Чаго дамагаюцца ўлады, калі саджаюць за ўпадабанні і каментары?

Каментары аб уводзе сіл АДКБ у Казахстан, абмеркаванне змяненняў у Канстытуцыю і нават відэа аб жудасных умовах у раённай бальніцы — усё гэта ў Беларусі можа стаць падставай для затрымання.

DW сабрала некалькі прыкладаў. У горадзе высокае (Брэсцкая вобласць) пасля абмеркавання змяненняў у Канстытуцыю на прадпрыемстве «Высокаўскае ДРБУ-137» быў затрыманы Андрэй Дубіна. Па словах сведкаў, ён прапанаваў, каб «прэзідэнт мог займаць пасаду не больш двух тэрмінаў, і каб вусатым і лысым забаранілі ўдзельнічаць у выбарах». Цяпер мужчыну абвінавачваюць па артыкуле 368 КК Беларусі (аб абразе прэзідэнта), якая прадугледжвае да чатырох гадоў пазбаўлення волі.

Напісаў ліст у рэдакцыю — трапіў у СІЗА

68-гадовы жыхар вёскі Цяруха (Гомельскі раён) Мікалай Віцікаў адправіў ліст з прапановамі па канстытуцыйнай рэформе ў раённую газету «Маяк» і трапіў у СІЗА. Пенсіянера затрымалі 14 студзеня, ён праходзіць як падазраваны па ч.1. 130 КК Беларусі (распальванне расавай, нацыянальнай, рэлігійнай альбо іншай сацыяльнай варожасці або варожасці). Віцікаву пагражае да 5 гадоў пазбаўлення волі.

Пра змест ліста можна меркаваць толькі з артыкула «”Хвіліна славы” любой цаной» у газеце «Маяк»: «”Творчасць” вяскоўца мае шмат стандартнымі беспадстаўнымі абвінавачваннямі і абразамі прадстаўнікоў улады і самой дзяржаўнай сістэмы. А як па-іншаму ўспрымаць тое, што чалавек называе дзеючы дзяржаўны лад “лукашызмам”, прыхільнікаў улады — “ябацькамі”, дзеянні праваахоўных органаў — “зверствамі”».

У публікацыі таксама гаворыцца, што Усебеларускі народны сход Віцікаў «апрануў у непрывабнае параўнанне з “шабашам” і “гнайніком”». Пры гэтым у самім артыкуле выкарыстоўваецца агрэсіўная лексіка, аўтарка называе Віцікава «местачковым пратэстуном» з «аднаклетачнымі думкамі», «сельскім правакатарам» і гэтак далей.

Публічнае «пакаянне» за відэа пра раённай бальніцы

Жыхара горада круглае (Магілёўская вобласць) Сяргея Ляшкевіча сілавікі прымусілі «пакаяцца» за тое, што ён зняў відэаролік аб жудасных бытавых умовах у мясцовай бальніцы, паведамляюць Праваабаронцы. Мужчына ў пачатку студзеня ляжаў у інфекцыйным аддзяленні, дзе прадзімае з вокнаў, са сцен тырчыць старая праводка, а тэмпература ў санвузле не падымаецца вышэй плюс 14.

Ролік з лякарні Ляшкевіч адправіў сябру ў Германію, пазней ён з'явіўся на YouTube-канале «Рэальная Беларусь» (прызнаны экстрэмісцкім у РБ — рэд.). На пакаянным відэа мужчына заявіў, што «не чакаў падставы ад сябра», што падтрымлівае лекараў, а таксама абяцаў аказаць дапамогу інфекцыйнаму аддзяленню.

Затрыманні за каментары пра беларускіх вайскоўцаў у Казахстане

10 студзеня МУС Беларусі апублікавала «пакаяннае» відэа двух мінчан, затрыманых «за цынічныя каментары ў адрас міратворцаў». Адзін з мужчын кажа, што на старонцы канала «Мая краіна Беларусь» (прызнаны ў Беларусі экстрэмісцкім — рэд.) пакінуў «негатыўны водгук».

Другі мянчук распавядае, што ў Instagram «Радыё Свабода» (таксама прызнаны экстрэмісцкім беларускімі ўладамі — рэд.) напісаў, што беларусы, у адрозненне ад жыхароў Казахстана, не здольныя на ўзброены пратэст. Абодва затрыманыя кажуць, што раскайваюцца і маюць намер выдаліць каментары.

За выказванні на адрас сілавікоў у Беларусі затрымлівалі і раней. Мінулай восенню каля 200 чалавек апынуліся за кратамі за каментары аб гібелі супрацоўніка КДБ падчас перастрэлкі ў кватэры мінскага праграміста Андрэя Зельцэра. У пачатку студзеня вынесены першы прысуд аднаму з затрыманых за каментары: 45-гадовага магілёўца прызналі вінаватым у «публічнай абразе прадстаўніка ўлады ў сувязі з выкананнем ім службовых абавязацельстваў». Мужчыну прысудзілі 2 гады калоніі і 100 базавых велічынь штрафу (больш за 1000 еўра — рэд.).

Чаго ўлады дамагаюцца такімі затрыманнямі?

Метадолаг і сацыёлаг, каардынатар праграмы Лятучага ўніверсітэта Таццяна Вадалажская ўпэўненая, што затрымання за пасады і розныя крытычныя выказванні - гэта прадуманая стратэгія ўлады. «Затрыманняў і пакаранняў шмат, але яны не татальныя і, галоўнае, не сістэмныя. І не толькі таму, што ўсіх незадаволеных ці проста іранізуючых немагчыма арыштаваць і пасадзіць у турму. Хаатычныя каральныя дзеянні, якія не маюць выразнай і выразнай логікі, валодаюць вялікім уздзеяннем», — адзначае Вадалажская.

Такім чынам, на яе думку, ствараецца сітуацыя вялікай нявызначанасці, размытасці межаў дазволенага і недазволенага, а прынцып «забаронена ўсё, што не дазволена» пачынае дзейнічаць ва ўсіх сферах жыцця. «Кожнае выказванне цяпер варта ўзважваць на прадмет яго “незаконнасці”, але практыка прымянення “закона” такая, што немагчыма вызначыць гэтыя межы, — кажа экспертка. — Гэта вядзе да агульнага згортвання публічнай камунікацыі, да росту недаверу як да іншых, так і самому сабе».

Людзі не перастаюць думаць і казаць

Тым не менш, людзі не перастаюць думаць і казаць, лічыць сацыёлаг, але іх разважанні, крытыка і абмен думкамі сыходзяць у прыватныя прасторы. Таму цяпер асабліва важна, што і ў публічным полі застаюцца людзі, якія не падпарадкоўваюцца гэтым правілам: працягваюць пісаць і казаць тое, што думаюць.

Таксама тактыка запалохвання спрыяе таму, што карціна свету звужаецца да штодзённасці. «У 2020 годзе мы бачылі, што для вялікай колькасці беларусаў прасторай іх дзеяння і самавызначэння стала краіна, ідэі, прынцыпы шырокага парадку. А вось тактыка пакаранняў, якія сыплюцца на галаву, якія не маюць асэнсаванасці і логікі, падштурхоўвае да таго, каб засяродзіцца на задачах выжывання ў гэтым хаосе, — каментуе Таццяна Вадалажская. — Усе гэтыя дзеянні накіраваныя, у першую чаргу, на тое, каб задаць для насельніцтва краіны атамізаваную, поўную нявызначанасці і вельмі прыватную карціну свету. Менавіта гэтаму і неабходна супраціўляцца».