АБСЕ: Ніколі не забудуцца сотні тысяч беларусаў, якія мірна выходзілі на вуліцы
Некалькі дзён таму ў АБСЕ прадставілі даклад па сітуацыі ў Беларусі. У ім уздымаюцца пытанні рэпрэсій і ўдзелу рэжыму ў вайне Расіі супраць Украіны.
Ілюстрацыйнае фота «НЧ»
У АБСЕ прадставілі даклад па Беларусі ў рамках «Маскоўскага механізму», уведзенага яшчэ ў 1991 годзе. Цяпер у Беларусі налічваецца не менш за 1486 палітычных зняволеных. За апошнія пару гадоў быў прыняты шэраг законаў, якія дапускаюць настолькі шырокае тлумачэнне, што могуць быць выкарыстаны для падаўлення практычна любой формы апазіцыйнай дзейнасці. Пра гэта падчас брыфінгу заявіў амбасадар ЗША ў АБСЕ Майкл Карпэнтэр. Ён адзначыў, што, паводле неафіцыйных звестак, людзей арыштоўваюць і саджаюць у турму не толькі за размяшчэнне адрознага ад афіцыйнага пункту гледжання ў сацыяльных сетках, але і проста за доступ да інфармацыі, якая не супадае з афіцыйным курсам, са сваіх прылад.
«У дакладзе гаворыцца пра парушэнні правоў чалавека, якія адбываюцца на рэгулярнай аснове, уключаючы рэгулярнае ўжыванне катаванняў да затрыманых, бесчалавечныя і зневажальныя ўмовы ўтрымання ў турмах, беспакаранасць за злоўжыванні і парушэнні, адсутнасць незалежнай судовай сістэмы і справядлівых судовых працэсаў», — заявіў падчас брыфінгу Карпэнтэр.
Ён адзначыў, што такія ўмовы найбольш цяжкія для палітычных зняволеных, многія з якіх не могуць атрымаць элементарную медыцынскую дапамогу, піша «Голас Амерыкі».
«Рэжым помсціць уласнаму народу, і беларусаў рэгулярна пераследуюць за іх удзел у пратэстах. На гэтым тыдні ў турме пад Віцебскам памёр блогер Мікалай Клімовіч — пасля таго, як яму адмовілі ў леках ад хваробы сэрца. Ён быў абвінавачаны ў публікацыі сатырычнай карыкатуры на Аляксандра Лукашэнку ў сацыяльных сетках.
ЗША заклікаюць да неадкладнага вызвалення ўсіх палітвязняў», — дадаў ён.
Таксама Майкл Карпэнтэр адказаў на пытанне журналістаў наконт магчымасці прыцягнення Аляксандра Лукашэнкі да адказнасці за садзейнічанне поўнамаштабнай вайне Расіі супраць Украіны.
«Многія краіны міжнароднай супольнасьці зацікаўленыя ў тым, каб была адказнасць. ЗША распачалі беспрэцэдэнтныя крокі, накіраваныя на супрацоўніцтва з Міжнародным крымінальным судом, каб падтрымаць яго намаганні па прыцягненні да адказнасці вінаватых», — заявіў амбасадар ЗША ў АБСЕ. — ЗША таксама ўклалі значныя сродкі ва ўмацаванне патэнцыялу ўкраінскай Генеральнай пракуратуры, каб павысіць яе здольнасць дамагацца прыцягнення да адказнасці.
Мы таксама працуем над стварэннем Міжнароднага суду, які мог бы разглядаць злачынствы агрэсіі. Існуюць і іншыя механізмы. Ёсць краіны, якія могуць выкарыстоўваць універсальную юрысдыкцыю ў рамках сваіх судоў для прыцягнення да адказнасці тых, хто мае дачыненне альбо ў Беларусі, альбо ў Расіі да гэтай агрэсіўнай вайны супраць Украіны. Таму мы збіраемся выкарыстоўваць усе магчымыя спосабы».
«Ніколі не забудуцца кадры соцень тысяч беларусаў, якія мірна выходзілі на вуліцы — паўсюль, ад маленькіх вёсак да мінскіх праспектаў, на знак пратэсту супраць фальсіфікацыі рэжымам Лукашэнкі прэзідэнцкіх выбараў у жніўні 2020 года, — гаворыцца ў справаздачы. — Рэжым, вядома, не забыўся. Людзей па-ранейшаму рэгулярна пераследуюць за іх удзел у дэманстрацыях праз страх рэжыму перад уласнай нелегітымнасцю.
На такіх форумах, як АБСЕ, Беларусь часта заяўляе, што яе ўнутраныя справы нікога больш не тычацца. Але гэта не тое, на што яна падпісалася. У Капенгагенскім дакуменце 1990 года ўсе дзяржавы-ўдзельніцы пагадзіліся з тым, што "абарона і заахвочванне правоў чалавека і асноўных свабод з'яўляецца адной з асноўных мэт урада". Чакаецца, што Беларусь як сябра Арганізацыі Аб'яднаных Нацый будзе паважаць Усеагульную дэкларацыю правоў чалавека. Але лічбы гавораць пра іншае. На сённяшні дзень там каля 1500 палітычных зняволеных. Больш за 120 скаргаў на Беларусь накіравана ў Камітэт ААН па правах чалавека за апошнія два гады. З усіх краін свету больш за ўсё скаргаў атрымлівае Беларусь.
...
У сённяшняй Беларусі нішто нельга прымаць за чыстую манету. Паведамляецца, што проста размаўляць па-беларуску на вуліцах дастаткова для таго, каб быць спыненым сілавікамі і арыштаваным. У Беларусі дзейнічае Закон "Аб супрацьдзеянні экстрэмізму", які тлумачыцца настолькі шырока, што дысідэнты і мірныя палітычныя актывісты рэгулярна становяцца мішэнямі і арыштоўваюцца як "экстрэмісты". На канец сакавіка 2023 года ва ўрадавым спісе асоб, якія маюць дачыненне да "экстрэмісцкай дзейнасці", налічвалася 2637 чалавек. Цяпер гэты спіс вырас да больш чым 2755 чалавек. Ні для каго не стане шокам, што асноўную частку гэтага спісу складаюць палітолагі, журналісты, палітычныя актывісты, праваабаронцы, кіраўнікі некамерцыйных арганізацый і прадстаўнікі прафсаюзаў. Запазычваючы метады крамлёўскай прапаганды, Беларусь таксама спрабуе душыць іншадумства і апазіцыйны рух, ілжыва прыраўноўваючы іх да нацызму або фашызму. Гэта відавочная прыкмета таго, наколькі рэжым баіцца любой крытыкі».
У справаздачы адзначаецца, што ў дачыненні да тых, хто прытрымліваецца іншых поглядаў, супрацоўнікі унутраных органаў ужывалі гвалт для пранікнення ў іх дамы і выкарыстоўвалі пагрозы сэксуальнага гвалту або страты бацькоўскай апекі, каб прымусіць людзей даць паролі да сваіх тэлефонаў.
«Гэтыя ператрусы, арышты і затрыманні з'яўляюцца часткай заяўленай Лукашэнкам поўнай "зачысткі" — гэта значыць поўнага знішчэння грамадзянскай супольнасці.
...
Калі патрабаваліся якія-небудзь дадатковыя доказы таго, што ў Беларусі няма вяршэнства закона, то яе ўласныя змены ў Канстытуцыю, прынятыя 27 лютага 2022 года, увялі новае палажэнне аб тым, што Беларусь "павінна выключаць акты вайсковай агрэсіі супраць іншых дзяржаў са сваёй тэрыторыі". Цынічнае ўвядзенне гэтага становішча ў той час, калі Беларусь наносіла ўдар у спіну сваёй суседцы Украіне, з'яўляецца яшчэ адным доказам таго, што ўнутраныя рэпрэсіі і знешняя агрэсія — два бакі аднаго медаля. Калі тысячы беларусаў выйшлі на вуліцы на знак пратэсту супраць удзелу ў вайне Крамля, больш за 1500 з іх былі арыштаваныя.
На жаль, рэжым Лукашэнкі яшчэ больш апусціўся да статусу ізгоя. Проста немагчыма бачыць, як у краіне, якая так моцна пацярпела падчас кампаній Другой сусветнай вайны і пры савецкай уладзе, і ў грамадстве, якое так смела выказвала сваю нацыянальную ідэнтычнасць і грамадзянскую самасвядомасць, простыя грамадзяне былі раздушаныя ботам паліцэйскай дзяржавы Лукашэнкі. Намаганні рэжыму па знішчэнні любых слядоў незалежнай грамадзянскай супольнасці і незалежнага мыслення вяртаюць краіну ў цемру мінулага, а не ў светлую будучыню, якая магла б быць у яе, калі б паважаліся жаданні яе народа».