Зоя Белахвосцік: Беларусы не ўмеюць ганарыцца і не любяць гэтага рабіць, а ім ёсць чым

Місія «купалаўцаў» у тым, каб працаваць для беларусаў, якія жывуць за межамі краіны, і для беларусаў, якія засталіся ў Беларусі, лічыць Народная артыстка Беларусі Зоя Белахвосцік.

Пра жыццё і творчасць у эміграцыі, новы спектакль і мару вярнуцца ў Беларусь у інтэрв'ю «Нямецкай хвалі» распавяла былая прыма Купалаўскага тэатра, народная артыстка РБ Зоя Белахвосцік.

У спектаклі народная артыстка Беларусі расказвае пра сваю сям'ю, пра сваё дзяцінства, пра шлях на сцэну і, вядома, пра Купалаўскі тэатр, дзе Белахвосцік сыграла сотню роляў, і які яна пакінула разам з амаль 60 калегамі на знак пратэсту ў жніўні 2020 года.

Чаму акторка вырашыла распавесці гісторыю сваёй сям'і, як яна перажывае эміграцыю і ці марыць вярнуцца на сцэну Купалаўскага? Карэспандэнт DW пагаварыла з Зояй Белахвосцік пасля паказу «Мой хлеб» 27 кастрычніка ў Сопаце.

— Як вы адчуваеце сябе ў эміграцыі? Вы ў Польшчы больш за паўтара года, як змяніўся за гэты час ваш унутраны стан?

— Я не магу сказаць, што адбыліся нейкія кардынальныя змены. Але я вельмі цаню, што мы можам жыць у цудоўнай свабоднай краіне, можам глядзець на радасць людзей, на іх працу. І што мы самі можам працаваць. Гэта складана, але нам даюць такую магчымасць. Калі хочаш — паспрабуй. Гэта вельмі важна. Мы, вядома, не ўпэўненыя ні ў сваім заўтра, ні ў сваёй будучыні, але мы больш разумеем, прывыкаем, з чымсьці згаджаемся.

У Польшчы так шмат цудоўнага і прыгожага. І... я хачу дадому, я ўсё яшчэ хачу дадому. Але я проста малюся і дзякую за тое, што гэтая краіна нас так прымае, нягледзячы на ўсе цяжкасці.

«Я вярнуся, калі дажыву». Вялікае інтэрв'ю Зоі Белахвосцік

— Каб расказаць пра свой лёс, пра лёс сваёй сям'і, якія цесна пераплеценыя з лёсам краіны, пра нейкія вельмі асабістыя рэчы, патрэбна пэўная мужнасць. Чаму вы вырашылі так сумленна пагаварыць са сваімі гледачамі?

— У мяне быў такі досвед. Калі тэатр вырашыў адзначыць маё 60-годдзе, мяне спыталі, чаго вы хочаце, Зоя Валянцінаўна? Я кажу, нічога не хачу. А нам трэба, каб ты захацела, таму што ты народная артыстка, для нас гэта важна, падумай, сказаў мне Мікалай Мікалаевіч Пінігін (да канца жніўня 2020 года галоўны рэжысёр тэатра імя Янкі Купалы. — Рэд.). Я доўга думала. Побач з маёй грымёркай вісіць партрэт майго дзядулі Глеба Паўлавіча Глебава. Я паглядзеў на яго і зразумела, што беларусы павінны хаця б ведаць, кім і чым яны могуць ганарыцца. Беларусы не ўмеюць ганарыцца і не любяць гэтага рабіць, а ім ёсць чым. І такія дынастыі, іх не так ужо і шмат.

Я падумала, што мне трэба зрабіць такую вялікую працу, усё гэта раскапаць, асэнсаваць, запісаць. І ўпершыню я гэта зрабіла на 60-годдзі ў тэатры, гэта была зусім іншая структура, іншыя тэмы. Цяпер, калі мы ўжо былі тут, у такой дзіўнай, складанай сітуацыі, гэтая ідэя прыйшла да Валі (дачцэ Зоі Белахвосцік Валянціне Гарцуевай. — Рэд.). Тады (у Купалаўскім. — Рэд.) гэта было маштабна, з аркестрам, але, ведаеце, можа, так інтымней, я не шкадую, вельмі рада, што неяк змагла сябе прымусіць зрабіць гэта, і ўсё адбылося.

— Мне здаецца, што ў эміграцыі, нягледзячы на вялікія цяжкасці, у выступах «купалаўцаў» стала больш паветра, больш эксперыментаў, чаго, магчыма, і не магло быць на акадэмічнай сцэне.

— Згодна, мы адчуваем лёгкасць, ведаем, што ніякая тройка цэнзараў да нас не прыйдзе і не скажа «гэта не трэба», «на Белахвосцік павінна быць доўгая сукенка» і гэтак далей. У нас шмат складанасцяў, даводзіцца ўвесь час выкручвацца і нешта прыдумляць. І гэта адкрывае новыя шляхі вырашэння. І мы больш свабодныя, я думаю, гэта адчуваецца.

— Ці выходзяць «купалаўцы» да польскай публікі? Як вас успрымаюць?

— Справа ў тым, што мы не выходзім і да беларускай публікі, у нас вельмі мала спектакляў. Польскія гледачы прыходзяць да нас разам з беларускай публікай, ім гэта вельмі падабаецца. Мы і працуем з палякамі. Але наша місія, і я стаю толькі на гэтым, у тым, каб мы працавалі для беларусаў, якія тут, і для беларусаў, якія там (у Беларусі. — Рэд.). Гэта не мой лёс інтэгравацца і стаць польскай актрысай. У мяне быў такі шанец, калі мне было крыху за трыццаць, і я адмовілася, сказала, што не паеду ў Кракаў, застануся ў Менску.

Былая актрыса Купалаўскага Крысціна Дробыш расказала, як ее вербавалі ў эскорт Лукашэнкі

— Ці сочыце вы за тым, што зараз адбываецца на вашай роднай сцэне, у Купалаўскім?

— Не, толькі калі да нас нешта ляціць, і то мы адварочваемся. Нас гэта не цікавіць. І навошта гэта рабіць? У іх сваё жыццё, у нас свая. Я думала, што нас будзе няшмат (тых, хто падтрымаў пратэсты, а потым звольніўся з тэатра. Максімум пятнаццаць чалавек, а нас, у прынцыпе, увесь ТЭАТР. Мы першыя ў свеце.

— Пасыл вашага спектакля — нягледзячы ні на што, трэба знайсці надзею, святло. У чым вы знаходзіце надзею, каб натхняць і гледачоў?

— Чалавечае жыццё такое кароткае, з пункту гледжання Сусвету. Мне хацелася б дажыць, хацелася б вярнуцца дадому, у сваю краіну, убачыць сваіх калег і сяброў, якія там жывуць. Ім значна цяжэй, чым нам, пры ўсіх нашых дэпрэсіўных складанасцях. Для іх там, на радзіме — не як на радзіме, яны як у акупацыі. Таму нам трэба больш усміхацца, нешта рабіць, працаваць. Калі ты чымсьці заняты, нават калі табе за гэта не плацяць, ты прыдумаў сабе працу — і выконвай яе. І ўсё, у цябе няма часу думаць пра нешта сумным і смуткаваць. Усё будзе добра. Наш супраціў тут (паказвае на сэрца. — Рэд.), як можам, так і супраціўляемся.

— Што б вы хацелі сыграць на сцэне Купалаўскага?

— У мяне ніколі не было такіх жаданняў, гэтыя мары бескарысныя для артыста. Усё, што дадуць, хоць дрэва.