Тэракт 11 красавіка: трагедыя і недавер

11 красавіка я сядзеў кавярні і разважаў, ці ехаць на сустрэчу на метро ў гадзіну пік? Вырашыў ехаць, бо мог наземным транспартам трапіць у корак. Але афіцыянтка марудзіла з рахункам. Я звычайна на такія паводзіны рэагую, калі строга, калі з'едліва, калі з іроніяй. Гэтым разам падумаў — хай сабе, усіх не перавыхаваеш.

Калі заставаўся крок да эскалатару — бабахнула. Не моцна, хутчэй быў гучны хлапок. І едкага колеру (мне падалося — колеру хакі) густы пыл, які імгненна запоўніў сабою трубу-праход між турнікетамі наверсе і платформай унізе.

Усё доўжыла секунды, але расцягнутыя як у запаволеным кіно. Людзі разам прыселі, і досыць арганізавана, хутка, на паўсагнутых нагах, але без крыкў і штурханіны, падаліся назад.

Калі пасажыры вынеслі першую пацярпелу — жанчыну з параненай нагой, сталася зразумелым, што ўсё сур'ёзна.

...

Пад трохкроп'ем я маю на ўвазе, што не надта хочацца апісваць кроў, крыкі і жах, які панаваў навокал — адразу і пасля.

Хваля накрыла свядомасць толькі на трэці дзень — усведамленне, ад чаго быў у адлегласці ўсяго дваццаці секундаў язды на эскалатары. Перад тым, жыў як у сне, даваў інтэрвію, сачыў за навінамі, пераказваў знаёмым. Глядзеў па ТБ ўсіх магчымых краінаў свае ўласныя кадры, знятыя на смартфон і выстаўленыя ў YouTube.

Адразу па выхадзе на свежае паветра побач з універсамам “Цэнтральны” я зафіксаваў для сабе дзяўчыну, абсыпаную пылам. Яна крычала ў мабільны тэлефон: “Мама, мама, ну што ён ад нас яшчэ хоча?!.”

Наступны месяц з кім бы я не гаварыў: з выпадковымі сустрэтымі ў грамадскіх месцах, шапачнымі знаёмымі, сябрамі, сваякамі, ці што б я не чытаў у сацсетках, я практычна не сустракаў упэўненасці ў версіі пра двух псіхапатаў, якія зрабілі тэракт.

У прынцыпе, людзі падзяліліся на тых, хто верыць уладзе і афіцыйным СМІ, і тых, хто за гады кіравання Лукашэнкі бачыў ці пасыптаў на сабе шматлікія факты хлусні. Але нават тыя, хто верыў уладам, сумняваліся.

Людзі нясуць кветкі і свечкі да станцыі метро «Кастрычніцкая», 20 красавіка 2011 г. Фота: bymedia.net

Многія нават былі гатовыя прыняць, што менавіта звінавачаныя хлопцы Уладзіслаў Кавалёў і Дзмітры Канавалаў тэхнічна зрабілі тэракт, але працягвалі задавацца пытаннем — хто за ім стаць?

Мінск поўніўся версіямі пра тры варыянты:

1. Расейскія спецслужбы дэстабілізавалі сітуацыю, каб аслабіць Беларусь і зрабіць яе яшчэ больш падкантрольнай.

2. Беларускія спецслужбы спаборнічаюць за ўплыў ці, наадварот, спрабуюць дыскрыдытаваць ўладу.

3. Улада хоча аб'яднаць людзей перад абліччам супольнай бяды.

Звінавачаныя ў тэракце былі прызнаныя псіхічна здаровымі, а афіцыйная версія матыву — дэстабілізацыя сітуацыі ў Рэспубліцы Беларусь.

Пра задачы дэстабілізацыі — нічога.

Мой ізраільска-беларускі прыяцель мяне раз'юшыў сваёй абыякавасцю і верай у псіхаў, якія ў Беларусі падрываюць метро, ды яшчэ так, што іх адразу хапаюць.

Я параіў прыяцелю кнігу журналіста “Радыё Свабода” Алега Груздзіловіча “Хто ўзарваў Менскае метро?”, выдадзеную ў 2013 годзе. Відаць, мноства пытанняў без адказаў і відавочныя фактычныя нестыкоўкі падчас следства, прыведзеныя ў кнізе, прымусілі майго апанента змяніць пазіцыю, і прызнаць, што тэракт 11 красавіка — зусім не руціна.

Сорак сем раздзелаў кнігі пястраць загалоўкамі, якія ўтрымліваюць пытанні:

— Дзе ключавое відэа?

— Чаму тэрарыст адзін (другі праходзіў як памагаты), а бомбы дзве?

— Адкуль “лішнія” рэчавыя доказы?

— Ці білі арыштаваных?

— Ці быў куратар?

ды іншыя.

Уладзіслава Кавалёва і Дзмітрыя Канавалава расстралялі менш, чым праз год.

Гэта таксама адзін з фактаў, які выклікаў сумнеў у вялікай колькасці людзей. Хутка выкрылі, хутка сабралі доказную базу — і хутка прыбралі самых галоўных сведкаў. Следства скончылі да жніўня 2011 г., а звінавачаных расстралялі ў сакавіку 2012 г.

І цяпер застаюцца людзі, якія ўпарта працягваюць задаваць пытанне: хто стаіць за зніклымі палітыкамі канца 1990-х — пачатку 2000-х? Фактар недаверу: тады нікога не знайшлі, цяпер — на наступны дзень!

У гісторыі незалежнай Беларусі перад тым была трагедыя, якая змусіла менчукоў гаварыць паўшэптам не адзін дзень, і пазбягаць глядзець адзін адному ў вочы.

Гэта трагедыя на Нямізе 30 траўня 1999 г. Тады больш за 50 чалавек — найперш юнакоў — загінулі ў цісканіне ў падземным пераходзе станцыі метро “Няміга”. Прычына трагедыі — збег абставінаў. Раптоўная навальніца, вясёлы супольны прабег да бліжэйшага ўкрыцця, дзе чакала раптоўная для ўсіх смерць, калі людзі валіліся з прыступак адзін на аднаго.

11 красавіка 2011 году адкрыла новую старонку ў гісторыі Беларусі. Трагедыю арганізавалі і зрабілі людзі. Я шмат чуў і чытаў спачуванняў людзей з розных краінаў, у тым ліку з тых, дзе тэракты даўно не навіна: з еўрапейскіх, з Расеі і Ізраілю.

Казалі, маўляў, мы ведаем што гэта такое — боль, жаль і страх у звязку з тэрактамі. Толькі ёсць нюанс, які адрознівае Беларусь. У Мінску выбухоўку заклалі не ідэйныя фанатыкі.

А вось проста два 25- гадовыя хлопцы з Віцебску вырашылі дэстабілізаваць абстаноўку. І ўсё.

І ў большасці выпадкаў у тэрарэстычна небяспечных краінах грамадзяне давяраюць уладам, прынамсі, што да ацэнак падзеяў.

У Беларусь, відаць, ключавое слова — недавер.

У наступным месяцы 2011 г. пачаўся рэзкі абвал беларускай эканомікі, нацыянальная валюта за кароткі перыяд патаннела ў тры разы — хаця ўлады з дня на дзень цвердзілі пра непарушнасць айчыннай фінансавай сістэмы. Увага людзей пераключылася на ўласнае матэрыяльнае выжыванне, а палову лета абураныя жыхары Беларусі выходзілі з маўклівымі акцыямі пратэсу, за што іх улада дзясяткамі кідала за краты.

Асабста для сябе я адзначыў, што беларусы чамусьці не надта здзівіліся драматычным падзеям.

У кожным выпадку, калі заходзіць пра падзеі 11 красавіка 2011 году, я чамусьці найперш узгадваю абсыпаную попелам дзяўчыну, якая крычыць у слухаўку: “Мама, мама, ну што ён ад нас яшчэ хоча?!.”

journalby.com