Падарунак рэжымніку: «Летапіс стукача»
Наступны кніжны падарунак нашым рэжымнікам — кніга «Летапіс стукача» ад туніскага журналіста, паэта, пісьменніка і палітычнага вязня былога, збеглага і ўжо памерлага на чужыне дыктатара Бэн Алі. Гэтага журналіста баялася туніская дыктатура, яго ненавідзеў дыктатар, хоць адзінай зброяй пісьменніка было ўсяго толькі слова.
Бэн Брык пісаў артыкулы, вершы, зборнікі прозы, якія часта падкрадня друкаваў у Францыі, а яны потым эфектам бомбы даносіліся да Туніса, выклікаючы міжнародныя, дыпламатычныя скандалы і нязручныя пытанні да туніскіх уладаў.
Вядома, дыктатура не любіць, калі з яе смяецца ці кпіць свет. Беларусы, як ніхто іншыя, зразумеюць тэксты туніскага змагара за дэмакратыю, а беларускія ўлады, хоць і не чытаюць па-французску ды па-арабску могуць зразумець хаця б пасланне такіх кніг: “Заўтра дыктатура разваліцца…”. Беларусам лёгка будзе распазнаць у летапісе ўніверсальныя паводзіны і манеры дыктатарскіх рэжымаў: запалохванне, праслушка тэлефонаў, ускрыццё лістоў, арышты журналіста ў аэрапортах у момант вылету за межы краіны, фізічны гвалт і здзекі ў турмах, легіён прыслугачоў у цывільным, паўсюдьісныя стукачы ды ціхары, шантаж на працы, шантаж праз сям’ю ды дзяцей, лісты пагрозы і г.д.
Якраз зведаўшы ўсё гэта і апынуўшыся пад арыштам, пісаў свае тэксты Бэн Брык. І кульмінацыяй усяго стала ягоная саракадвухдзённая галадоўка, якую хавалі ад грамадства ўлады, але заходнія журналісты ўсё ж прабілі заслону і ўсе даведаліся пра злахітрасць рэжыму.
“Летапіс стукача” – кніга, сабрадзеная з тэкстаў пісьменніка, апублікаваных у 2000-2001 гадах у сеціве на розных старонках і ў міжнароднай прэсе. Гумар і сарказм з'яўляюцца адметнай рысай пісьма Бэн Брыка, таму падзеі ў краіне апісваюцца нібыта праз прызму стукача, які глядзіць на рэжым і як калабарант-рэжымнік, і як стукач, які ўкараніўся ў грамадства і, які разумее бок простых людзей.
Твор туніскага журналіста – гэта перадусім закід усім афіцыйнікам. Больш усяго, канечне, дасталося Бэн Алі, потым г.зв. “кондарам”, новай палітычнай паліцыі, створанай за Бэн Алі. Актуальным для Беларусі будзе закід у бок афіцыйнай журналістыкі, названай дысідэнтам “прафесіяй, якой больш не існуе”. Па словах дысідэнта, афіцыйная журналістыка ў дыктатуры заўсёды пераўтвараецца ў афіцыйны інстытут стукацтва. Пры гэтым у кнізе дасталася і Францыі, якая шмат часу гулялася ў дэмакратыю з дыктатарам. І можа найбольш цікавая і вусцішная частка тэксту прысвечаная розным кшталтам стукацтва: стукачы на працы, у турме, стукачы-сваякі. У беларускім кантэксце гэта тэма надзвычай актуальная, хоць дасюль не апісаная, не прааналізаваная як след. Да ўсяго 2020 год – гэта не 2000, калі пісаў Бэн Брык: цяпер мы маем значна больш публічнага матэрыялу і фіксавання стукацтва ў Беларусі на ўсіх роўнях.
Дарэчы, цікава, што вельмі часта сам аўтар кажа ў інтэрв'ю, што ён не піша, а страляе з пяра ў тых, каго крытыкуе: “словы ў адказ на рэальныя кулі”. “Летапіс стукача” пабудаваны па гэтым зусім не наіўным, як многія думаюць, прынцыпе: словам перамагчы гвалт і дыктатара.
І так проста і аптымістычна завяршаецца кніга часткай “Стукач збірае багаж”. І гэта не проста кніжная мара – як вядома, яна спраўдзілася, калі тунісцы скінулі “тыраназаўра” Бэн Алі, а шматлікія калабаранты і стукачы ўцякалі з Туніса ў Алжыр, Саўдаўскую Аравію ці Турэччыну.
Пра гэта таксама піша туніскі журналіст і пісьменнік Бэн Брык, але ўжо ў наступных кнігах. І гэта ўжо крыху іншая гісторыя. Пакуль рэжымнікам ды ўсёй Беларусі актуальны “Летапіс стукача”.
