Экспертка: Беларуская медыцына найбольш пакутуе праз бяздарны менеджмент

Каардынатарка фонду медыцынскай салідарнасці Лідзія Тарасенка — пра тое, дзе сустрэнуць прафесійнае свята медыкі, якія з'ехалі з Беларусі, якая самая набалелая праблема і што трэба рабіць, каб аздаравіць беларускую медыцыну і грамадства.

У трэцюю нядзелю чэрвеня беларускія медыкі адзначаюць сваё прафесійнае свята. Нацыянальны статыстычны камітэт РБ з гэтай нагоды пералічыў колькасць лекараў, забяспечанасць насельніцтва меддапамогай і, вядома, заробкі медыкаў. Выйшла прыгожа, але, як не раз прыкмячалі актывісты фонду медсалідарнасці, афіцыйныя лічбы супярэчлівыя і часта недакладныя.

Прапагандыст Тур зрабіў свой падарунак: знайшоў галоўную прычыну адтоку з краіны медыкаў, і гэта... пацыенты. А чаго яны, разумееш, патрабуюць і скардзяцца? Увогуле, зноў не пашанцавала прапагандыстам з народам — ну, не з дзяржавай жа.

Праўда, ёсць і добрая навіна: намеснік міністра аховы здароўя РБ Аляксандр Старавойтаў паведаміў, што ў Беларусі распрацоўваюць кодэкс аб ахове здароўя — каб абараніць не толькі пацыентаў, але і ўрачоў. Але пра кодэкс чыноўнікі кажуць даўно, канкрэтных тэрмінаў не называюць — а абяцанага, як вядома, можна і тры гады чакаць.

З чым усё ж такі мы падыходзім да цяперашняга Дня медыка: колькі медработнікаў трапілі пад рэпрэсіі і вымушана з'ехалі з краіны, якую праблему ў беларускай медыцыне трэба вырашаць у першую чаргу, і што стала б лепшым падарункам лекарам?

«Филин» паспрабаваў скласці агульную карціну з дапамогай каардынатаркі фонду медыцынскай салідарнасці, лекара-эндаскапіста і гастраэнтэролага Лідзіі Тарасенкі.

— Рэпрэсіі ў Беларусі «каўровыя», як бамбардзіроўкі, — адзначае медык, — і да таго ж пастаянны ціск. Любы чалавек, які працуе ў бальніцы, вымушаны падпісвацца на газеты, хадзіць на «добраахвотна-прымусовыя» суботнікі, уступаць у прафсаюзы, якія ні чорта не абараняюць ад парушэнняў працоўных правоў работнікаў — таму рэпрэсіям, без перабольшанняў, падвяргаюцца ўсе.

Нам вядома пра больш чым 400 выпадкаў, калі людзей затрымлівалі, судзілі, кідалі ў турму. Колькі было звольнена па палітычных матывах — нават не паддаецца падліку, бо зразумела, што большая частка людзей пад пагрозамі сыходзяць «па ўласным жаданні» або «па заканчэнні кантракту», хоць сапраўдныя прычыны цалкам сабе палітычныя.

І гэты працэс працягваецца, «чорныя спісы» на звальненне перыядычна прыходзяць.

— У якія краіны пасля 2020 года часцей за ўсё з'язджаюць беларускія ўрачы, медсёстры, іншыя медыцынскія спецыялісты?

— У асноўным у Польшчу, таму што блізка да Беларусі, даволі вялікая краіна, адносна лёгкая для вывучэння мова. І ў прынцыпе, з пункту гледжання менталітэту, Польшча зразумелая для нас, таму сюды едзе шмат людзей. Зрэшты, не ўсе лекары вырашаюць працягваць сваю кар'еру ў ахове здароўя, частка людзей, асабліва медработнікі сярэдняга звяна, якім складаней пацвердзіць дыплом, сыходзіць з прафесіі.

Яшчэ адна даволі вялікая і папулярная сярод беларускіх урачоў краіна — Германія. Але наогул цяпер нашы калегі раскіданыя па ўсім свеце: Штаты, Іспанія, Італія, Партугалія…

— У беларускай медыцыне назапасілася нямала праблем. Якая з іх стаяць вастрэй за ўсё?

— Праблема нумар адзін, і даволі даўно — абсалютна бяздарны менеджмент. Усе астатнія праблемы проста не будуць вырашацца, пакуль тут нічога не зменіцца.

Справа не ў тым, што кадраў няма, не ў тым, што людзі сыходзяць з медыцыны — а ў тым, што іх «выпіхвае» адтуль палітычная сітуацыя, сітуацыя з правамі чалавека, з заробкамі, з бясконцымі перапрацоўкамі — усё гэта ў комплексе. І колькі ні ўлівай туды сродкаў, колькі ні кідай людзей — гэта тое ж самае, што іх паліць на вогнішчы.

Пры такім менеджменце складана сказаць, што ёсць нейкія яшчэ праблемы — глабальна яна адна.

«Аптымізацыя па-лукашэнкаўску»: Медыкаў скарачаем, сілавікоў набіраем

— Што стала б лепшым падарункам беларускім урачам?

— Павышэнне заробкаў — відавочная і вельмі карысная штука, якая магла б дазволіць людзям не працаваць на 2-3 стаўкі, адчуваць сябе больш патрэбнымі, запатрабаванымі, больш паважанымі. Бо калі ў нейкай сферы растуць заробкі, магічным чынам грамадства пачынае ставіцца да гэтых людзей з вялікай павагай.

Возьмем тых жа самых ITшнікаў, якія існавалі задоўга да 2000-х, але «крутой» прафесіяй праграміст стаў лічыцца ў сувязі з ростам заробкаў. Так што гэта быў бы класны інтэгральны падарунак медыкам.

А калі казаць пра перспектывы — складана вылучыць нешта адно. Трэба мяняць заканадаўства, трэба працаваць у сацыяльным кірунку (таму што калі нават заўтра прыляціць чараўнік у блакітным верталёце і сілком пачне ўкараняць нормы, якія непрымальныя на ўзроўні грамадства, гэта наўрад ці будзе эфектыўна).

Гэта вельмі доўгі, складаны працэс, які павінен праходзіць адначасова ў многіх кропках — і, на жаль, чым далей мы апускаемся ў Сярэднявеччы, тым складаней яго будзе пачынаць.

У нас дрэнна з міжнародным супрацоўніцтвам, дрэнна з абменам вопытам, дрэнна — і становіцца ўсё горш — з навучаннем медперсаналу. ВНУ-адукацыя для лекараў ужо тады, калі я вучылася, у пачатку 2000-х, не была бліскучая. Мы гублялі сувязь са светам, страчвалі камунікацыю з Еўропай, Штатамі. А цяпер наогул пачынаем абменьвацца вопытам з Паўночнай Карэяй, што наогул гучыць як трызненне.

Успомнім і скасаванне медыцынскай акадэміі паслядыпломнай адукацыі. Так, у дачыненні да яе справядлівая крытыка, што многія кафедры ладзілі прафанацыю і чыталі лекцыі па падручніках 80-х гадоў — але замест таго, каб рэфармаваць і палепшыць, яе проста зачынілі.

Было б крута абараняць правы медработнікаў. Нашумелы выступ прапагандыста, які ва ўсім абвінаваціў пацыентаў — выдатны ход, які, на жаль, трапіў у болевыя кропкі многіх медработнікаў. Таму што спажывецкі экстрэмізм у дачыненні да медыкаў сапраўды існуе, гэта велізарная праблема, і людзі, якія сыходзяць з прафесіі, называюць яго не апошнім пунктам сярод прычын.

Але гэта вельмі зручная маніпуляцыя, калі адзін праўдзівы факт заварочваюць у тысячу слаёў хлусні і на ім будуюць развагі. Гэта ж далёка не адзіная праблема, і ў дзяржавы няма волі яе вырашаць.

Няма закона, які абараняў бы правы медработнікаў, а сістэма скаргаў і паклёпніцтва выбудоўвалася доўгія гады, і цяпер ані не зменшыла абароты.

Важныя калектыўныя намаганні — і з боку грамадства, у якое ўваходзяць у тым ліку пацыенты і медработнікі, і з боку дзяржавы, — каб вырашаць праблемы разам, а не сутыкаць ілбамі гэтыя катэгорыі людзей.

Урэшце, было б нядрэнна прыняць закон аб хатнім гвалце ў нашай краіне, каб людзі не прывыкалі да таго, што можна адлупіць дзіця, больш слабога — таму што гэта пераносіцца і на іншыя сферы. Увогуле, шмат чаго варта было б зрабіць, і зрабіць комплексна, каб палепшыць сітуацыю.

«Як быццам гаворка не пра людзей, а пра рэсурс». Фонд медсалідарнасці адказаў Караніку

— У 2020 годзе беларусаў натхняла салідарнасць медыкаў — у разгар каронавіруса, падчас пратэстаў. А што натхняе саміх беларускіх лекараў нават у цяперашніх умовах не апускаць рукі і казаць праўду?

— Разуменне таго, што нават калі мы заўтра пераможам, свет усё роўна не будзе такім, як я хачу. І дзякуй богу, таму што куды б дзеліся ўсе астатнія з іх «як я хачу». Акрамя таго, вялікі дзякуй псіхатэрапіі, псіхааналізу: усім рэкамендую шукаць апору ўнутры сябе, свае сэнсы.

Чым больш зразумелымі яны для цябе становяцца, тым прасцей знаходзіць свой шлях: ты разумееш, навошта і што ты робіш.

І ў такім фрэймворку можна працягваць не здавацца і не губляць аптымізму, нават нягледзячы на тое, што знешнія ўмовы могуць гэтаму зусім не спрыяць.