Чаму беларускія ВНУ губляюць студэнтаў?

Ці ёсць у айчынных універсітэтаў шанец зноў стаць прывабнымі?

У 2015 годзе Беларусь ўступіла ў Еўрапейскую прастору вышэйшай адукацыі (ЕПВА) і ўзяла на сябе абавязацельствы па збліжэнні вышэйшай адукацыі з агульнаеўрапейскімі патрабаваннямі. Але праз чатыры з паловай гады ў беларускай універсітэцкай адукацыі ўсё яшчэ велізарны спіс мінусаў.
Карціну аб вышэйшай адукацыі ў краіне можна ацаніць па трох асноўных крытэрах: даступнасць, якасць і кошты. З апошнім усё зразумела — навучанне ў беларускіх ВНУ даражэе з году ў год. Але і да двух іншых крытэраў ў экспертаў ёсць шмат пытанняў.
Прафесар, член Грамадскага Балонскага камітэта Уладзімір Дунаеў лічыць, што сітуацыя ў вышэйшай адукацыі ў Беларусі не паляпшаецца. А па некаторых паказчыках становіцца нават горш, паведаміў эксперт на «Форуме новых людзей».
— Адно з фундаментальных патрабаванняў Балонскага працэсу — інклюзіўнасць адукацыі. Інклюзіўнасць тут — гэта справядлівасць. Беларусь узяла на сябе абавязацельствы, калі далучалася да Балонскага працэсу, дамагацца справядлівага доступу да вышэйшай адукацыі, — адзначае эксперт.
Лічбы, якія прыводзіць прафесар, пацвярджаюць, што адукацыйная палітыка робіць вышэйшую адукацыю ў Беларусі менш даступнай.

— Гэта сведчыць пра тое, што даступнасць якаснай адукацыі ў Беларусі катастрафічна нізкая, — адзначае эксперт Грамадскага Балонскага камітэта.
Прычына гэтых зменаў не толькі ў дэмаграфіі, але ў працэсах, якія адбываюцца ў сістэме адукацыі, у выніку якіх паступіць у больш прэстыжныя ВНУ некаторым катэгорыям абітурыентаў становіцца складаней, прычым не заўсёды з-за ведаў. Адрыў сярэдніх па якасці навучання ВНУ ад такіх жа заходніх павялічваецца, і ўсё больш студэнтаў з'язджаюць вучыцца ў іншыя краіны.
Пра якасць адукацыі кажа лік бакалаўраў, якія пераходзяць на другую прыступку вышэйшай школы. Калі ў еўрапейскіх ВНУ ў магістратуру ідзе ў сярэднім 21,7% студэнтаў, то ў айчынных — каля 5%.
Ускосным пацвярджэннем нізкай якасці вышэйшай адукацыі выступае ініцыятыва ПВТ аб стварэнні ўласнага універсітэта.
— Гэта прызнанне таго, што наша сістэма адукацыі пацярпела крах, — падкрэслівае Уладзімір Дунаеў.
Аналітык Беларускага інстытута стратэгічных даследаванняў (BISS) Вадзім Мажэйка вылучае пяць асноўных крытэрыяў, якія здольныя палепшыць універсітэцкае адукацыю.

Арыентацыя на рынак працы

Сутнасць у тым, каб ўніверсітэты не вучылі абстрактным прафесіям са спісу Міністэрства адукацыі, тым больш актуальным гадоў 20 таму, і не рыхтавалі прафесіяналаў у адрыве ад рэальнасці. Пазначэнне прафесій і методыкі іх падрыхтоўкі павінны вызначацца так, каб выпускнікі універсітэтаў маглі знайсці сябе на рынку працы, а іх кампетэнцыі пасля заканчэння ВНУ былі актуальнымі.
— Без гэтага наша адукацыя, якой бы яна ні было цудоўнай, не дапаможа грамадству развівацца, — лічыць Вадзім Мажэйка.

Годныя заробкі і добрая матэрыяльная база

— Да таго часу, пакуль прафесары будуць атрымліваць жабрацкія зарплаты, у іх не будзе часу і магчымасцяў для самаразвіцця, — коратка пазначае аналітык BISS.
Каб зарабіць на жыццё, выкладчыкі ВНУ бяруць максімальную нагрузку, у выніку ў іх не застаецца часу на праходжанне курсаў, вывучэнне літаратуры, наведванне канферэнцый, змены і актуалізацыю выкладаемых імі прадметаў.
Тое ж датычыцца i матэрыяльнай базы. Дзіўна казаць аб актуальнасці і якасці ведаў, калі выкладчык не мае магчымасці паказаць мультымедыйныя матэрыялы з-за адсутнасці праектара, кампутара.

Акадэмічныя свабоды і самакіраванне

— Універсітэт — гэта не сцены і сталы, гэта супольнасць прафесараў і іх студэнтаў. Вельмі важна, каб гэта супольнасць ўплывала на тое, як будзе арганізаваны ўніверсітэт, — кажа Вадзім Мажэйка.
Наўрад ці чыноўнікі могуць ведаць аб універсітэце больш, чым тыя, хто непасрэдна ў ім працуе і вучыцца. І часта прымаюцца ў кабінетах міністэрстваў і ведамстваў рашэнні ўплываюць на вышэйшую школу не самым лепшым чынам.

Зрабіць асновай вышэйшай адукацыі развіццё крытычнага мыслення

Гаворка ідзе не пра жаданне студэнтаў усё крытыкаваць, а пра здольнасць браць пад сумнёў любую паступаючую інфармацыю. Гэта ўменне звязана з выбудоўваннем лагічных ланцужкоў, развагамі, уменнем аналізаваць і рабіць высновы.
— У канчатковым рахунку менавіта гэта запатрабавана на рынку працы. Калі мы прыходзім на працу, нам даводзіцца задумвацца над тым, як вырашаць задачы, і там няма прафесара, які падкажа, як правільна, — адзначае Вадзім Мажэйка.

Адкрытасць свету

Ні Беларусь, ні бізнэс, ні тым больш адукацыя, не існуюць у замкнёнай прасторы. Краіны, кампаніі, універсітэты, прафесіяналы даўно канкуруюць на глабальным узроўні. Адначасова яны атрымліваюць магчымасць супрацоўнічаць з любым універсітэтам свету, абменьвацца вопытам, адпраўляць ці хаця б не перашкаджаць міжуніверсітэцкаму абмену студэнтаў, запрашаць замежных выкладчыкаў, дапамагаць сваім прафесарам папрацаваць у іншай краіне. Таму што ўсё гэта станоўча адаб'ецца на якасці адукацыі ў асобным універсітэце, а з часам і ва ўсёй сістэме вышэйшай адукацыі.
Інструменты для названых пераменаў, на думку экспертаў, ёсць. Уладзімір Дунаеў лічыць, што перамены наступяць пасля змены сістэмы планавання ў адукацыйнай палітыцы, калі ў яе будуць уключаны паказчыкі па інклюзіўнасці адукацыі.
— У нас школу заканчвае прыкладна 1% людзей з інваліднасцю, а ў ВНУ аказваецца 0,44%. Давайце ўсталёўваць мэтавы паказчык — каб доля людзей з інваліднасцю сярод студэнтаў была такой жа, як выпускнікоў школ. Тое ж самае па выпускнікам сельскіх школ, — прыводзіць прыклад прафесар.
Вадзім Мажэйка называе важным інструментам грамадскі ціск.
— Менавіта гэтыя спецыялісты будуць потым нас лячыць, будаваць дамы, дзе нам жыць, дарогі, па якіх нам ездзіць. Вышэйшая адукацыя датычыцца ўсіх, — лічыць ён, таму што якасць вышэйшай адукацыі ўплывае на якасць жыцця ў будучыні ўсяго грамадства.
Паводле zautra.by