Рэальны кошт Чарнобыля — які ён?
Рэжым, які імкнецца зэканоміць і зарабіць на чым толькі можна, хавае інфармацыю пра рэальны стан забруджаных радыяцыяй зямель — як і пра небяспеку іх эксплуатацыі. А між тым, у зоне забруджвання з беларускага боку знаходзіцца каля дзвюх тысяч населеных пунктаў.
Ілюстрацыйная выява: Midjourney
26 красавіка 1986 года на Чарнобыльскай атамнай электрастанцыі адбылася страшная аварыя. Запланаванае спыненне рэактара, якое доўжылася 20 секунд, выглядала як звычайная праверка электраабсталявання. Аднак праз некалькі секунд у выніку хімічнага выбуху ў атмасферу было выкінута каля 520 відаў небяспечных радыенуклідаў. Праз трыццаць восем гадоў пасля катастрофы на ЧАЭС беларускія ўлады заяўляюць, што 12 адсоткаў тэрыторыі краіны па-ранейшаму забруджана.
Чарнобыльская атамная электрастанцыя была размешчана недалёка ад горада Прыпяць на поўначы Украіны, побач з беларускай мяжой. З таго года, калі адбылася аварыя, Прыпяць была закінута, і вакол станцыі была створана зона адчужэння радыусам 30 км. Больш за сто тысяч чалавек былі эвакуяваны з гэтай зоны.
На поўнач ад украінскай часткі зоны адчужэння знаходзіцца Палескі дзяржаўны радыяцыйна-экалагічны запаведнік, які адносіцца да тэрыторыі Рэспублікі Беларусь. У гэтым раёне налічваецца 96 закінутых паселішчаў, у якіх да аварыі і эвакуацыі ў 1986 годзе пражывала больш за 22 000 жыхароў.
Як паведамляюць беларускія дзяржаўныя СМІ, напрыканцы красавіка 2024 года пра гэта на прэс-канферэнцыі расказаў першы намеснік начальніка Дзяржаўнай атамнай інспекцыі Беларусі Леанід Дзедуль:
«У выніку выбухаў і пажараў у атмасферу было выкінута каля 200 відаў радыенуклідаў з перыядам паўраспаду ад некалькіх гадзін да соцень тысяч гадоў, прычым асноўны ўдар прыйшоўся на Беларусь. Напрыклад, калі мы разгледзім радыенуклід цэзій-137, то 35% ад агульнай колькасці рэчыва прыпадае на нашу краіну. На долю гэтага радыенукліду прыпадае каля 90% дозавай нагрузкі на насельніцтва. З пасляаварыйнага перыяду плошча забруджанай цэзіем-137 тэрыторыі ў Беларусі скарацілася амаль удвая і цяпер складае каля 25,5 тысячы квадратных кіламетраў, або 12% ад агульнай плошчы краіны.
Глядзіце таксама
Сёння ў зоне радыеактыўнага забруджвання размешчана больш за 2000 населеных пунктаў, у якіх пражывае каля 930 000 чалавек (185 000 з якіх — дзеці)».
Хоць дзяржаўныя СМІ паведамляюць пра поспех дзяржаўнай чарнобыльскай праграмы, накіраванай на ліквідацыю эканамічных, сацыяльных і экалагічных наступстваў катастрофы, людзі па-за межамі краіны ставяцца да яе скептычна.
Аляксандр Лукашэнка заявіў, што праграма спрацавала настолькі добра, што «нанесла ўдар па Чарнобылі».
Аднак гісторык Аляксандр Фрыдман лічыць, што рэжым Лукашэнкі з дапамогай прапаганды маніпулюе грамадскай памяццю і меркаваннем пра трагедыю. Паводле яго слоў, эканамічныя мэты і магчымасць выкарыстоўваць для іх забруджаныя тэрыторыі былі рухаючай сілай чарнобыльскай праграмы Лукашэнкі. У сваім артыкуле для DW Фрыдман гаворыць, што людзі былі выпушчаныя з-пад увагі, а даследаванні, якія паказалі сур'ёзныя наступствы выкарыстання зямлі нават па зпканчэнні многіх гадоў, былі задушаныя.
Адным з даследчыкаў быў Юрый Бандажэўскі, былы дырэктар медыцынскага інстытута ў Гомелі, навуковец, які вывучаў наступствы Чарнобыльскай катастрофы. У 2001 годзе ён быў прысуджаны ў Беларусі да васьмі гадоў турэмнага зняволення. На думку многіх праваабарончых арганізацый, доктар Бандажэўскі быў вязнем сумлення. Яго арыштавалі неўзабаве пасля публікацыі матэрыялаў, якія крытыкуюць афіцыйныя даследаванні, што праводзяцца ў сувязі з аварыяй на Чарнобыльскай АЭС.
У 2005 годзе Бандажэўскі быў умоўна-датэрмінова вызвалены і цяпер працуе ва Украіне. Ён сказаў у адным са сваіх інтэрв'ю DW, што прайшло 30 гадоў пасля катастрофы:
«Я лічу, што нават праз тры дзесяцігоддзі пасля Чарнобыльскай катастрофы сітуацыя не змянілася настолькі, каб забяспечыць бяспечнае жыццё і сельскагаспадарчую дзейнасць на гэтых тэрыторыях. Так, узровень радыяцыі цэзія-137 і стронцыя-90, перыяд паўраспаду якіх складае каля 30 гадоў, сапраўды знізіўся. Аднак прадуктам паўраспаду цэзія з'яўляецца барый, які практычна не выводзіцца з клетак.
Глядзіце таксама
Радыенукліды мігравалі ў глебу, трапляючы ў біялагічныя ланцужкі раслін, жывёл і чалавека, уздзейнічаючы на клеткі жыццёва важных органаў. Гэта ігнаруецца тымі [афіцыйнымі асобамі], якія кажуць пра бяспечнае жыццё ў раёнах, пацярпелых ад аварыі на атамнай электрастанцыі.
Мы пачалі вывучаць змены, якія адбываюцца ў арганізме чалавека пад уздзеяннем радыеактыўных элементаў, на пяты год пасля выбуху. У той час мы фіксавалі сур'ёзныя паталогіі ўнутраных органаў — галаўнога мозгу, сэрца і эндакрыннай сістэмы, — якія можна было ацаніць як вынік прамога радыетаксічнага ўздзеяння. Але чыноўнікі не захацелі звязаць прычыну і следства. Між тым, у Веткінскім раёне Беларусі загінула шмат дзяцей, якіх мы назіралі ў 1993-1995 гадах.
Мы павінны ўлічваць, што ахвярамі могуць стаць і тыя, хто жыве далёка ад Чарнобыльскай зоны, але спажывае прадукты адтуль. У Беларусі пасля аварыі на Чарнобыльскай АЭС некаторым "разумным" людзям прыйшла ў галаву ідэя змешваць "чыстыя" прадукты з "бруднымі". У Гомельскай вобласці забруджаныя землі спачатку таемна, а затым і адкрыта выкарыстоўваліся для вытворчасці сельскагаспадарчай прадукцыі, а свойская жывёла кармілася збожжам з гэтых зямель. Прадукцыя з рэгіёна працягвае паступаць па ўсёй рэспубліцы. Цяпер сітуацыя дайшла да таго, што гэтыя тэрыторыі перакласіфікуюцца ў "чыстыя", што дазваляе эканоміць на сацыяльных выплатах».
У кастрычніку 2023 года, як паведамлялі СМІ, няўрадавая арганізацыя «Дзеці Чарнобыля», якая дапамагла тысячам дзяцей з забруджаных раёнаў наведаць еўрапейскія краіны, каб атрымаць медыцынскую і псіхалагічную падтрымку, была закрытая беларускім судом. Гэта частка рэпрэсій, якія праводзяцца супраць грамадзянскай супольнасці. Акрамя таго, ужо больш за два гады, з таго часу, як пры падтрымцы Лукашэнкі пачалося поўнамаштабнае ўварванне Расіі ва Украіну, Беларусь не паведамляе іншым краінам пра якія-небудзь даследаванні або іншыя пытанніх, звязаныя з Чарнобылем, за выключэннем рэдкіх сустрэч з МАГАТЭ. Такім чынам, немагчыма правесці незалежную ацэнку таго, што адбываецца на забруджаных тэрыторыях. Можна з упэўненасцю выказаць здагадку, што да таго часу, пакуль рэжым Лукашэнкі не пацерпіць крах, грамадскасць унутры краіны і па-за яе межамі не даведаецца пра рэальны кошт Чарнобыльскай катастрофы 1986 года для Беларусі.
Паводле партала«The Good Men Project».