Гісторыя Беларусі паводле Алеся Мары (фота)

Па творах выбітнага беларускага мастака і дзеяча нацыянальнага Адраджэння Алеся Мары (Аляксея Марачкіна) нашыя нашчадкі будуць вывучаць найноўшую гісторыю Беларусі.

Да такой высновы прыходзіш пасля знаёмства з экспазіцыяй творцы «Армагедон», прымеркаванай да 80-годдзя Алеся Мары — заснавальніка, старшыні і сябры суполкі «Пагоня» Беларускага саюзу мастакоў.
Днямі з сябрамі завіталі на выставу, каб павіншаваць майстра і паслухаць ягоны расповяд пра экспазіцыю. Фермер Уладзімір Матусевіч падараваў Алесю Мары вялізны букет бел-чырвона-белых кветак, што усталяваў каля адной з знакавых працаў мастака — карціны «Вільня. 22 лістапада 2019 году», прысвечанай пахаванню ў сталіцы Літвы сапраўднага бацькі беларускай нацыі Кастуся Каліноўскага. Гэтае палатно — своеасаблівы дакумент эпохі, бо на ім — выявы ўдзельнікаў вялікай падзеі. Сярод іх — сам мастак, даследчык спадчыны Каліноўскага гісторык Сяргей Абламейка і лідар суполкі беларускіх габрэяў у горадзе Ашдод (Ізраіль) Барыс Давід Балтэ з бел-блакітна-белым сцягам сваёй краіны.

Звернем увагу на шэраг працаў мастака, што ілюструюць яго асабістую біяграфію і мінулае Бацькаўшчыны XX — XXI стагоддзяў.
У гэтай самотнай хаце вёскі Папоўшчына (пазней Нова Слабада) на Чэрыкаўшчыне 3 сакавіка 1940 года ў Хадоры і Антося Марачкіных нарадзіўся сынок Лёксік (у дзяцінстве Ляксейка, у самастойным жыцці Аляксей), якім праз гады будзе ганарыцца Беларусь.

І хоць на гэтым месцы зараз пустэча, упэўнены, што ў вольнай. незалежнай і квітучай Бацькаўшчыне месца народзінаў Алеся Мары ўдзячныя беларусы абавязкова ўшануюць мемарыялам. У ім будзе адзначаны вялікі ўнёсак творцы-патрыёта ў айчынную гістарычна-культурную спадчыну.
А вось партрэт жонкі мастака Ірыны, створаны адразу пасля яе сыходу ў лепшы свет.

Аляксей Антонавіч намаляваў сваю паплечніцу ў травастоі з палявой краскай у руцэ. Жанчына — сярод любых ёю стракоз, якіх шкадавала і заўжды прасіла мужа, каб пры касьбе не параніў гэтых прыгожых, лагодных і вельмі прыязных да чалавека істотаў…А за дрэвамі, што на краю лугу, хуткаплынная звілістая рачулка Мнюта, на стромкім завароце якой — утульныя Барсукі з нешматлікімі старымі і добра дагледжанымі сядзібамі. Адсюль пайшла ў жыццё спадарыня Ірына, у яе бацькоўскай хаце мастак сустракае сваіх нашчадкаў і сяброў. Калі-небудзь наведайце і вы, шаноўныя чытачы, гэтую надзвычай прывабную вёсачку на Глыбоччыне, дзе сям’я мастака аднавіла закінутыя студню і лазню, дзе патыхае старасветчынай і спакоем, дзе вольна дыхаецца, ахвотна працуецца і добра думаецца…
Гэты маляваны дыван пэндзля класіка нацыянальнага выяўленчага мастацтва Язэпа Драздовіча датуецца 1939-м годам і быў знойдзены напрыканцы 1980-х пад час вандроўкі па слядох знакамітага майстры ў закінутым хутары каля вёскі Чарневічы на Глыбоччыне.

 Як узгадвае спадар Алесь, разам з сынам Ігарам і нявесткай Ірынай яны, здавалася б, уважліва і не раз агледзелі цёмную камору на хутары. «І ўсё марна. Раптам Ірынка з пылу, павуціння і цемры старой каморы выцягвае маляваны дыван з добра захаванай манаграмай Язэпа Драздовіча… Гэта быў цуд! Праўда, давялося аднаўляць гэтую працу майстра, як і іншыя ягоныя маляваныя дываны, што мы знайшлі пазней. Такім чынам, была сабраная вялікія калекцыя насценнікаў Язэпа Драздовіча, што сёння ўпрыгожваюць зборы шэрагу беларускіх музеяў», — зазначыў Алесь Мара.
Захапленне хараством маляваных дываноў паўплывала на ягоную творчасць. І Аляксей Антонавіч працягнуў традыцыю свайго духоўнага настаўніка ў гэтай галіне народна-ужытковага мастацтва. А адданасць дзядзькі Язэпа Бацькаўшчыне і беларускай справе моцна паўплывала на фармаванне прафесійных і грамадзянскіх якасцяў Алеся Мары. Дарэчы, на магіле свайго папярэдніка ў вёсцы Ліпляны на Глыбоччыне на свае сродкі спадар Алесь усталяваў стэлу з барэльефнай выявай слыннага майстра. У цэнтры ж Мінску на беразе Свіслачы з ініцыятывы Аляксея Антонавіча з’явіўся помнік Язэпу Драздовічу (скульптар Ігар Голубеў).

Папярэдні слайдНаступны слайд

Карціна «Смаленне чорнага вепрука» напісана Алесем Марай напярэдадні 100-годдзя з дня народзінаў Уладзіміра Леніна пад час вучобы ў Беларускім дзяржаўным тэатральна-мастацкім інстытуце (сённяшняя Беларуская дзяржаўная акадэмія мастацтваў). Сюжэт і колеры гэтага твору адлюстроўваюць нуду і безнадзёгу брэжнеўскага застою. І калі ў Міністэрстве адукацыі БССР рэктара інстытуту, народнага мастака Беларусі Івана Ахрэмчыка спыталі пра сэнс гэтай працы ягонага любага вучня, прафесар на поўным сур’ёзе адказаў: «А што тут дзіўнага, што Ленін сала ня еў?».  

У інстытуце рэктар ушчучваў маладога мастака: «Ну, што, Марачкін, выключыць цябе з інстытуту ці даць падвышаную стыпендыю?». На што студэнт жартаўліва адказаў: «Ай, Іван Восіпавіч, мне ўжо ўсё аднолькава. Давайце падвышаную!». Тым і скончылася гэтая неверагодная дла канца 1960-х гадоў гісторыя…Дарэчы, гумар не раз ратаваў нашага героя ў самых складаных і, здавалася б, бязвыходных сітуацыях.
У экспазіцыі — партрэт-прысвячэнне аднакурсніку па вучобе на аддзяленні жывапісу Беларускага тэатральна-мастацкага інстытуту, айчыннаму мастаку з трагічным лёсам Анатолю Сухану. Ён пісаў толькі для сябе, не ўваходзіў у Беларускі саюз мастакоў, папаў пад машыну, страціў зрок і загінуў у сваім палаючым доме. Алесь Мара напісаў свайго апантанага Бацькаўшчынай сябру з ягоным апошнім творам — бел-чырвона-белым сцягам, які Анатоль Сухан намаляваў на фанеры і прымацаваў на сцяне сваёй хаты. Дарэчы, гэты твор цудам ацалеў на пажары і цяпер знаходзіцца ў асабістым зборы Аляксея Марачкіна.

Сярод яго графічных працаў варта звярнуць увагу на ілюстрацыі да паэмы выбітнага айчыннага паэта Уладзіміра Някляева «Вавукі». У цыкле з 12 аркушаў, які Алесь Мара завершыў напярэдадні адкрыцця выставы, —развагі мастака і паэта пра каханне і жыццё, дадзеныя нам Богам.

Папярэдні слайдНаступны слайд

 Ілюстрацыі да паэмы Уладзіміра Някляева «Вавукі». 2020

Назва выставы (Армагедон — месца каля гары Мегіда і аднайменнага старазапаветнага гораду ў Святой Зямлі, дзе згодна Бібліі павінна адбыцца апошняя бойка сілаў Дабра і Зла ў канцы часоў) адлюстроўвае актыўную грамадзянскую пазіцыю мастака, пра якую ён смела і паслядоўна заяўляе ўсёй сваёй творчасцю. Алесь Мара заўжды рэагуе на вострыя сацыяльна-палітычныя праблемы беларускага грамадства. Пра гэта сведчыць шэраг яго палотнаў, у тым ліку «Расейская частушка» (2000), «Плошча Кастуся Каліноўскага» (2007), «Запавет святога Яна Паўла II» (2019), «Сённяшнія Курапаты» (2019) і «Армагедон» (2020) — прысвячэнне цяперашняй Рэвалюцыі годнасці. Менавіта гэтыя актуальныя творы, напоўненыя глыбокай трывогай за лёс Бацькаўшчыны, выклікаюць вялікую цікавасць грамадства.

Папярэдні слайдНаступны слайд

Выстава, дзе экспануецца больш за 100 жывапісных і графічных працаў Алеся Мары, будзе працаваць да 17 верасня штодня (апроч панядзелка) з 11:00 да 19:00.