«Безумоўна» — значыць «без умоў». Які ўрок могуць вынесці беларусы з абмену вязнямі паміж Расіяй і Захадам
Дэмсілам ёсць пра што задумацца — і задумацца істотна. Ці не пара мяняць стратэгію і заезджаную пласцінку пра тое, што рэжым не гатовы да вызвалення палітвязняў?
Ілюстрацыйнае фота «НЧ»
Пераказваць вядомыя на дадзены момант дэталі абмену вязнямі паміж Расіяй і Захадам не мае сэнсу, акрамя тых, якія патрэбныя для высноў. Ключавыя з іх заключаюцца ў тым, што бакі цалкам дамоваздольныя і вызваліць можна каго заўгодна, калі прасоўваць пытанне і рабіць гэта своечасова. Досвед паказвае, што да шчаслівага моманту дажываюць не ўсе.
Усё гэта цалкам тычыцца і Беларусі, хоць менавіта ў гэтай гісторыі, наколькі можна меркаваць, яе роля зводзілася да таго, каб аказаць паслугі Расіі. Прыкладна, як гэта было ў чэрвені, калі дадому з беларускіх турмаў вярнуліся пяцёра грамадзян Украіны.
Лёгка на гэтай падставе паставіць расійскі крыж на самастойнасці Мінска, пусціўшыся ў развагі пра адсутнасць суб'ектнасці — як мінімум, з пункту гледжання заходніх краін. Толькі непасрэдна з гісторыі абмену з Захадам усё гэта не сказаць каб не варта, піша Павел Мацукевіч у сваім ТГ-канале.
Справа ў тым, што ў гэтай міжнароднай аперацыі ўдзельнічалі адразу некалькі дзяржаў: з заходняга боку — ЗША, Германія, Польшча, Славенія і Нарвегія, а за Расію, вядома, гуляла Беларусь. У пасрэдніках — прынамсі, па частцы прадастаўлення фізічнай пляцоўкі для абмену, — засвяцілася Турцыя.
Глядзіце таксама
Дык вось Польшча і Славенія пайшлі на тое, каб вызваліць са сваіх турмаў траіх расійскіх шпіёнаў, не атрымаўшы наўзамен быццам бы нікога. Верагодна, пра гэта іх папрасілі або на гэтым настаялі ЗША – у адзіночку ці на пару з Германіяй. З гэтага, аднак не вынікае выснова, што Варшава і Любляна — нечыя паслухмяныя марыянеткі, хоць гэтак таксама можна падумаць.
Пры гэтым, вядома, складана сабе ўявіць, каб Польшча не ставіла перад сваімі партнёрамі пытанне ўключэння ў абмен Анджэя Пачобута, але так ці інакш не атрымала жаданага.
Прычынай наўрад ці можа быць пазіцыя Расіі. З чаго ёй упарціцца ў гэтым пытанні? Але вось меркаванне афіцыйнага Мінска — вельмі нават. Калі гэта сапраўды так, то тэзіс пра самастойнасць, у якой Мінску ўсё часцей адмаўляюць назіральнікі, губляе глебу, але гэта толькі версія.
Адказныя работнікі Офіса і Кабінета, матывуючы сваё бяссілле (а па выніках бескампраміснай чатырохгадовай барацьбы дэмсіл на волю пакуль, як вядома, ніхто не выйшаў), наракаюць на адсутнасць абменнага фонду. Яны кажуць, што расійскую сітуацыю нельга параўноўваць з беларускай.
Параўноўваць сітуацыі нельга, а сінхранізаваць санкцыі чамусьці неабходна. Прычым вынік у абодвух выпадках аднолькава несуцяшальны.
Тэзіс пра адсутнасць абменнага фонду падкупляе даверлівага ўкладчыка, але з'яўляецца ўсё ж сумнеўным.
Абмен не быў раўназначным: Расія вызваліла 16 сваіх вязняў, уключаючы немца, які атрымаў вышэйшую меру ў Беларусі, а заходнія краіны — 8 чалавек, якія цікавяць РФ, не лічачы яшчэ двух перададзеных сямейнікаў. Што азначае, што гэта здзелка, у якой былі магчымыя варыянты і па складзе, і па колькасці, а значыць у пакеце патрабаванняў заходніх краін маглі быць і беларускія палітвязні.
Аднак дэмсілы гэтага не забяспечылі. У Офісе і Кабінеце даведаліся пра аперацыю абмену з навін, і гэта не лепшым чынам характарызуе іх месца ў сістэме каардынат заходніх краін.
Сцвярджэнні пра тое, што на дэмсілах замкнёная ўся міжнародная палітыка Захаду ў дачыненні да Беларусі, як відаць, не маюць нічога агульнага з рэчаіснасцю. Хоць калі глядзець на гэтую заходнюю палітыку як на дабрачыннасць, то ўсё становіцца на свае месцы.
Глядзіце таксама
Аднак справа не толькі ў гэтым. Незразумела, як дэмсілы маглі б забяспечыць уключэнне ў гэты заходні пакет патрабавання аб свабодзе для беларускіх палітвязняў, калі пазіцыя Офіса і Кабінета па гэты дзень заключаецца ў тым, каб не дапусціць гандлю людзьмі і саступак рэжыму без выканання папярэдніх умоў.
Такая лінія не працуе на матывацыю заходніх краін запрагацца ў вызваленне людзей з беларускіх турмаў і камунікаваць на гэты конт з тым, ад каго гэтая свабода залежыць — а гэта Лукашэнка. Усе абыходныя шляхі вядуць таксама да яго, уключаючы расійскі.
У тым, што заходнія краіны спрабуюць вырашаць пытанні, звязаныя з Беларуссю, праз Маскву, няма навізны. Да расійскай агрэсіі супраць Украіны ў лютым 2022-га гэта было практыкай, якая склалася. Таму рабіць далёкаідучыя высновы пра змены ва ўспрыманні Мінска наўрад ці варта. Так было, а не стала.
Напрыклад, у 2020-2021 гадах Меркель і Макрон звярталіся да Пуціна з просьбай паўплываць на Беларусь і асабліва актыўна ў кантэксце міграцыйнага крызісу. На адну з такіх просьбаў восенню 2021-га Уладзімір Уладзіміравіч тэатральна развёў рукамі і прапанаваў вырашыць пытанне наўпрост з Аляксандрам Рыгоравічам, чым тады нямала здзівіў і парадаваў апошняга.
З таго часу залежнасць Беларусі ад Расіі сур'ёзна ўзрасла, але адносіны Пуціна з Лукашэнкам пайшлі як быццам па іншай спіралі — не ў бок гаспадара і слугі, а ў бок змоўшчыкаў, падобных да блізкіх сяброў. Нядаўні сумесны ўікэнд на Вааламе гаворыць і паказвае хутчэй гэта, чым шпацыр сюзерэна з васалам. Занадта інтымная абстаноўка і доўгія размовы адзін на адзін.
Лукашэнка захоўвае суб'ектнасць, але ёсць праблемы з яе ўспрыманнем заходнімі краінамі. У выпадку з дэмсіламі ўсё наадварот. І гэтая блытаніна толькі пагаршае нашу сітуацыю.
Дзіўна чуць і чытаць развагі пра прэцэдэнт або пра тое, што вызваленне беларускіх палітвязняў можа здарыцца толькі ў рамках нейкіх такіх, як цяперашні, разменаў.
Нагадаю, што нядаўна на волю ў Беларусі выйшлі 18 чалавек — і, верагодна, выйдуць яшчэ. Гэта не было вынікам размену або здзелкі.
Рука Масквы ці Пекіна там таксама не прычым — ужо хоць бы таму, што той, хто павінен быў выйсці на волю па ўзмаху кітайскай рукі, каб засцерагчы кітайскі транзіт праз польскую мяжу, так і не выйшаў. Не выйшаў ён і па абмене РФ — Захад.
Глядзіце таксама
Мае сэнс нагадаць, як яшчэ ў Беларусі выходзілі на волю людзі, каб адсутнасць абменнага фонду не стала падставай для працягу сагі пра «рэжым не гатовы да вызвалення палітвязняў».
У снежні 2021-га Аляксандру Лукашэнку патэлефанаваў прэзідэнт Ізраіля Іцхак Герцаг, вызваліўшы гэтым званком з турмы ізраільцянку. Яна не была «палітычнай», але тут важны спосаб вызвалення.
Да гэтага ў кастрычніку 2020-га па званку дзяржсакратара ЗША Майкла Пампеа Лукашэнка адправіў дадому Віталя Шклярава. У снежні таго ж года за кошт прамых кантактаў з Лукашэнкам Ватыкан вырашыў пытанне вяртання ў Беларусь арцыбіскупа Тадэвуша Кандрусевіча.
У лютым 2022-га прыкладна тымі ж спосабамі і акрэдытацыяй свайго амбасадара Швейцарыя вызваліла Наталлю Хершэ. Год таму хадайніцтва губернатара Прымор'я перад Лукашэнкам вызваліла з турмы расіянку Соф'ю Сапега.
Былі і іншыя выпадкі. За ўсімі з іх не стаіць нешта мудрагелістае і шматпавярховае, але бачная матывацыя вызваліць людзей, не абцяжараная ніякімі пабочнымі і папярэднімі ўмовамі кшталту дэмакратызацыі рэжыму. Верагодна, у гэтым сакрэт поспеху гэтых вызваленняў.
Іншымі словамі, абмен зняволенымі паміж Расіяй і Захадам наўрад ці б адбыўся, калі б заходні бок ставіў умовай гэтага абмену спыненне Расіяй вайны ва Украіне. Пра гэта варта падумаць.