На выставе «Няскораныя» новы экспанат — Янот ад «Новага Часу»
У лёнданскай Скарынаўцы працягваецца выстава «Няскораныя», прысьвечаная ахвярам палітычных рэпрэсіяў і гвалту ў Беларусі.
Выстава працуе з 5 жніўня 2022 году і скіраваная на падтрымку перадусім цяперашніх ахвяраў беларускай дыктатуры, але і на падтрымку памяці аб няскораных беларусках і беларусах у мінулым, у першую чаргу ў XX стагодзьдзі.
Цяперашні гвалт рэжыму — зьява ня новая, яна натуральна працягвае катавальную савецкую традыцыю: яскравы прыклад цярністага шляху Францішка Аляхновіча, Ларысы Геніюш, Язэпа Гэрмановіча і сотні тысячаў іншых вядомых і менш вядомых беларусаў-ак зьяўляюцца доказам працяглых крымінальных і нечалавечых практыкаў абыходжаньня зь людзьмі ў «самай гуманнай краіне сьвету» — СССР. Ніяк не папрацаваўшы з жудасным мінулым, сучасны беларускі рэжым працягвае арыентавацца на СССР і гвалтам, тэрорам утрымліваць уладу ды ляяльнасьць грамадзянаў. У выніку сьпіс беларускіх няскораных ХХ ст. працягвае папаўняцца і ў ХХІ ст. імёнамі тысячы новых герояў і герояк.
Беларуская дыяспара ў Лёндане, карыстаючыся як багатым назапашаным матэрыялам у фондах бібліятэкі-музэя Скарыны, так і дэмакратычнай прывілегіяй свабоды слова і дзеяньня, а яшчэ абавязкам адказнасьці, зладзіла выставу, каб зьвярнуць увагу заходнікаў на беларускую бяду. Дарэчы, выстава часткова даступная віртуальна. Яе можна падтрымаць як інфармацыйна, так і матэрыяльна, а яшчэ простым наведваньнем.
Досыць кампактная выстава, тым ня менш, уражвае багатымі і разнастайнымі экспанатамі: кнігамі, сам- і тамвыдатамі, лістамі, фотаздымкамі няскораных як за савецкім часам, там і цяпер. Скарынаўка здаўна ганарыцца непаўторным артэфактам — лягернай робай Ларысы Геніюш. На жаль, і ў ХХІ ст. падобныя экспанаты не застаюцца гістарычным кур’ёзам. Дзякуючы намаганьням сяброў Скарынаўкі асабліва І. Іванова і выстава папоўніліся новым экспанатам — турэмнай робай і спэцвопраткай сучаснай і, на шчасьце, вызваленай няскоранай Натальлі Хершэ.
Яшчэ адным важным папаўненьнем калекцыі выставы «Няскораныя» застаюцца лісты і малюнкі палітзьняволеных, якія ўражваюць і расчульваюць моцным пасланьнем няскорлівасьці і мацаты духу, і сьмелам інтымнай шчырасьці і цяплыні.
Зрэшты, у канцы 2022 году на выставе зьявіўся новы экспанат — турэмная майка з аптымістычным янотам, якую насілі навачасаўцы: спачатку зьняволены фотакарэспандэнт Дзьмітры Дзьмітрыеў, а потым рэдактарка «Новага Часу» Аксана Колб. Цікавы аповед-тлумачэньне апошняй носьбіткі майкі Аксаны дапаўняе экспанат і сьведчыць пра моцны дух нашых зьняволеных, якіх мы ня маем права забыць ды пакінуць на волю лёсу.
Янот — вязень і падарожнік
Сваю першую перадачу я атрымала ў аўторак, 26 красавіка 2022 года. У СІЗА №1 на Валадарскага 2 перадачы прымаюць з панядзелка па суботу. Але ў суботу мне нічога не прынеслі, бо яшчэ не ведалі ўсіх правіл. А ў панядзелак прымаюць толькі медычныя. І вось прыносяць мне перадачу, прасоўваюць у кармушку цыгарэты (калі што я не палю, але дасюль на волі лічаць, што гэта валюта за кратамі) пакет за пакетам, ежа, рэчы. І вось сярод рэчаў я бачу “Янота”. Майка нашага фотакора Дзмітрыя Дзмітрыева! Гэта ў ёй яго затрымалі на выбарчым участку 9 жніўня 2020 года. Яна была на ім у тыя жудасныя дні, а пасля і з’ездзіла ў Слуцк. А ў жніўні 2021-га гэты Янот зноў пабачыў Акрэсціна, а пасля і СІЗА ў Баранавічах. І вось ён у мяне, на Валадарцы.Шчыра скажу, я з ім амаль не расставалася. На ноч пасціраю, ранкам зноў апрану. Калі вадзілі на кабінеты, шпацыры, ці яшчэ куды — усе хто бачыў “майго” Янота пасміхаліся. Ну і, канечне ж, гэты Янот быў са мной на першым пасяджэнні суда 7 чэрвеня 2022 года.
Выстава будзе працаваць да канца году, бо сёлета ўвесну і ўвосень спаўняецца 140-год зь дня нараджэньня адпаведна Ф. Аляхновіча і В. Ластоўскага, яшчэ двух выбітных няскораных беларусаў, якія ахвяравалі здароўем, жыцьцямі, але давялі сьвету як праз свае творы, так і ўласную гвалтоўную сьмерць пра крывавасьць і нялюдзкасьць СССР.
Далучайцеся да віртуальнай выставы, дзяліцеся матэрыяламі, успамінамі, рэчамі, усім тым, што даводзіць нам і сьвету пра нашу няскоранасьць.