Чаму міграцыйны крызіс перавандраваў на мяжу Латвіі?

Лукашэнка стаіць перад выбарам: ці згарнуць міграцыйны бізнес, які стаў занадта рызыкоўным, або працягваць яго. Але ж будзе працягваць – межы закрыюцца.

Цяпер Лукашэнка спрабуе пагасіць міграцыйны крызіс праз рызыкі, якія ён нясе. Але ён застаецца козырам у руках беларускага рэжыму. Як далей будзе развівацца сітуацыя, разбіралася «СНплюс».

Галоўны кірунак міграцыйнага крызісу змяніўся: цяпер асноўны ўдар прымае мяжа Латвіі. У Рызе загаварылі аб неабходнасці закрыць адзін з двух дзейных кантрольна-прапускных пунктаў на беларускай мяжы.

Закрыць КПП «Сілене» («Урбаны») ураду Латвіі прапануе начальнік Дзяржаўнай памежнай аховы Гунтыс Пуятс. Ён аргументуе сваю пазіцыю рэзкім ростам міграцыйных нападаў з боку рэспублікі-суседкі.

Літаральна на мінулым тыдні папярэджана пранікненне ў Латвію 892 чалавек. Гунтыс Пуятс называе сітуацыю, якая склалася на мяжы, «самай напружанай за ўсе тры гады, пачынаючы з 2021-га».

На дапамогу латвійскім памежнікам ужо прыбылі 20 літоўскіх калегаў, накіраваны запыт на дадатковую дапамогу арміі Латвіі. Але Гунціс Пуятс хоча прапанаваць Кабінету міністраў яшчэ і закрыць КПП «Сілене», каб яго персанал таксама прыцягнуць да аховы мяжы.

Калі прынятыя меры не прывядуць да нармалізацыі сітуацыі, то наступным крокам стане поўнае закрыццё мяжы з Беларуссю.

Але Латвія, Літва і Польшча дзейнічаюць супраць «міграцыйных нападаў» паводле адзінага плану.

Што азначае перамяшчэнне міграцыйнага крызісу на мяжу з Латвіяй?

Свабодныя навіны пагаварылі з гісторыкам, палітычным аглядальнікам Аляксандрам Фрыдманам.

— Міграцыйны крызіс пульсуе ў розных кірунках: правакацыі ідуць на тых кірунках, якія лічацца самым слабым. На мяжы з Польшчай сітуацыя стабілізавалася, Літва нават сігналізавала, што пакуль не будзе закрываць мяжу, таму рэжым Лукашэнкі пераключыўся на Латвію. Тым самым спрабуюць вырашыць дзве задачы адначасова: прамацаць, як павядзе сябе Латвія, а з другога боку – трэба пераправіць мігрантаў, якія ўжо ў Беларусі.

Мігранты па-ранейшаму знаходзяцца там, яны не з'яўляюцца раптам сотнямі і тысячамі. Улады, можа, і не хацелі б абвастраць сітуацыю, але што рабіць з тымі, хто ўжо прыбыў у пошуках лепшай, еўрапейскай долі? Думаю, пэўная колькасць нелегалаў назапасілася, таму іх вырашылі перанакіраваць на Латвію — каб не абвастраць сітуацыю з Польшчай і Літвой. Хоць доўгі час латвійскі кірунак не з'яўляўся прыярытэтным у міграцыйным крызісе.

А акрамя таго, выпад Мінска супраць Рыгі можа насіць і асабісты характар: мы памятаем гісторыю са сцягам, памятаем гісторыю з ад'ездам амбасадара. Думаю, усе фактары адыгралі сваю ролю.

— Польшча, Літва і Латвія выступаюць адзіным фронтам супраць міграцыйнага крызісу. Вільня ўжо накіравала дапамогу суседнім памежнікам. Міграцыйны крызіс, што крыху прыцішыўся, пагражае ўспыхнуць новымі фарбамі?

– Безумоўна. Бо Польшча і краіны Балтыі ацэньваюць сітуацыю на мяжы як адносна спакойную не ў перспектыве, а на гэтым этапе, пра што і казаў прэзідэнт Наўседа. Таму яны будуць дзейнічаць скаардынавана, у мяне няма ніякіх сумневаў.

Проста беларускія ўлады спрабуюць закрыць тое, каб было запланавана загадзя: трэба нейкім чынам пазбавіцца ад груп мігрантаў, якія ўжо знаходзяцца ў Беларусі. Адправіць нелегалаў на Польшчу — не вельмі ўдалы выбар: урад адразу скарыстаецца сітуацыяй і можа зрабіць больш жорсткімі меры ў дачыненні да Мінска, Літва (вельмі важны транзітны кірунак) кажа, што пакуль мяжу не закрывае. А хто застаецца? Толькі Латвія. Не думаю, што ў Мінску сядзяць і галаву ламаюць: а каму цяпер мы зробім брыдасць? Хутчэй за ўсё, беларускі рэжым калькулюе наяўныя магчымасці, і Латвія – самая аптымальная магчымасць.

Тым больш, яна плялася ў хвасце польска-літоўскіх ініцыятыў: не пагражала закрыццём пераходаў, хоць і пацвярджала, што будзе дзейнічаць у каардынацыі з Варшавай і Вільняй. Акцыя супраць Латвіі можа пацягнуць закрыццё аднаго з двух пераходаў. Але для Беларусі гэта не так страшна і не так праблематычна: сумесны ўчастак мяжы невялікі. Успомнім, што і два гады таму асноўны паток нелегалаў ішоў на Латвію па рэшткавым прынцыпе.

— Па вялікім рахунку, у міграцыйным крызісе надыходзіць невялікая паўза?

— Думаю, сітуацыя тлумачыцца яшчэ і тым, што цяпер вельмі абмежаваныя магчымасці дастаўкі нелегалаў звузіліся яшчэ больш. Праўда, і ў 2021 годзе яны былі не вельмі, але тады ўдала пад руку падвярнуўся Курдыстан. А вось цяпер такога відавочнага цэнтра нелегальнай міграцыі няма.

Акрамя таго, умовы надвор'я таксама не спрыяюць: справа паступова ідзе да зімы.

У Мінску разумеюць сур'ёзнасць сітуацыі: усё можа абярнуцца закрыццём межаў або увядзеннем санкцый, роўных з расійскімі. Мне здаецца, рэжым не хоча лезці на ражон.

Міграцыйны крызіс, аднак, не закрыты, але цяпер няма магчымасцяў правесці яго ў такім маштабе і ў такой якасці, як гэта было зроблена два гады таму. Цяпер улады вымушана паспрабуюць пагасіць міграцыйны крызіс.

Абвастрэнне на мяжы з Латвіяй, мне здаецца, той самы выпадак, калі «прагнасць фраера загубіла». Убачылі, што ў краіне засталося невялікая колькасць людзей, на якіх можна зарабіць. Дык не адпраўляць ж іх назад! Рызыкнулі — і паспрабавалі запхнуць праз Латвію. А заадно і праверыць, наколькі адзіная пазіцыя Польшчы, Літвы і Латвіі. Аказалася, адзіныя. Калі РБ пашанцуе, то ўсё абмяжуецца закрыццём аднаго пераходу.

— Нават заканчэнне міграцыйнага крызісу не сведчыць пра тое, што Мінск адмовіцца ад агрэсіўнай палітыкі ў дачыненні да суседзяў. Чым запоўняць «святое месца»?

— Лукашэнка ўстане перад выбарам: альбо згарнуць міграцыйны бізнес (рызыкі вельмі высокія), альбо працягваць яго. Будуць працягваць – межы закрыюцца. Кіраўнік гэта разумее. Думаю, рызыкі пралічылі — і прыйшлі да высновы, што не варта выпрабоўваць лёс.

Але карта міграцыйнага крызісу па-ранейшаму застаецца ў руках Мінска. Праўда, нават пры жаданні арганізаваць крызіс узору 2021 года вельмі складана – няма крыніцы нелегальнай міграцыі. Тады пад рукой аказаўся Іракскі Курдыстан — і ўсё добра пайшло. Затое цяпер няма ніводнай краіны, якая стала б крыніцай нелегальнай міграцыі. Няма ні адной гарачай кропкі ў свеце, з якой бы мэтанакіравана завозілі нелегалаў. Гэта не значыць, што яна не з'явіцца: ёсць Сірыя, ёсць Афганістан, ёсць мноства афрыканскіх краін. Але пакуль няма прыкмет, каб у Мінску планавалі такую ж маштабную акцыю, як і ў 2021-м.