Украінскі выкладчык: Беларуская культура — неімперская па сваёй сутнасці, і гэта стратэгічна важна для нас
Кандыдат філалагічных навук, перакладчык беларускай літаратуры Вячаслаў Лявіцкі піша пра надзвычайную неабходнасць захавання ў Кіеўскім нацыянальным універсітэце кафедры беларусістыкі. Чаму ў КНУ, на яго думку, павінны вывучаць беларускую мову? І чаму гэта важна для будучыні Украіны?
Летась карыстальнікаў сацсетак усхваляваў лёс беларусістыкі ў Кіеўскім нацыянальным універсітэце імя Тараса Шаўчэнкі. І, хоць нямала дыскусій не сціхае дагэтуль, цяпер усе неабыякавыя могуць падтрымаць гэтую асаблівую спецыяльнасць.
Сапраўды, адукацыйныя праграмы ва ўстановах вышэйшай адукацыі рэгулярна абнаўляюцца. «Беларуская мова і літаратура, украінская мова і літаратура, англійская мова» — не выключэнне.
Чаму гэта важна?
Таму што ў інтарэсах Украіны — не толькі добра ведаць, але і падтрымліваць беларускую культуру, незалежную ад рэжыму Лукашэнкі. Нам дакладна не патрэбны расійскі сатэліт на паўночнай мяжы. Нам небяспечна заставацца залежнымі ад стэрэатыпаў аб гэтай краіне, а таксама празмерных эмоцый. Затое да часу — паступовая падрыхтоўка да мудрай, тонкай, кваліфікаванай перазагрузкі і ажыўлення адносін з беларускай праеўрапейскай грамадзянскай супольнасцю, з якой мы вялі прыязны дыялог не адно дзесяцігоддзе.
Не будзем забываць: беларуская — мова не нацыянальна безаблічнай дыктатуры, а шматлікіх прагрэсіўных няўрадавых арганізацый, якія ў цяперашняй Рэспубліцы Беларусь незаконна ліквідаваны і падвергнуты крымінальнаму пераследу. Беларуская культура — неімперская па сваёй сутнасці, і гэта стратэгічна важна для нас. Беларуская літаратура па-за праўладным Саюзам пісьменнікаў — адна з самых арыгінальных і найменш інертных у Еўропе. Яе вядучыя прадстаўнікі нездарма атрымліваюць прэстыжныя міжнародныя ўзнагароды (ад намінацыі на Angelus у кароткім спісе да лаўрэацтва Griffin Poetry Prize, Erwin-Piscator-Preis і Нобелеўскай прэміі).
Чым больш мы разам з іншымі краінамі будзем паказваць цікавасць да тэкстаў, азначаных удзельна беларускай рэфлексійнасцю, экзістэнцыяльнасцю, іроніяй, схільнасцю да свежых метафар і рамантычным зарадам, тым большыя шанцы на выратаванне нефальшывага беларускага слова. Зразумелая справа, тым большае натхненне будзе з'яўляцца ў беларусаў для супраціву русіфікацыі і захавання сваёй спадчыны. Нядаўні прыклад: мне стала вядома, што, калі беларускія добраахвотнікі ў шэрагах Узброеных сіл Украіны даведаліся пра існаванне якаснага ўкраінскага перакладу паэзіі Уладзіміра Караткевіча «Павешаным 1863 года», яны адразу ж самі захацелі папулярызаваць яго і запісаць украінамоўную версію песні Лявона Вольскага на гэты верш.
Ну і бясспрэчна: чым глыбей мы асэнсоўваем ролю, каштоўнасці і інструменты Украіны ў цесным дыялогу з беларускімі мастакамі ў папярэднія эпохі, тым больш дадатковай энергіі знойдзем для далейшых змен у сваёй дзяржаве. Удалы вопыт міжнароднага супрацоўніцтва, як правіла, ніколі не знікае бясследна.
Урэшце, гэта пытанне захавання навуковай школы ў Кіеўскім нацыянальным універсітэце імя Тараса Шаўчэнкі, якая трымаецца літаральна на некалькіх энтузіястах.
А яшчэ мне як украіністу, які стаў таксама перакладчыкам і даследчыкам беларускай літаратуры, шчыра хацелася б бачыць больш сваіх новых калег, дзяліцца з імі спасылкамі на навінкі незалежных выдавецтваў і запісы любімых беларускамоўных рок-гуртоў, дыскутаваць, проста перасякацца пад помнікам Караткевічу.
Глядзіце таксама
Ці застаецца гэты кірунак актуальным?
Абсалютна! У яе рамках вывучаецца не толькі класіка, але і творы неамадэрнісцкага Саюза «Тутэйшыя», постмадэрнісцкага руху «Бум-Бам-Літ», спадчына самых маладых паэтаў. Тут у рамках лінгвакраіназнаўства прапануецца знаёміцца як з падзеямі старажытных часоў, Полацкага княства і Вялікага Княства Літоўскага і да пачатку XXI стагоддзя, так і асаблівасцямі сучаснай масавай культуры. Такой адкрытасці да асэнсавання актуальнага матэрыялу часам бракуе іншым праграмам.
Не менш цікавымі з'яўляюцца блокі свабоднага выбару студэнта. Калі выказацца вобразна, то курсы па чэшскай мове, чэшскай постмадэрнай прозе, украінска-чэшскіх міжкультурных узаемаадносінах разам з кампаратыўным аналізам, тэорыяй і практыкай перакладу са славянскіх моў у дадатак да ведаў па беларусістыцы — гэта дыхтоўны all inclusive для сур'ёзнага славіста.
Уласна, вучачыся на іншай спецыяльнасці ў Інстытуце філалогіі, я яшчэ на мяжы 2000-2010-х гадоў захоплена заўважаў: тагачасны старт беларусістыкі ў жоўтым корпусе ажывіў універсітэцкае асяроддзе. У калідоры можна было натрапіць на дзяўчыну з малодшага курса, якая чытае новую кнігу Альгерда Бахарэвіча. На наступным перапынку іншы знаёмы захоплена дзяліўся з табой назіраннямі наконт беларускай фанетыкі. А госцем апошняй пары ў перыяд нейкага фестывалю мог наогул стаць паэт Андрэй Хадановіч у кампаніі некалькіх украінскіх лірыкаў. Гэта натхняла і матывавала пашыраць гарызонты, што заўсёды трэба для добрых філолагаў.
Дарэчы, і Бахарэвіч, і Хадановіч на сёння фактычна забаронены ў Рэспубліцы Беларусь як ворагі рэжыму Лукашэнкі; наклады Бахарэвічавых кніг канфіскаваны з абарачэння і знішчаны як быццам экстрэмісцкія.
Глядзіце таксама
