Жаліцеся ў ААН? Беларускім чыноўнікам ад гэтага ні холадна, ні горача

Беларускія ўлады па-ранейшаму не збіраюцца выконваць рашэнні Камітэта па правах чалавека.

18 траўня ў Мінску праходзіць круглы стол на тэму выканання ў Беларусі правоў чалавека. МЗС і іншыя кампетэнтныя органы падрыхтавалі даклад па самых праблемных пытаннях. Сустрэча праходзіць за зачыненымі дзьвярыма. Аб характары дакладу гавораць ужо яго першыя старонкі, дзе падкрэсліваецца, што ўсе рашэнні Камітэта па правах чалавека ААН носяць толькі рэкамендацыйны характар. Што гэта значыць? А значыць гэта, што грамадзяне Беларусі, вядома, могуць скардзіцца і ў ААН. Але беларускія ўлады рашэнні Камітэта выконваць не абавязаны.
Камітэт па правах чалавека ААН накіраваў у Мінск больш за 30 пытанняў, якія закранаюць найбольш вострыя праблемы ў нашым грамадстве. Некаторыя пытанні распрацоўшчыкі атрымалі ад беларускіх праваабаронцаў і перанакіравалі уладам. Нашы чыноўнікі адказваюць ва ўласцівай ім манеры: мноства спасылак на законы, мала фактуры па справе. Аднак нават у гэтым дакуменце можна знайсці інфармацыю, якой раней не было ў адкрытым доступе.

Беларускія турмы: за катаванні ніхто не пакараны

З 2012 па 2015 год у беларускіх турмах загінула 170 чалавек: 128 памерлі ў выніку хвароб (інфаркт, ВІЧ, СНІД, рак, сухоты), 42 загінулі ад гвалтоўных дзеянняў (да прыкладу, задушвання). Было распачата пяць крымінальных спраў.
Так, прапаршчык турмы № 8 у Жодзіна атрымаў шэсць гадоў пазбаўлення волі за тое, што давёў да самагубства затрыманага. Старшына міліцыі следчага ізалятара ў Салігорску атрымаў чатыры гады калоніі за тое, што збіў затрыманага. Фельчар СІЗА № 1 Мінска Аляксандр Крылоў прыгавораны да трох гадоў у калоніі-пасяленні за тое, што няправільна аказаў медыцынскую дапамогу, у выніку чаго памёр зняволены Ігар Пцічкіна.

Таксама ў дакладзе фігуруе справа Ігара Барбашынскага — жыхара Слуцка, які памёр у жодзінскай турме. СК узбудзіў крымінальную справу ў дачыненні да медработніка.
А вось расследаванне па справе Алега Багданава, які таксама памёр у турме № 8 г. Жодзіна, спынена — няма складу злачынства. Прычым такое рашэнне па яго справе прымалася тройчы, паколькі следства аднаўлялася пасля скаргаў маці загінулага. Мужчына меў інваліднасць, яшчэ да арышту быў на кардыялагічным ўліку, яму трэба было пастаяннае лячэнне, аднак ўмовы ў турэмным шпіталі прывялі да таго, што ён памёр ад сардэчнай недастатковасці.

У Беларусі забаронена ўжыванне катаванняў. У дакладзе адзначана, што Генпракуратура рэгулярна праводзіць праверкі ў месцах пазбаўлення волі, апытваюцца як зняволеныя, так і тыя, хто ўжо выйшаў на волю. У 2016 годзе 145 міліцыянтаў былі прыцягнуты да адказнасці. За што менавіта і да якой адказнасці, чыноўнікі не ўдакладняюць.
За ўжыванне катаванняў у Беларусі прадугледжана суровае пакаранне — аж да смяротнага пакарання. За прымус да дачы паказанняў — да 10 гадоў калоніі. Але за апошнія пяць гадоў ні адзін супрацоўнік праваахоўных органаў не быў прыцягнуты да адказнасці за такія злачынствы.

У дакладзе сцвярджаецца, што ні апазіцыйныя палітыкі, ні іншыя грамадзяне ўвогуле не звярталіся ў Генеральную пракуратуру з заявамі аб тым, што з іх выбівалі патрэбныя паказанні і катавалі.

Колькасць зняволеных у Беларусі параўнальна з насельніцтвам цэлага райцэнтра

Кожны трэці фігурант крымінальнай справы да суда утрымліваецца ў СІЗА. У мінулым годзе 797 чалавек спрабавалі абскардзіць заключэнне пад варту, але толькі 23 змянілі меру стрымання (гэта менш за 3%), астатнія так і засталіся за кратамі да вынясення прысуду.
У 2015 годзе да крымінальнай адказнасці было прыцягнута больш за 48 тысяч чалавек. Доля апраўдальных прысудаў у Беларусі — на ўзроўні статыстычнай хібнасці: у 2011 годзе апраўдалі 0,7% ад агульнай колькасці асуджаных, у 2012-м — 0,8%, у 2013-м — 0,4%, у 2014-м — 0,2%, у 2016-м — 0,2%. Аднак дадзеная акалічнасць, лічаць улады, «не можа сведчыць аб абвінаваўчым ухіле ў дзейнасці судоў».
На пачатак 2017 года ў беларускіх турмах змяшчалася 35 890 чалавек. Лічба, параўнальная з насельніцтвам Рагачова. У МУС прызнаюць, што перанаселенасць ёсць у калоніях для зняволеных, якія ўпершыню прысуджаныя да пазбаўлення волі. Пры гэтым праваахоўнікі адзначаюць, што максімальная ёмістасць папраўчых устаноў - 37 560.
Паводле звестак праваабаронцаў, самыя дрэнныя ўмовы ўтрымання — у менскім СІЗА на Валадарскага. Будынак даўно ў аварыйным стане. Будаўніцтва новага ізалятара і пераезд ўвесь час адкладаюць, апошняя запланаваная дата — 2020 год.

Беларусь не можа па просьбе ААН прыпыніць расстрэл

Камітэт па правах чалавека зноў заклікае Беларусь адмовіцца ад смяротнай кары ці хаця б не выконваць расстрэлы, пакуль скарга асуджанага знаходзіцца ў ААН. Аднак чыноўнікі на гэта адказваюць: «У нацыянальным заканадаўстве адсутнічаюць нормы, якія дазваляюць на падставе просьбы Камітэта прыняць часовыя меры абароны, у тым ліку адкласці выкананне смяротнага прысуду».
Выдаваць цела сваякам асуджанага, паведаміць яго месца пахавання — гэтыя рэкамендацыі таксама ігнаруюцца.

Затое беларускія ўлады нагадваюць, што смяротнае пакаранне ў Беларусі носіць часовы характар ​​(гэтаму «часова» ўжо больш за 20 гадоў) і што ў нас не расстрэльваюць жанчын, дзяцей і мужчын, старэйшых за 65 гадоў. Таксама ў дакладзе адзначана, што пачынаючы з 2000 года прымяненне смяротнага пакарання носіць адзінкавы характар: калі з 1997 па 1999 год дзяржава пакаралі смерцю 106 чалавек, то з 2000 па 2016 год — 54.
І, вядома, адзначаецца ў дакладзе, Беларусь працягне вывучаць міжнародны вопыт па пытанні смяротнага пакарання. Заявы, канферэнцыі, круглыя ​​сталы і замежныя камандзіроўкі — тое, ад чаго нашы ўлады відавочна не адмовяцца.
Ёсць яшчэ адна «вечная тэма» — ці патрэбны амбудсмен Беларусі. Гэтае пытанне ў нас таксама абмяркоўваецца ўжо два дзесяткі гадоў і будзе абмяркоўвацца, як мінімум, да 2020 года.

Дыскрымінацыя? Мы беларусы, мірныя людзі...

У Камітэце па правах чалавека папрасілі растлумачыць гамафобную заяву кіраўніка дзяржавы з нагоды геяў: і пра «галубятню», і пра тое, што «лепш быць дыктатарам, чым блакітным».

Але чыноўнікі, якія працавалі над дакладам, мабыць, не глядзяць беларускае тэлебачанне, таму што, на іх думку, «у Беларусі не зафіксавана якіх-небудзь гамафобных і ненавистнических выказванняў у СМІ і з боку вышэйстаячых службовых асобаў».
Таксама ў дакуменце адзначана, што ў Генпракуратуру не паступала скаргаў пра тое, што гомасэксуалы падвяргаюцца пераследу з-за сваёй арыентацыі. Акрамя таго, у Беларусі няма нормаў, якія забараняюць або ганіць нетрадыцыйныя сэксуальныя адносіны. Крымінальным законам не прадугледжана адказнасць за аднаполае сувязь (за выключэннем гвалтоўных дзеянняў). Але ў цэлым, «у беларускім грамадстве шырока шануецца інстытут традыцыйнай сям'і як натуральнага і фундаментальнага сацыяльнага інстытута».
Стваральнікі дакладу таксама звяртаюць увагу, што «беларускаму грамадству не ўласцівыя ксенафобскія настроі, што абумоўлена традыцыйнымі для грамадзян Беларусі нормамі талерантнага паводзінаў».
Напрыклад цыганы, адзначаецца ў дакуменце, карыстаюцца тымі ж правамі, што і астатнія грамадзяне. Медыцынская дапамога і адукацыя прадастаўляецца ім бясплатна. А аддзелы адукацыі сочаць за тым, каб дзеці хадзілі ў школу. За апошнія 10 гадоў у пракуратуру паступалі «адзінкавыя заявы» з нагоды парушэння іх правоў. Па ўсіх фактах праведзена праверка. Пра вынікі не паведамляецца.
Таксама ў дакладзе закранаецца пытанне аб гендэрнай дыскрымінацыі. Цікавыя лічбы — 70% беларускіх дзяржслужачых з'яўляюцца жанчынамі, пасаду кіраўніка або яго намесніка займаюць 55% жанчын.
Большасць суддзяў у Беларусі таксама жанчыны (58%), аднак ўзначальваюць суды часцей мужчыны (57%). Доля жанчын у парламенце — 34%.
Але па-ранейшаму актуальная праблема разрыву ў заробках, прычым ва ўсіх сферах. Урад тлумачыць гэта тым, што ў мужчын больш шкодныя і небяспечныя ўмовы працы, хоць жанчыны зарабляюць менш не толькі ў будаўніцтве і прамысловасці, але нават у адукацыі і медыцыне, дзе іх, як вядома, большасць.

Няма скаргі — няма праблемы. Ёсць скарга — усё роўна няма праблемы

Камітэт па правах чалавека просіць пракаментаваць забарону на правядзенне акцый пратэстаў, а таксама прэвентыўныя і незаконныя затрыманні актывістаў.
Беларускія ўлады адказваюць, што дазвольны прынцып масавых мерапрыемстваў створаны на карысць грамадзян. Гэта ў Еўропе кожны можа выйсці на вуліцу з пратэстам, а ў нас, будзь добры, пагадзіўшыся дзеля свайго ж выгоды.
Аўтары дакладу ўдакладняюць, што за апошнія два гады ўлады ў Менску далі дабро на 99% заявак. Мабыць, акцыі апазыцыі — той самы 1%.

Пры гэтым у дакуменце адзначаецца, што кампетэнтныя органы, у тым ліку Генпракуратура і Следчы камітэт, аказваецца, не атрымлівалі скаргаў аб парушэннях свабоды сходаў, аб рэпрэсіўных мерах з боку супрацоўнікаў праваахоўных органаў, празмерным ужыванні сілы, адвольныя арышты і утрыманні пад вартай, накладанні вялікіх штрафаў за ажыццяўленне права на сходы.
Няма скаргі — няма праблемы? Не так-то ўсё проста. У выпадках, калі актывісты нават у судзе абскардзілі парушэнне закона, чыноўнікі адзначаюць: раз суд не знайшоў парушэнняў, значыць парушэнняў не было. Так што нават калі скарга ёсць - гэта ўсё роўна не праблема.
За апошнія два дзесяткі гадоў нашы чыноўнікі навучыліся тлумачыць, што заўгодна, і выконваць, што заўгодна, за выключэннем рашэнняў Камітэта па правах чалавека ААН.
Паводле naviny.by