Foreign Policy: у Беларусі турмы чакаюць цэлае пакаленне, якое магло зрабіць краіну лепшай

Маладыя беларусы, марылі аб нармальнай еўрапейскай краіне, былі прадпрымальнікамі і займаліся мастацтвам, але цяпер яны сутыкнуліся з рэпрэсіямі Лукашэнка.

32-гадовая Кася Сырамалот сядзела каля акна сваёй кватэры і глядзела, як снег пакрывае яе родны Мінск. Яна чакала навін ад сястры, якую кінулі за краты тры месяцы таму, піша Foreign Policy.

У лістападзе мінулага года студэнтку факультэта філасофіі і сацыяльных навук Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта Ксенію Сырамалот забралі спецслужбы проста з бацькоўскага дома. Яна стала адной з дзясяткаў тысяч людзей, затрыманых пасля прэзідэнцкіх выбараў, якія ЕС прызнаў сфальсіфікаванымі. Дзяўчына «адсвяткавала» свой 21-шы дзень нараджэння ў знакамітай турме «амерыканцы», якую яшчэ ў часы СССР выкарыстоўвалі для заключэння палітычных дысідэнтаў.

Спачатку ёй дазволілі ліставацца з сям’ёй. Але турэмны цэнзар нядаўна захварэў COVID-19. Таму цяпер усе зносіны адбываецца толькі праз адваката.

«Цяпер цяжка плакаць. У мяне скончыліся слёзы. Гэта пастаянная сітуацыя небяспекі. Але нармальнае жыццё працягваецца: добрыя кавярні, сябры, добрыя людзі», — распавяла Кася.

Яна трымаецца з усіх сіл і чакае, калі яе сястру вызваляць ці ж калі зноў прыйдуць агенты КДБ і ўз’яднаюць іх у турме. Кася і Ксенія належаць да пакалення беларусаў, з якіх складаецца вялікая частка апазіцыйнага руху ў Беларусі.

«Гэта маладыя людзі, якія апынуліся ў пастцы паміж надзеяй на нармальнае, дэмакратычнае жыццё і жорсткай рэальнасцю дыктатуры пасярод Еўропы. Праз рэпрэсіі з боку рэжыму найбольш крэатыўная і прадуктыўная частка беларускага грамадства альбо трапіла за краты, альбо за мяжу, альбо адступіла», — гаворыцца ў артыкуле.

Яшчэ ў 2009 годзе Мінск быў горадам выцвілых панэльных дамоў і нахмураных бабуль, які не мог нічога прапанаваць турысту акрамя магчымасці папесціцца савецкім кітчам. Пасля падзення СССР, пакуль суседнія народы прынамсі рабілі спробы ўсталяваць дэмакратыю, Беларусь заставалася ў сумным застоі з усюдыіснымі спецслужбамі і «другагатункавым Сталіным» у выглядзе мясцовага тырана Лукашэнкі.

Але калі краіна адчувала сябе шэрай, Кася і яе сябры — наадварот. Будучы першым пакаленнем беларусаў, народжаным пасля камунізму, яны былі пад уплывам Захаду і дальнабачнымі.

«Старэйшае пакаленне эмігравала. Але мы былі маладымі ў нашы 20 гадоў. Мы ўсё яшчэ верылі ў казку», — сказала Кася.

Не маючы магчымасці змяніць палітычную сітуацыю ў сваёй краіне, маладыя беларусы спрабавалі выкарыстаць кожны даступны ім спосаб самавыяўлення.

«Калі можаш адкрыць мастацкую галерэю, адчыняй галерэю. Калі можаш напісаць добры артыкул, пішы», — казала дзяўчына, якая сама стала прыкметным фатографам дзякуючы рэпартажам з канцэртаў. Таксама яна распрацоўвала дызайн для рэстаранаў у вольны час.

У 2018 годзе Мінск моцна ўжо змяніўся. Кавярні з’явіліся на месцы закінутых заводаў. Вулічнае мастацтва квітнела, а ў людных піўных барах падавалі «крафтавае» піва. Нягледзячы на ўплыў Брукліна і Берліна, Мінск набыў уласны ўнікальны характар. Ён мог пахваліцца згуртаванай суполкай, якая жадала культурна амаладзіць свой горад.

Мінулым летам гэтая група мастакоў, інтэлектуалаў і прадпрымальнікаў была фактычна адказнай за тое, што 26-гадовае праўленне Лукашэнкі апынулася пад пагрозай. Ад прэзідэнцкіх выбараў, якія прайшлі ў мінулым жніўні, ніхто асабліва не чакаў цуду. Лукашэнка забараніў сачыць за імі замежным назіральнікам і кінуў за краты галоўнага апазіцыйнага кандыдата. Але нягледзячы на тое, што яе лідары апынуліся ў турме або ў выгнанні, беларуская апазіцыя прадэманстравала нечаканую ўстойлівасць.

Тэхнічна падкаваныя і добра арганізаваныя, апазіцыянеры выкарыстоўвалі сацыяльныя сеткі, каб выкрыць у рэальным часе маштабы маніпуляцый улады. Паведамленні аб фальсіфікацыях распаўсюджваліся імгненна. А ўдзельнікаў галасавання заахвочвалі фатаграфаваць свае бюлетэні і размяшчаць на платформе абароны правоў выбаршчыкаў. Вынікі гэтага нефармальнага галасавання паказалі, што Лукашэнка не меў той падтрымкі, пра якую казаў.

«Мы заўсёды думалі, што мы меншасць у сваёй краіне. Але мы ўбачылі, што гэта не так», — казала Кася.

Лукашэнка зрабіў стаўку на час, ігнаруючы пратэсты і асуджэнне Заходняй Еўропы. Кантралюючы войска і міліцыю, а таксама дзякуючы падтрымцы Расіі Уладзіміра Пуціна, ён змог не звяртаць увагі на патрабаванні свайго народа і міжнароднай супольнасці, а таксама правесці таемную цырымонію інаўгурацыі. З часам натоўпу на вуліцах сталі менш, свет пачаў сачыць на новым крызісам. А ўрад вярнулася да палітыкі дзікага гвалту. Прыхільнікаў апазіцыі збівалі да смерці, а лідараў руху выкрадалі і пагражалі забойствам.

Арышт Ксеніі 12 лістапада быў часткай гэтай другой хвалі рэпрэсій. У сярэдзіне студзеня з’явілася рашэнне аб яе падаўжэнні арышту яшчэ на два месяцы. Агульная сітуацыя пагаршалася. Лідараў пратэстаў прысудзілі да доўгіх тэрмінаў. А нядаўна з’явіўся скандальная аўдыёзапіс, на якой адзін з кіраўнікоў МУС прапаноўваў адпраўляць удзельнікаў пратэстаў у канцлагеры.

Цяпер аптымізм мінулага лета здаецца беспадстаўным. А палітычная свабода ў Беларусі здаецца далёкай, як ніколі. Таксама не вядома, ці вернецца хоць калісьці разрадка, якая існавала да выбараў і дапамагала Мінску хутка развівацца. Бо такія людзі, як Кася, цяпер паўсталі перад жорсткім выбарам: з’ехаць з краіны або застацца пад уладай дыктатара, які не жадае саступаць уладу.

Мінулы снежань Кася разам з мужам правялі тыдзень у Кіеве, дзе абшчына беларусаў ужо пачала фармавацца. Па яе словах, у сталіцы Украіны было камфортна. Але ўрэшце яны вырашылі вярнуцца ў Беларусь.

«Гэтая сітуацыя выкрыла многія рэчы. Ты бачыш выразна чалавечыя асобы, гэтак жа як і дрэнныя рэчы ў некаторых людзях, якія яны спрабавалі схаваць ўвесь час. Сумныя моманты, калі бачыш, што некаторыя з тваіх сваякоў баязліўцы, або ненавідзіць людзей, якія лепш іх. І яны жадаюць табе паразы. Але ў той жа час ёсць вялікая колькасць добрых людзей, дапамогі і любові. Я на сваім месцы. Адзін раз за жыццё выпадае такі шанец», — кажа яна.

Паводле УНІАН, пераклад НЧ