Аналітык: Мігранты як ішлі з Беларусі на чужыя межы, так ісці і будуць

Сацыёлаг Генадзь Коршунаў аналізуе даныя па сітуацыі на межах Беларусі за два восеньскіх месяца і прапануе паглядзець на іх у больш шырокім, еўрапейскім кантэксце. Па яго меркаванні, праца маскоўска-беларускага міграцыйнага калідора наладжваецца і становіцца больш агрэсіўнай.

У інфармацыйнай прасторы апошнія тыдні выдалася параўнальна багатымі на тэматыку адносін Беларусі з Еўрасаюзам, межаў паміж імі і мігрантаў на гэтых межах. Напрыклад, рэжымныя прапагандысты стройна выступілі супраць ашалелай польскай прапаганды (сайты, радыёперадачы, газеты). А Дзяржпамежкамітэт выклаў сваю статыстыку па колькасці мігрантаў, якія загінулі на межах са жніўня 2021 года, абвінаваціўшы ў тым, што адбываецца, падступны Захад. У сваю чаргу беларускі аўтарытар сказаў, што «мы не адстойнік, мы нікога тут лавіць не будзем», гэта значыць, мігранты як ішлі з Беларусі на чужыя межы, так ісці і будуць.

У іншым, як гэта звычайна бывае, ёсць нюансы.

У канцы верасня свой папярэдні тэкст пра мігранцкі крызіс, зладжаны рэжымам Лукашэнкі на межах Беларусі з краінамі ЕС, мы заканчвалі пытаннем: «Колькі застаецца часу да таго, пакуль упадзе мігранцкі “чырвоны сцяжок” і Беларусь акажацца з зачыненымі межамі на поўначы, захадзе і поўдні?».

Як мы бачым, пакуль нічога не ўпала.

Таму што, у прынцыпе, значэнняў па колькасці нападаў на межы, якія зашкальваюць, сапраўды не здарылася. Так, кастрычнік будзе рэкордным па колькасці нападаў на межы не толькі для 2023 года, але і для 2022-га. Але выніковыя значэнні за месяц толькі ненашмат перакрыюць паказчыкі ліпеня гэтага года. І практычна ўсе адзначаныя раней тэндэнцыі, пакуль застаюцца ў сіле:

• галоўным напрамкам міграцыйных патокаў з Беларусі пакуль усё яшчэ застаецца Латвія з самай кароткай мяжой з Беларуссю (173 км) — сярэднетыднёвая колькасць нападаў на беларуска-літоўскую мяжу вагаецца ў дыяпазоне ад 500 да 1000 выпадкаў;
• Літва, у якой самая працяглая мяжа з Беларуссю (678 км), фіксуе найменшую колькасць спробаў нелегальнага пераходу-увосень у сярэднім за тыдзень здаралася па 75 такіх кейсаў;
• Польшча (амаль 400 км мяжы з Беларуссю) — у верасні польскія паказчыкі былі дзесьці паміж літоўскімі і латвійскімі; цяпер яны набліжаюцца ўсё больш набліжаюцца да латвійскіх.

На самай справе восенню самае цікавае адбывалася не на саміх — беларуска-латвійскай, беларуска-літоўскай і беларуска-польскай — межах, а па абодва бакі ад іх і ў агульнаеўрапейскім кантэксце.

Беларускі рэжым працягваў падаваць супярэчлівыя сігналы аб сваёй прыязнасці і жаданні супрацоўнічаць. Як і ў верасні, гэта рабілася вуснамі і вайскоўцаў, і самога беларускага аўтакрата, і яшчэ некаторымі спосабамі.

Напрыклад, беларускія вайскоўцы казалі пра залёты польскіх верталётаў на чужую тэрыторыю, на што беларускія вайскоўцы на іх амаль зусім не пакрыўдзіліся. Але ў той жа час заслупавалі сваё права «прасекчы» дарогу да мора праз літоўскую тэрыторыю. А памежнікі нібыта прапаноўвалі латвійскаму боку правесці абмеркаванне сітуацыі на мяжы (аднак латвійскі бок не прыняў гэтую прапанову).

Сам Лукашэнка некалькі разоў прызнаваўся ў любові і да Еўрапейскага Саюза ў цэлым, і да Польшчы з краінамі Балтыі ў прыватнасці. Праўда ў апошнім выпадку гаворка ішла хутчэй не пра дзяржавы, а пра іх народы або пра апазіцыю, але гэта не так і важна. Тым больш, што, паводле яго слоў, польскія дыпламаты даўно спадзяюцца на перазагрузку адносін з Беларуссю

Трэцім, самым сціплым спосабам паказаць гатоўнасць да дыялогу на тэму мігрантаў, верагодна, павінны былі б стаць затрыманні нелегальных мігрантаў на беларускай тэрыторыі. Прычым, як у Гродзенскай, так і ў Брэсцкай абласцях. Сумарна было затрымана на 8 чалавек больш, чым у разавай вераснёўскай аблаве (тады затрымалі 40 чалавек). Станоўчая дынаміка ў наяўнасці.

Думаецца, такія дзеянні нашых суседзяў з'яўляюцца кумулятыўным эфектам некалькіх фактараў. Па-першае, гэта, безумоўна, недавер рэжыму Лукашэнкі, які пасля ўмоўнага заканчэння мігранцкага крызісу 2021 года адрадзіў яго ў 2023 годзе.

Акрамя таго, ужо даходзіць рэха ад чарговай эскалацыі палесціна-ізраільскага канфлікту, якое актуалізавала і пытанні ваеннай бяспекі, і тэму незаконнай міграцыі (на беларускім напрамку два гэтыя аспекты схлопваюцца ў адзін феномен — у веапанізацыю міграцыйных патокаў).

Ну і трэба мець на ўвазе той агульнаеўрапейскі кантэкст, які пачаў складвацца яшчэ ў канцы лета. Тут мы маем на ўвазе, што рост мігранцкіх плыняў такі прымусіў Еўропу ўводзіць кантроль на сваіх унутраных межах. Яшчэ ў верасні французскія ўлады прынялі рашэнне аб узмацненні кантролю на мяжы з Італіяй на фоне прытоку вялікай колькасці мігрантаў на італьянскі востраў Лампедуза.

У кастрычніку ўжо Гкрманія заявіла пра свой намер у дадатак да тых часовых КПП, якія з 2015 года дзейнічаюць на мяжы з Аўстрыяй, паставіць КПП на межах з Чэхіяй і Польшчай. У выпадку з нямецка-польскай мяжой сваю ролю адыграў яшчэ і скандал з продажам шэнгенскіх віз жыхарам краін Афрыкі і Азіі. У сваю чаргу Польшча ўзмацніла патруляванне на мяжы з Літвой і ўвяла памежны кантроль на мяжы са Славакіяй, на межах з якой ужо зрабілі больш жорсткім кантроль Чэхія і Аўстрыя. Славакія ж накіравала паліцэйскіх на мяжу з Венгрыяй.

Калі дзеянні Францыі варта разглядаць як барацьбу з марскім шляхам нелегальнай міграцыі ў Еўропу, то Германа-Польска-Аўстра-Чэха-Славацкія дзеянні — гэта ўжо супрацьдзеянне «балканскаму» міграцыйнаму маршруту (дарэчы, было б цікава правесці параўнальны аналіз роляў Славакіі і Венгрыі ў еўрапейскім міграцыйным крызісе з іх знешнепалітычнымі перавагамі, але пакінем гэта спецыялістам).

Як мы ведаем, разам з «марскім» і «Балканскім» міграцыйнымі шляхамі функцыянуе і «беларускі» хаб нелегальнай міграцыі.

У траўні нямецкія праваахоўнікі адзначалі, што ў паловы нелегальных мігрантаў, якія трапляюць у Германію з Польшчы, стаяць расійскія візы. Цяпер польскія памежнікі кажуць, што практычна ва ўсіх нелегальных мігрантаў на беларуска-польскай мяжы сталі фіксаваць наяўнасць менавіта расійскіх віз.

Змяняецца і склад нелегальных мігрантаў. Па-першае, стаў іншым набор краін-донараў. Цяпер нелегальна перасекчы межы (у прыватнасці, беларуска-польскую) спрабуюць не выхадцы з краін Блізкага Усходу, а грамадзяне Індыі і Пакістана. Другі момант — цяпер сярод гэтых мігрантаў практычна адны мужчыны, жанчын і дзяцей практычна няма. Да гэтага можна дадаць трэці пойнт, які адрознівае сучасны этап міграцыйнага крызісу — нарастальная агрэсіўнасць мігранцкіх нападаў. Пра гэта кажуць і латвійскія, і польскія памежнікі.

Як адзначае нямецкі бок, колькасць нелегальных мігрантаў, якія прыбываюць у Германію праз Польшчу і Беларусь, толькі расце. У некаторых цэнтрах прыёму мігрантаў на ўсходзе краіны палову бежанцаў складаюць менавіта тыя, хто «прыязджае ў Германію праз Маскву і Беларусь», а не па «Балканскім калідоры», як гэта было раней. У гэтай сувязі не дзіўна, што Берлін «па пэўных каналах» абмяркоўвае з рэжымам Лукашэнкі праблему бежанцаў-мігрантаў.

Як мы бачым, праца маскоўска-беларускага міграцыйнага калідора наладжваецца.