Усеагульная млявасць і абыякавасць. Ці чакаць актыўнасці ад беларусаў падчас выбараў?
Унутры краіны працяглымі рэпрэсіямі задушана любая магчымасць пратэсту, адчуванні пастаяннага страху і трывогі наўрад ці паспрыяюць жаданню беларусаў удзельнічаць у палітычнай актыўнасці.
Перад выбарамі ў Беларусі з'явілася яшчэ больш дзяржаўных сцягоў. Ілюстрацыйнае фота «НЧ»
Беларусь на сёння не з'яўляецца свабоднай дзяржавай, і правесці даследаванне аб настроях у грамадстве не ўяўляецца магчымым. Менавіта таму дадзеная экспертыза не будзе заснаваная на рэальных меркаваннях і сацыяльных апытаннях, а на гіпотэзах.
Чатыры гады таму, у жніўні 2020 года, Лукашэнка сфальсіфікаваў прэзідэнцкія выбары. Акт фальсіфікацыі выклікаў магутную хвалю пратэстаў на ўсёй тэрыторыі краіны. Важную ролю ў гэтых пратэстах адыгралі эмоцыі. Эмоцыі пратэстоўцаў шмат у чым уплывалі на ход пратэсту, яго формы і працягласць. Заканчэнне пратэстаў суправаджалася эмоцыямі страху і жаху ад рэпрэсій супраць яго ўдзельнікаў, піша Лізавета Жучкова для партала «Наше мнение».
Як змянілася агульная палітычная сітуацыя ў Беларусі з 2020-га да 2024-га
Прэзідэнцкія выбары 2020 года адзначылі сабой пачатак глыбокага палітычнага крызісу, а пратэсны рух выклікаў значныя змены ў палітычнай сітуацыі ў Беларусі, паслужыўшы трыгерам для павелічэння тэрору і рэпрэсій з боку рэжыму Лукашэнкі.
У перыяд з 2021-2024 гадоў улады Беларусі не мяняюць стратэгію па падаўленні пратэсных настрояў у беларускім грамадстве. Увесь гэты час унутры Беларусі працягваюцца арышты і затрыманні за ўдзел у пратэстах. Адміністрацыйныя справы ператвараюцца ў крымінальныя, а суткі арышту — у гады калоніі. І ўзровень рэпрэсій, на жаль, не зніжаецца. Кожны тыдзень прыходзяць звесткі пра новых прызнаных палітвязняў. І адсутнічае інфармацыя пра лідараў апазіцыі, якія знаходзяцца ў ізаляцыі ў турме.
Паралельна з гэтым узмацняецца міжнародная ізаляцыя краіны. У адказ на парушэнне правоў чалавека і падаўленне пратэстаў, краіны ЕС і ЗША ўвялі санкцыі супраць беларускага рэжыму, пры гэтым Расія — наадварот — адкрывае новыя магчымасці для паглыблення інтэграцыі ў рамках Саюзнай дзяржавы. Эканамічная і палітычная залежнасць Беларусі ад Масквы стала яшчэ больш заўважнай. Гэта прывяло да магчымасці наступу расійскай арміі з межаў Беларусі.
Меркаваны эмацыйны стан беларусаў і рэакцыя на прэзідэнцкія выбары-2025
Вельмі складана ацэньваць рэальныя настроі ў грамадстве. Беларусы траўмаваныя рэпрэсіямі і вайной, якая працягваецца. Пры гэтым беларуская прапаганда не стамляецца паўтараць пра магчымыя атакі на Беларусь з боку краін ЕС.
Тэма вайны выклікае маральны і псіхалагічны дыскамфорт для многіх людзей і асацыюецца з эмоцыяй страху. Многія беларусы адчуваюць страх і трывогу, назіраючы за пакутамі ўкраінцаў, якія пацярпелі ад вайны, і за абыякавасцю расійцаў. Гэта ўзмацняе іх асабістыя перажыванні і страх перад магчымымі аналагічнымі падзеямі ў іх краіне.
Тэма вайны можа стаць падставай для яшчэ большага ўзмацнення жорсткасці рэпрэсій унутры краіны. Пад выглядам захавання незалежнасці і ўзмацнення бяспекі могуць быць уведзеныя новыя абмежаванні, узмоцнены кантроль над грамадзянамі. Напрыклад, рэжым Лукашэнкі выкарыстоўвае машыну рэпрэсій супраць антываенна настроеных грамадзян, адбываюцца арышты беларусаў за данаты УСУ.
Глядзіце таксама
У беларускім грамадстве таксама прысутнічаюць эмоцыі расчаравання і апатыі, якія сталі рэакцыяй на завяршэнне пратэстаў і ўмацаванне ўлады ў руках Лукашэнкі. Пастаяннае падаўленне апазіцыі і адсутнасць рэальнай палітычнай канкурэнцыі выклікаюць у людзей адчуванне бессэнсоўнасці любых спроб змяніць сітуацыю. А рэпрэсіі толькі ўмацоўваюць пазіцыі рэжыму.
Пераслед і ўсеагульная абыякавасць
Пастаянныя рэпрэсіі і страх перад дзяржаўнымі структурамі могуць прывесці да эмацыйнай стомленасці і апатыі, калі людзі будуць баяцца выказваць сваё меркаванне ці проста страцяць цікавасць да палітычных працэсаў. З рэальных прыкладаў: боязь або нежаданне выкарыстання нацыянальных сімвалаў беларусамі, якія ўжо з'ехалі з краіны, а таксама праява апатыі ў раней актыўных беларусаў у эміграцыі. Таксама сустракаюцца выпадкі, калі ў некаторых людзей бел-чырвона-белы сцяг і сімвалы пратэсту пачынаюць асацыявацца з болем, гвалтам і рэпрэсіямі.
Глядзіце таксама
Рэпрэсіі адыгрываюць ключавую ролю ў дэмабілізацыі грамадства ў Беларусі, душачы актыўны супраціў, прыбіраючы лідараў і раз'ядноўваючы грамадзянскую супольнасць. Яны служаць магутным інструментам дэмабілізацыі грамадства, зніжаючы ўзровень палітычнай актыўнасці і душачы любыя праявы супраціву. Стварэнне атмасферы страху і знішчэнне структур грамадзянскай супольнасці ператвараюць грамадства ў пасіўнага назіральніка, што дазваляе ўладам захоўваць кантроль і стабільнасць рэжыму.
Такім чынам, рэпрэсіі ў Беларусі сталі ключавым механізмам захавання ўлады і кантролю над грамадствам. Пратэсныя настроі практычна немагчымыя падчас прэзідэнцкай кампаніі 2025 года, і заклікі да іх таксама не будуць карыстацца папулярнасцю. Беларускае грамадства знаходзіцца ў стагнацыі, эмацыйны стан і агульныя настроі паказваюць адсутнасць якой-небудзь палітычнай актыўнасці. Самы верагодны прагноз з вышэй пералічанага — выбары пройдуць паводле «плана Лукашэнкі», але з зусім нізкай яўкай.