ў праблемы нашай краіны становіцца меншай. Ці разглядае Еўрапарламент нейкія варыянты дзеянняў, якія б дазволілі забяспечыць большую ўстойлівасць і стабільнасць дапамогі грамадзянскай супольнасці і незалежным медыям Беларусі, якія штодня распавядаюць сапраўдныя навіны вялізнай колькасці беларусаў унутры краіны?

— Еўрапейскі парламент нязменна падтрымлівае дэмакратычную Беларусь. Барацьба за свабодную і дэмакратычную Беларусь увасабляе ў сабе каштоўнасці, на якіх заснаваны Еўразвяз. Таму мы не можам забыць народ Беларусі і павінны прызнаць, што яго барацьба — гэта барацьба за каштоўнасці, якія вызначаюць наш кантынент.

Вельмі важна, каб беларусы мелі доступ да незалежных СМІ, якія працягваюць паведамляць пра грубыя парушэнні правоў чалавека і законаў, якія здзяйсьняюцца дэспатычным рэжымам Лукашэнкі. Праца беларускай грамадзянскай супольнасці і свабодных СМІ мае вырашальнае значэнне не толькі для асвятлення цяжкай сітуацыі ў краіне, але і для таго, каб міжнародная супольнасць не губляла пільнасці і нагадвала ўсім нам пра злачынствы Лукашэнкі.

У траўні 2024 года я разам са Святланай Ціханоўскайпадпісала дэкларацыю аб намерах супрацоўніцтва паміж Еўрапарламентам і беларускімі дэмсіламі. У ёй падкрэсліваецца нязменная падтрымка ЕП у развіцці дэмакратычнага патэнцыялу для беларускіх дэмакратычных сіл і грамадзянскай супольнасці.

Прадстаўнікі АПК і Еўрапарламент падпісалі дамову аб супрацоўніцтве. У чым яе адметнасць?

Мы будзем прадастаўляць тэхнічную экспертызу Каардынацыйнай радзе і Аб'яднанаму пераходнаму кабінету Беларусі, а таксама ўзмоцнім падтрымку праваабаронцаў і незалежных журналістаў. Гэта практычны знак цвёрдай прыхільнасці і рашучасці Еўрапарламента і надалей умацоўваць нашы сувязі. Каб прадэманстраваць нашую падтрымку свабоднай, незалежнай і дэмакратычнай краіне.

Еўрапейскі парламент нязменна заклікае да далейшай падтрымкі беларускіх дэмакратычных сіл і грамадзянскай супольнасці. Мы цвёрда перакананыя, што санкцыі супраць нелегітымнага рэжыму Лукашэнкі павінны быць узмоцненыя за ягоныя злачынствы супраць беларусаў і за ягоную ролю ў агрэсіўнай вайне Расеі супраць Украіны.

Мы таксама выступалі за выпрацоўку агульнай пазіцыі па абароне і падтрымцы тых, хто ўцёк ад рэпрэсій і знайшоў прытулак у Еўразвязе. Гэтыя галасы павінны быць пачутыя, каб свет даведаўся, на якія жахі здольны Лукашэнка.

«Мужнасць і стойкасць беларусаў вартыя захаплення»

— У вашым сумесным са Святланай Ціханаўскай артыкуле вы заявілі аб падтрымцы еўрапейскага выбару беларускага народа. Як вы лічыце, у ЕЗ чакаюць Беларусь? Ці могуць беларусы разлічваць, што пасля перамогі дэмакратыі ў нашай краіне дзверы Еўразвяза будуць для нас адчыненыя і мы не правядзем дзясяткі гадоў у статусе «кандыдатаў у кандыдаты»?

— Я цвёрда перакананая, што Еўропа ніколі не зможа цалкам рэалізаваць свой патэнцыял, пакуль Беларусь застаецца ва ўмовах дыктатуры. Наш агульны еўрапейскі праект — гэта праект міру і працвітання для нашых грамадзян і нашага кантынента ў цэлым. Дзверы Еўропы застануцца адчыненымі для ўсіх тых еўрапейскіх дзяржаў, якія падзяляюць нашы каштоўнасці і ідэалы і лічаць Еўропу сваім домам. Гэта датычыцца і Беларусі, калі яна стане дэмакратычнай, свабоднай і незалежнай.

Мужнасць і стойкасць, якія дэманструюць беларусы, вартыя захаплення. Вы пераканана дабіваецеся свабоды, справядлівасці і лепшай будучыні для сваёй краіны. Нямногія народы заплацілі такі высокі кошт на сваім шляху да дэмакратыі. Пасля таго як краіна вызваліцца ад тыраніі Лукашэнкі, мы абавязаны дзякуючы вашай вялізнай ахвяры ўстаць на ваш бок і дапамагчы вам прытрымлівацца прынцыпаў, якія з'яўляюцца грунтоўнымі для еўрапейскага курсу любой краіны.

І пакуль гэтая мара не спраўдзіцца, ЕП будзе працягваць усім сэрцам падтрымліваць беларускія дэмакратычныя сілы.

— У 2023 годзе ў Еўрапарламенце абмяркоўвалі намеры ўнесці змены ў заканадаўства, якія дазволяць грамадзянам краін, якія не ўваходзяць у ЕЗ, атрымаць пастаянны від на жыхарства пасля трох гадоў пастаяннага пражывання замест пяці. Як ідзе праца ў гэтым напрамку і ці ёсць разуменне нацыянальных урадаў аб мэтазгоднасці гэтых змен? Ці можаце вы меркаваць, ці будуць на ўзроўні Еўрапарламента прыняты гэтыя новаўвядзенні і калі яны могуць быць укаранёныя на ўзроўні краін — удзельніц ЕС?

— На думку Еўрапейскага парламента, дзяржавы-члены павінны прадастаўляць статус доўгатэрміновага рэзідэнта ЕС грамадзянам трэціх краін, якія легальна і бесперапынна пражывалі на іх тэрыторыі на працягу трох гадоў (непасрэдна перад падачай заявы на атрыманне статусу). Мы таксама прапануем паскорыць працэс разгляду заяў.

Сэнс Дырэктывы аб доўгатэрміновым пражыванні заключаецца ў тым, каб спрасціць атрыманне статусу доўгатэрміновага рэзідэнта ЕС, дазволіўшы грамадзянам трэціх краін падсумоўваць перыяды пражывання ў розных дзяржавах-членах Еўразвяза, каб выканаць патрабаванне аб працягласці пражывання. Прапанова таксама скіравана на тлумачэнне таго, што ўсе перыяды легальнага пражывання павінны быць цалкам ўлічаны, уключаючы перыяды пражывання ў якасці студэнтаў, атрымальнікаў часовай абароны або перыяды пражывання, першапачаткова заснаваныя на часовых падставах. Прапанова таксама накіравана на ўмацаванне правоў доўгатэрміновых рэзідэнтаў і членаў іх сем'яў.

Як вы згадалі, перамовы паміж ЕП і дзяржавамі-сябрамі яшчэ працягваюцца, таму складана назваць тэрміны. Аднак будзьце ўпэўненыя, што Еўрапейскі парламент зробіць усё магчымае, каб прасоўваць гэтае пытанне і на працягу наступнага тэрміну сваёй працы (выбары ў Еўрапарламент пройдуць ва ўсіх краінах ЕС з 6 па 9 чэрвеня 2024 года. — Заўв. рэд.).