Чалавечы бок Эйнштэйна: да 150-годзьдзя генія
Акуніцеся ў жыцьцё Альбэрта Эйнштэйна не праз прызму яго навуковых дасягненьняў. Паспрабуйце ўбачыць простага чалавека, які стаіць за тэорыямі. Шчыры, сьціплы і блізкі навуковец.
Альбэрт Эйнштэйн
Акадэмічныя цяжкасьці
Насуперак таму, што можна было чакаць ад будучага нобэлеўскага ляўрэата, акадэмічная кар'ера Эйнштэйна была багатая перашкодамі. Напачатку яго заява на паступленьне ў Швайцарскую політэхнічную школу ў Цюрыху была адхіленая. Гэта прымусіла Альбэрта цэлы год рыхтавацца ў кантанальнай школе, перш чым трапіць туды.
Унівэрсітэцкія гады Эйнштэйна былі адзначаныя пагардай да завучваньня на памяць і схільнасьцю прагульваць заняткі. Ён аддаваў перавагу самастойнаму вывучэньню працаў вялікіх фізікаў мінуўшчыны. Гэтая рыса не выклікала сімпатыі ўсіх яго прафэсараў. Адной з такіх асобаў быў Генрых Вэбэр, якога Эйнштэйн прапускаў да такой ступені, што Вэбэр пазьней адмовіўся рэкамендаваць яго на акадэмічныя пасады.
Пасьля заканчэньня школы Эйнштэйн сутыкнуўся з суровай рэальнасьцю рынку працы. Яго заявы на выкладчыцкія пасады атрымлівалі адмову за адмовай.
Менавіта ў гэты пэрыяд Альбэрт Эйнштэйн знайшоў працу ў Швайцарскім патэнтным бюро ў Бэрне. Гэтая звычайная праца ўключала ацэнку магчымасьцяў вынаходніцтваў, прадстаўленых на патэнты. Праца давала яму стабільны прыбытак і свабоду займацца навукай у вольны час.
Узгадаем таксама праблему позьняга маўленчага разьвіцьця Эйнштэйна. Па легендзе малады Альбэрт не размаўляў да чатырохгадовага ўзросту. Такая затрымка вельмі непакоіла яго бацькоў. Гэты позьні пачатак маўленьня, аднак, не стаў знакам адсутнасьці інтэлектуальных здольнасьцяў. Хутчэй гэта падкрэсьлівала ўнікальнасьць кагнітыўных працэсаў Эйнштэйна. Сам ён пазьней сказаў, што думаў вобразамі, а не словамі, і гэтая рыса, магчыма, спрыяла яго незвычайнай здольнасьці візуалізаваць складаныя навуковыя канцэпцыі.
Альбэрт Эйнштэйн з Мілевай Марыч, першай жонкай
Гэты аспект разьвіцьця Эйнштэйна служыць прыкладам таго, што раньняе дзяцінства не абавязкова вызначае канчатковы патэнцыял чалавека. Павольнае разьвіцьцё яго вэрбальных навыкаў часта называюць доказам нелінейнага і непрадказальнага характару інтэлектуальнага росту.
Гумар Эйнштэйна
Гумар Альбэрта быў такім жа тонкім і глыбокім, як і яго навуковае разуменьне. Адзін з самых вядомых анэкдотаў, якія ахопліваюць яго легкадумную пагарду да ўмоўнасьцяў, зьвязаны зь яго агідай да шкарпэтак. Вядома, што Эйнштэйн пазьбягаў шкарпэтак, бо лічыў іх грувасткімі і непатрэбнымі. Калі яго спыталі аб гэтай дзіўнай звычцы, ён заўважыў, што прычына вельмі простая: яго вялікі палец на назе заўсёды рабіў у ім дзірку.
Яшчэ адным сьведчаньнем гульлівага духу Эйнштэйна быў яго геніяльны метад барацьбы з непажаданымі наведвальнікамі. На сваім лецішчы ў Капуце Эйнштэйн, як вядома, веславаў на сярэдзіну возера кожны раз, калі заўважаў людзей, якія прыязджалі ў госьці без папярэджаньня. Ён заставаўся там, пакуль яны не сыдуць.
Глядзіце таксама
Пацыфіст
На яго пацыфісцкія погляды моцна паўплывалі жахі Першай сусьветнай вайны. Узрушаны беспрэцэдэнтнай бойняй і разбурэньнямі, Эйнштэйн стаў актыўным прыхільнікам пацыфізму, далучыўся да міжнародных рухаў і выкарыстаў сваю вядомасьць, каб выступаць за мір.
Рост уплыву Гітлера ўва Эўропе і пагроза, якую ён уяўляў для ўсяго сьвету, прымусілі Эйнштэйна перагледзець свае пацыфісцкія погляды. Фізык, які калісьці адмаўляўся ад любой формы гвалту, апынуўся ў маральна цяжкім становішчы з пачаткам Другой сусьветнай вайны. Экзістэнцыйная пагроза, якую прадстаўляў нацызм, вымусіла Эйнштэйна падтрымаць намаганьні хаўрусьнікаў супраць Гітлера.
Аднак адкрыты выступ супраць гонкі ўзбраеньняў і распаўсюду ядзернай зброі пасьля Хірасімы і Нагасакі паставіла яго пад нагляд ФБР. Сапраўды, іранічны паварот для чалавека, які ўцёк ад нацысцкага перасьледу.
Асабістыя адносіны
Адносіны Альбэрта Эйнштэйна з Мілевай Марыч, калегай-фізыкам, зь якой ён пазнаёміўся ў Політэхнічнай школе ў Цюрыху, былі як рамантычным партнэрствам, так і інтэлектуальным альянсам. Марыч, сама па сабе бліскучы навуковец, была крыніцай натхненьня для Эйнштэйна ў першыя гады сумеснага жыцьця. Іх ліставаньне таго часу напоўненае абмеркаваньнямі фізыкі разам з пяшчотнымі праявамі каханьня.
Аднак шлюб быў далёка не спакойным. Праблемы, зь якімі яны сутыкнуліся, пагаршалі іх адносіны. Самым жудасным выпрабаваньнем быў лёс іх першага дзіцяці, пра існаваньне якога вядома толькі з лістоў.
Адносіны Эйнштэйна зь яго стрыечнай сястрой, Эльзай Лёвенталь (у дзявоцтве Эйнштэйн), сталі зусім іншым відам зносінаў. Эльза, якая стала яго другой жонкай, прынесла ў сям’ю клопат і супакой.
Эльза, другая жонка Альбэрта
На яго адносіны з сынамі, Гансам Альбэртам і Эдуардам, паўплывалі тыя ж сілы, якія прысутнічалі ў існаваньні яго шлюбаў: патрабаваньні кар'еры, выпрабаваньні дзьвюх сусьветных войнаў і ўласны складаны нутраны сьвет.
Ганс Альбэрт, старэйшы сын, падтрымліваў сувязь са сваім бацькам. Яго жыцьцё адзначанае фізычнай дыстанцыяй ад генія і цяжкасьцямі пракладваць свой шлях у цені Эйнштэйна. Эдуард, таленавіты хлопец, змагаўся з праблемамі псыхічнага здароўя, якія прывялі да яго шпіталізацыі.
Лісты Эйнштэйна сваім сынам, напоўненыя выказваньнямі любові, парадамі і шкадаваньнем з нагоды іх разлукі, адлюстроўваюць яго бесперапынную барацьбу за пераадоленьне разрыву, які ўтварылі абставіны і яго ўласны выбар.
Глядзіце таксама
Народны навуковец
Дасяжнасьць і жаданьне ўзаемадзейнічаць з грамадзкасьцю былі адметнымі рысамі яго асобы. Ён глыбока верыў у дэмакратызацыю ведаў і адказнасьць навукоўцаў за ўклад у звычайнае жыцьцё. Гэтая вера выяўлялася рознымі спосабамі: ад яго навукова-папулярных твораў, скіраваных на тлумачэньне складаных тэорый зразумелай мовай, да гатоўнасьці ўступаць у дыскусіі на тэмы, далёкія ад тэарэтычнай фізыкі.
Мабыць, найбольш паказальнай было ліставаньне Эйнштэйна з людзьмі з самых розных пластоў грамадзтва. Ён атрымаў тысячы лістоў з усяго сьвету і адказаў на многія зь іх, асабліва ад дзяцей.
У адным знакамітым лісьце да маладой дзяўчыны, якая скардзілася на свае цяжкасьці з матэматыкай, Эйнштэйн запэўніў яе, што яго ўласнае матэматычнае майстэрства таксама разьвівалася павольна.
Калі і быць навукоўцам, дык такім, якім быў Альбэрт, галоўная зорка навукі апошніх стагодзьдзяў.
