Што такое Probono.by? І як гэта дапамагае пацярпелым?

Толькі за жнівень 2020 года, паводле інфармацыі праваабаронцаў, больш за 7500 чалавек былі затрыманыя. Некаторым з іх, а таксама іх сваякам патрабуецца дапамога — псіхалагічная, медыцынская, юрыдычная, праваабарончая і гэтак далей. Таму 15 жніўня ў краіне пачаў працу валанцёрскі праект Probono.by — агрэгатар адкрытых ініцыятыў дапамогі пацярпелым. 42.TUT.BY пагаварыў з праваабаронцай Human Constanta Янай Ганчаровай, якая далучылася да праекту ў самым пачатку, аб працы валанцёраў і відах дапамогі.

Валанцёрскі праект Probono.by — адзіны партал, агрэгатар адкрытых ініцыятыў дапамогі пацярпелым і тым, каму патрабуецца дапамога ў сувязі з затрыманнямі і арыштамі на мірных акцыях. У рамках гэтага праекта дзейнічае адзіны шматканальны кругласутачны кантакт-цэнтр. Калі патэлефанаваць па нумары + 375 44 709-79-11, то валанцёр дасць інфармацыю або звяжа вас з ініцыятывамі і спецыялістамі, гатовымі дапамагчы.
Варта адзначыць, што праект арганізаваны на валанцёрскіх пачатках — шматлікімі праваабаронцамі, прадстаўнікамі бізнесу і прыватнымі ініцыятывамі. Каманда праекта працуе адразу з некалькіх гарадоў (у тым ліку і за межамі Беларусі).
— У Probono задзейнічаныя як мінімум тры чалавекі з Human Constanta —  распавядае Яна Ганчарова. — Мы з'яўляемся, можна сказаць, стрэйкхолдэрамі (зацікаўленым бокам) — Probono часткова паўстаў пры садзейнічанні людзей з Human Constanta і працягвае функцыянаваць у тым ліку дзякуючы нашай экспертызе і нашым сумесным намаганням з іншымі ўдзельнікамі гэтага праекта.
Яна распавядае, што ідэя праекта вырасла з ініцыятывы адвакацкага кол-цэнтра. У першыя дні пратэстаў паўстала мноства прапаноў дапамогі пацярпелым — ад бясплатных медыцынскіх паслуг да аднаўлення машын — так што было складана не згубіцца ў гэтым патоку. Таму валанцёры вырашылі стварыць нейкі агрэгатар, куды б чалавек мог звярнуцца.
Цяпер прыёмам зваротаў займаюцца таксама валанцёры. Праўда, кажа суразмоўца, у апошні час іх стала крыху менш — прыкметна, што людзям складана ўспрымаць вялікі паток часцяком цяжкай інфармацыі.
— Людзі распавядаюць аб траўмах, аб тым, што з імі адбывалася, — і гэта не заўсёды лёгка выносіць. Таму ў нас пастаянна прысутнічаюць і псіхолагі-валанцёры, і юрысты, якія могуць даць на месцы нейкую кансультацыю — распавядае Яна. — Ёсць і адвакаты, ёсць валанцёры з Human Constanta, з бізнесу, стартапаў самага рознага фармату, якія імкнуцца ўсё гэта падтрымліваць структурна.
Абсалютна ўсё на добраахвотных асновах. Напрыклад, наладзіць колл-цэнтр нам дапамагалі прадстаўнікі бізнесу. Усё гэта цяпер працуе без фінансавай падтрымкі, на голым энтузіязме людзей. Вядома, часам цяжкавата, але мы адчуваем, што гэта важна, і пакуль працягваем сваю працу.
Чым менавіта займаецца гэты агрэгатар? Калі коратка, то інфармацыйнай дапамогай. На сайце сабраныя ініцыятывы і інфарэсурсы па пошуку людзей, абароне правоў чалавека, у тым ліку на міжнародным узроўні, зборы грошай; інфармацыя пра адвакатаў; юрыдычная і праваабарончая, Медыцынская і псіхалагічная дапамога; узоры і формы дакументаў па розных напрамках і гэтак далей. Усяго — больш за 250 ініцыятыў.
— Мы дапамагаем з аднаго боку, знайсці неабходную дапамогу, а другога — гэтую дапамогу аказаць, — тлумачыць Яна. — На нашым сайце сабраныя ўсе ініцыятывы, якія мы калі-небудзь сустракалі, знаходзілі, альбо якія звярталіся да нас самі і запаўнялі заяўку на даданне. І ў нас ёсць кантакт-цэнтр, куды можна патэлефанаваць.
Варта адзначыць, што першапачаткова мы дапамагалі пацярпелым у акцыях 9-12 жніўня. Але цяпер ужо тэлефануюць удзельнікі апошніх акцый — каго жорстка затрымалі ці ў каго з'явіліся рэшткавыя з'явы пасля сутак, і зараз у яго ёсць фізічныя або псіхалагічныя траўмы.
Дапусцім, чалавек тэлефануе і кажа, што яму патрэбная медыцынская дапамога. Тут у нас ёсць некалькі варыянтаў. Па-першае, дапамогу могуць аказаць медцэнтры — мы пытаемся, з якога горада чалавек і падбіраем яму варыянты. Па-другое, дабрачынны праект "Імёны" цяпер канкрэтна займаецца медыцынскай дапамогай — калі сітуацыя больш цяжкая. Мы дапамагаем на месцы запоўніць заяўку ў гэты праект і даем інфармацыю, якая дапамога яму можа быць аказана.
Праз некалькі дзён, як правіла, тыдзень, мы па магчымасці стараемся патэлефанаваць, удакладніць, ці атрымаў чалавек тую дапамогу, якую шукаў, і калі не, то дапамагаем зноўку прайсці ўвесь працэс і знайсці іншы варыянт.
Яна падкрэслівае, што праект не займаецца наўпрост фінансавымі пераводамі — толькі паведамляе інфармацыю аб падобных фондах.
Валанцёры не просяць у тых, хто звярнуўся якіх-небудзь пацвярджальных дакументаў, — гэтым зоймуцца непасрэдна ў праектах. Валанцёры не перадаюць інфармацыю трэцім асобам. І, вядома, Яна не можа цытаваць аповяды тых, хто да іх звярнуўся, але кажа, што некаторыя з іх "вельмі сур'ёзныя".
— Думаю, цяпер мільён гісторый пра здарэнне ёсць у СМІ, і частка з іх прайшла праз наш кол-цэнтр. Людзі тэлефанавалі, дзяліліся, часам таму, што ім была патрэбна чалавечая падтрымка, а часам яны такім чынам нешта выплюхвалі. Але мы стараліся аказваць псіхалагічную дапамогу і тым, хто звярнуўся, і нашым валанцёрам, і, думаю, хоць бы з нейкімі самымі цяжкімі выпадкамі мы справіліся.
За месяц працы праект дапамог знайсці дапамогу не менш за 2500 чалавек, але зваротаў было больш. Спачатку паступала па 200 званкоў у дзень, зараз іх колькасць знізілася да 100-150.
— Раней мы пазіцыянавалі сябе як кругласутачны кол-цэнтр, але цяпер ужо думаем адмовіцца ад начных зменаў, таму што, на шчасце, ноччу людзі ўжо не тэлефануюць — тлумачыць Яна. — Пару тыдняў таму ў нас на чатырохгадзіннай змене было ў сярэднім чатыры чалавекі. Цяпер ужо бывае і два, гэта значыць, праз іх праходзіць вялікі паток інфармацыі. Плюс дадайце да званкоў і паведамленні праз Telegram, Instagram, звароты на пошту і праз форму на сайце. Калі ўсё падлічыць, то атрымаецца больш, чым 2500, напэўна, разы ў паўтара.
Калі мы ўбачым, што колькасць тых, хто звяртаецца знізілася, і адчуем, што ў гэтай дзейнасці больш няма сэнсу, то альбо закрыем ініцыятыву, альбо перафарматуем яе. Думаю, яшчэ месяц мы дакладна будзем працаваць, а далей будзем глядзець па сітуацыі.