Калонка Вадзіма Мажэйкі. Міграцыйны крызіс: новы пралік Лукашэнкі

Увесну 2021 года Мінск спрыяў росту патоку нелегальных мігрантаў на літоўскай мяжы — у адказ на еўрапейскія санкцыі. У выніку Лукашэнка толькі атрымае новыя санкцыі, мяркуе аналітык Вадзім Мажэйка ў аўтарскай калонцы для DW «Беларусь. Перспектывы» .

«Міграцыйны крызіс падобны на інцыдэнт з захопам самалёта Ryanair з Раманам Пратасевічам на борце, — піша Вадзім Мажэйка. — І ў тым, і ў іншым выпадку афіцыйны Мінск пераацаніў свае магчымасці пераконваць іншыя краіны ва ўласнай трактоўцы падзей, а таксама недаацаніў рызыкі. Атрыманыя вынікі (захапіць блогера ў адным выпадку або насаліць Літве ў другім) апынуліся непрапарцыйныя выдаткам, а замест палітычных саступак Еўропа ўводзіць новыя санкцыі.

Салідарнасць замест адзіноты

18 жніўня прайшла пазачарговая сустрэча міністраў унутраных спраў краін ЕС, прысвечаная рэагаванню на міграцыйны крызіс, створаны Мінскам на мяжы з Літвой. Заявы беларускіх чыноўнікаў і прапагандыстаў пра тое, што мігранты прылятаюць у Беларусь самі па сабе, пад увагу не прынялі: палітыку Мінска назвалі «прамой атакай, накіраванай на дэстабілізацыю і ціск на ЕС».

Літве і іншым краінам ЕС, якія мяжуюць з Беларуссю, паабяцалі дадатковую фінансавую і тэхнічную дапамогу для пераадолення крызісу. У прыватнасці, міністр унутраных спраў Літвы Агне Білатайтэ заявіла, што ўсталяванне агароджы і сістэмы маніторынгу можа каштаваць больш за 500 млн еўра.

Такім чынам, Лукашэнка змог дадаткова мабілізаваць краіны ЕС супраць сябе. І гаворка ўжо не аб правах чалавека і сумленнасці выбараў у Беларусі, а аб жыццёвых інтарэсах самога Еўрасаюза — не дапусціць паўтарэння міграцыйнага крызісу 2015 года. Спадзеючыся ўдарыць па слабым месцы ЕС і ўбіць клін паміж Вільняй і Брусэлем, Лукашэнка толькі актывізаваў еўрапейскую салідарнасць. Далёкае знешнепалітычнае рэха

Зрэшты, знешнепалітычнае процідзеянне міграцыйнай вайне Лукашэнкі не абмежавалася адзінствам краін ЕС. Улады Ірака прыпынілі ўсе рэйсы ў Беларусь Iraqi Airways і іншых нацыянальных авіяперавозчыкаў. Турэцкая авіякампанія Tailwind Airlines таксама спыніла чартарныя рэйсы з іракскага горада Эрбіль у Мінск праз Стамбул. На заўтра пасля гэтага рашэння рэйс з Арбіля ў Мінск выканаў самалёт іарданскай авіякампаніі Jordan Aviation (праз Аман адпаведна). Аднак наўрад ці і гэты маршрут пратрымаецца доўга.

Лукашэнка заўсёды быў задаволены, што яму ўдаецца наладжваць адносіны з краінамі, якія не бліскаюць павагай да правоў чалавека і дэмакратыі — і не чакаюць гэтага ад сваіх знешнепалітычных партнёраў. Беларуская дыпламатыя называла гэта «далёкай дугой знешняй палітыкі», маючы на ўвазе пад гэтым Блізкі Усход, Паўднёвую Амерыку і іншыя далёкія рэгіёны. Аднак адна справа — эканамічна супрацоўнічаць з хай і аўтарытарнай, але стабільнай і легітымнай беларускай уладай. А зусім іншая — удзельнічаць у авантурах, закліканых раззлаваць Еўрасаюз, разам з непрызнаным прэзідэнтам, рызыкуючы трапіць пад санкцыі.

Лукашэнка не ўлічыў магчымасці еўрапейскай дыпламатыі ў Іраку і іншых краінах «далёкай дугі». Супрацоўніцтва з ЕС для іх куды важней, чым з Беларуссю, і ўжо сапраўды ніхто не захоча ўвязвацца ў чужую для сябе вайну паміж Мінскам і Вільняй. У далейшым гэта прывядзе да таго, што Беларусь пры Лукашэнку будуць разглядаць у такіх краінах як ненадзейнага партнёра, які ўцягвае ў мутныя гісторыі.

Бліцкрыг не атрымаўся

У доўгатэрміновай перспектыве план ціснуць на Літву мігрантамі першапачаткова не меў сур'ёзных шанцаў, у тым ліку з-за несупастаўнасці рэсурсаў на ўладкаванне мяжы. Шмат гадоў беларуская памежная інфраструктура, уключаючы будаўніцтва і абсталяванне абсталяваннем пунктаў пропуску, фінансавалася праграмамі тэхнічнай дапамогі ЕС. Цяпер жа гэтыя рэсурсы проста будуць перанакіраваныя на ўладкаванне літоўскага боку мяжы.

Фактар раптоўнасці даваў некаторы шанец, што ў Літве не знойдзецца неабходных рэсурсаў для рэакцыі на крызіс, а еўрапейская бюракратыя будзе працаваць павольна. І сапраўды, спачатку ў Літве адчуваўся недахоп не тое што вопытных кадраў — нават банальна калючага дроту для ўладкавання агародж. Аднак з кожным днём магчымасцяў Вільні для мабілізацыі рэсурсаў становіцца ўсё больш: калючы дрот дастаўляюць у патрэбных колькасцях, працу часовых лагераў для мігрантаў наладжваюць, на дапамогу Літоўскім памежнікам прыходзяць калегі з суседніх краін і Еўрапейскага агенцтва Frontex.

Беларусь жа з часам можа ўзмацняць хіба што інфармацыйны ціск, ствараючы прапагандысцкія тэлесюжэты і абвінавачваючы Літву ў гвалце супраць мігрантаў. Што, зрэшты, можа толькі знізіць цікавасць мігрантаў да беларускага кірунку. Спробы ж перанакіраваць міграцыйныя патокі ў іншыя еўрапейскія краіны, Латвію і Польшчу, не могуць увянчацца поспехам — там, відавочна, рыхтаваліся да такога развіцця падзей.
Вялікая рызыка, што Мінск, не дасягнуўшы міграцыйным крызісам ніякіх мэтаў, пойдзе на далейшую эскалацыю. Закладнікам такой палітыкі становяцца мігранты, чые жыцці могуць апынуцца разменнай манетай для правакацый супраць Літвы. Магчымыя таксама інцыдэнты з удзелам памежнікаў абедзвюх краін. Усё гэта будзе захоўваць Беларусь у спісе актуальных праблем ЕС і спрыяць ўзмацненні ціску на рэжым Лукашэнкі.