«Мы амаль прыйшлі да канцлагера і толькі афармляем дакументы»

Прапанаваныя змены ў працоўным заканадаўстве былі ўхваленыя дэпутатамі ў першым чытанні. Спіс падстаў для звальнення работнікаў пашырыўся: скасаваць працоўную дамову наймальнік зможа, у тым ліку, за «адсутнасць на працы ў сувязі з адбываннем адміністрацыйнага арышту», а таксама за заклікі да страйку і ўдзел у ім.

Намеснік старшыні Беларускага кангрэса дэмакратычных прафсаюзаў (БКДП) Сяргей Антусевіч у экспрэс-каментары «Салідарнасці» распавёў аб тым, да чаго вядуць беларусаў новыя папраўкі ў Працоўны кодэкс.

— Да чаго мы ідзём? Амаль прыйшлі да канцлагера і толькі афармляем дакументы, — адзначыў Антусевіч. — У нармальнае разуменне працоўных адносін падобныя папраўкі не ўпісваюцца.

Мы сапраўды раней мелі ў Беларусі такую судовую практыку, што адміністрацыйны арышт не з’яўляўся прагулам, але на яго, натуральна, не налічвалася зарплата, адпускныя, прэміі і гэтак далей. Я глядзеў прававую базу, там прадугледжаныя нават асаблівыя адзнакі ў табелі работніка аб тым, дзе ён знаходзіўся — гэта значыць, што адбываў адміністрацыйны арышт.

Калі змены накіраваныя супраць людзей, якія ўдзельнічаюць у масавых пратэстах, трапляюць пад адміністрацыйны арышт і будуць пасля звольненыя, тут зразумелая логіка ўлад — што яны збіраюцца такім чынам звольніць усіх нязгодных.

Але ж падстаў для арышту мноства: гэта можа быць і хуліганства, і затрыманне ў п'яным выглядзе або бойка — вельмі шмат розных прычын трапіць на «суткі». З гэтым як?

Я разумею страх гэтай улады, імкненне прывесці ўсё да такіх умоў, каб усе баяліся і строем хадзілі на працу-з працы і нават не падумвалі зрабіць крок налева або направа. Але на практыцы, паўтаруся, мы сапраўды афармляем дакументы і ператвараем краіну калі не ў канцлагер, то ў працоўны лагер.

Гледзячы на папраўкі, напрыклад, у Кодэкс аб адукацыі, я не ведаю, што наогул адбываецца ў галовах дэпутатаў, які разумовы апарат працуе. Зразумела, што там наогул няма слова «супраць», але якія думкі ўзнікаюць у людзей, якія прымаюць падобныя папраўкі да законаў?

— На ваш погляд, ці змогуць супрацьстаяць гэтаму незалежныя прафсаюзы, юрысты, ці ўжо практычна няма рычагоў процідзеяння?

— Калі гэтыя папраўкі становяцца законам, на жаль, у нас мала механізмаў. Можам толькі канстатаваць, што гэтыя законы былі прынятыя без узгаднення з астатнімі партнёрамі — ніхто праект змен у Працоўны кодэкс нам не паказваў і з намі не абмяркоўваў.

Гэта выглядае даволі дзіўна, таму што такія рэчы абавязкова павінны прымацца пасля кансультацый з прафсаюзамі. Магчыма, нешта можа сказаць на гэты конт ФПБ. Але нас дакладна ніхто нават не пытаўся, якім чынам выходзіць з гэтай сітуацыі, калі яна патрабуе прававога ўрэгулявання або калі новая рэальнасць патрабуе змен у Працоўным кодэксе, то што гэта павінны быць за змены.

Калі ў нас былі папярэднія вялікія спрэчкі па Працоўным кодэксе, па імплементацыі ў яго 29 і 5 дэкрэтаў, то была хоць бы бачнасць дыялогу Мінпрацы, якое ўнесла гэтыя папраўкі, ўрада, Федэрацыі, прафсаюзаў БКДП.

Мы доўга абмяркоўвалі гэтую тэму, і папраўкі ляжалі ў парламенце больш чым два гады, іх не вырашаліся разглядаць. А тут толькі ўнеслі папраўкі — і за тыдзень ужо прынялі ў першым чытанні. Відавочна, што гатовыя прыняць як мага хутчэй.

Што тычыцца забастовак, там усё зразумела. Ну, прапісалі яшчэ раз, што нельга вылучаць палітычныя патрабаванні пры правядзенні забастовак. Але тое, што напісана ў тэксце і тое, што ў нас было, ніяк не суадносіцца — закон, правапрымяняльная практыка і рэальнае жыццё разыходзяцца ў нас занадта далёка.

— Звольніць чалавека змогуць не толькі за заклік або ўдзел у страйку, але і за «іншыя формы адмовы работніка ад выканання працоўных абавязкаў (поўнасцю або часткова) без уважлівых прычын». Пад такую фармулёўку, пры жаданні, можна падвесці што заўгодна.

— У прынцыпе, так. У нас ужо былі выпадкі, калі, напрыклад, на «Гродна Азот» чалавек адмаўляўся прымаць змену з-за загазаванасці на працоўным месцы, а яго палічылі «ўхілістам» і сказалі, што прыйдзе на гэтае месца іншы чалавек, для якога будзе ўсё нармальна.

Наогул, чалавек мае права адмовіцца ад працы, калі яна пагражае яго здароўю і бяспецы, калі працоўнае месца не адпавядае патрабаванням аховы працы.

Але ў такой сітуацыі, з улікам прынятых паправак, атрымліваецца, што трэба спачатку выканаць незаконны загад, а потым яго спрабаваць апратэстоўваць. Гэта выглядае, вядома, агідна.

Мы дакаціліся да такой сітуацыі, калі чакаць нейкай лібералізацыі, паслабленняў ад гэтай улады наўрад ці варта. Тое, што такім чынам «закручваюць гайкі» — мы ўжо бачылі, да чаго прыводзіць падобная палітыка, калі народ не гатовы і не хоча трываць гэта.

Пратэст працягваецца, у тым ліку на працоўных месцах. І мы бачым толькі частку айсберга — страйкамы. А ёсць яшчэ нябачная, падводная частка — усе тыя людзі, хто, нават не ўваходзячы ў страйкамы, адмаўляюцца працаваць ва ўмовах, калі парушаюцца элементарныя правілы аховы працы.

Змены накіраваныя ў тым ліку супраць іх, каб прымусіць працаваць на няспраўным ці дрэнна працуючым абсталяванні, умоўна кажучы, на машыне без тармазоў.

Адзін чалавек сказаў, што «часам не да законаў». Гэтую цытату я ў апошні час часта ўжываю, напэўна, і ў гэтым выпадку яна будзе дарэчная, таму што мы ўжо практычна прыйшлі да той кропкі, калі нікому нідзе не будзе да законаў і тое, што будзе напісана, не будзе каштаваць нават той паперы, на якой яно напісана.