Карбалевіч: Краіна быццам ператварылася ў крымінальную выграбную яму

Палітычны аглядальнік Валерый Карбалевіч на «Свабодных навінах» разважае над тым, якія нязручнасці стварае прысутнасць «вагнераўцаў» для Лукашэнкі і чым уся гэтая гісторыя можа скончыцца.

Чым далей мы будзем думаць, што гэта не праблема, тым больш гэта будзе праблемай.

Андрэй Моўчан

Ужо прыехалі некалькі тысяч чалавек. Праўда, без зброі. Паводле неафіцыйнай інфармацыі, усяго павінна перадыслакавацца з Расіі ў Беларусь каля 10 тысяч наймітаў. Сюды перамясціўся і іх гаспадар Яўген Прыгожын.

У СМІ актыўна абмяркоўваецца пытанне, у чым сэнс перадыслакацыі «вагнераўцаў» у Беларусь, якія таемныя планы Масквы ці Мінска яны павінны рэалізаваць. Гучыць шмат канспіралагічных версій пра магчымае выкарыстанне іх ці то для прарыву «Сувалкскага калідора», ці то для нападу на Украіну з поўначы, ці то для аховы Аляксандра Лукашэнкі, ці то нават для яго звяржэння.

І асобнае пытанне: навошта гэта трэба самому Лукашэнку?

У любым выпадку, на нейкі час ПВК «Вагнер» у Беларусі становіцца важным фактарам палітыкі краіны, як унутранай, так і знешняй.

Калі разглядаць сітуацыю рацыянальна, без залішняй канспіралогіі, то перамяшчэнне ПВК «Вагнер» у Беларусь было пабочным следствам развязання палітычнага крызісу ў Расіі, пераадолення канфлікту паміж Пуціным і Прыгожыным. І ўдзел Лукашэнкі ў гэтым працэсе даў яму нямала палітычных дывідэндаў, ён змог паўстаць выратавальнікам Расіі ад смуты і грамадзянскай вайны і нават паспрабаваў пачаць гульню на расійскім полі. Гэта значыць, перадыслакацыя згаданай кампаніі ў Беларусь была складовай часткай здзелкі. Лукашэнка атрымаў гэтую структуру ў адным пакеце з вырашэннем іншых задач. У той момант, калі канфліктуючыя бакі прыйшлі да кампрамісу, яны пагадзіліся, што ў ранейшым выглядзе гэтая ПВК на тэрыторыі РФ існаваць не можа. І аптымальным (а можа быць, і адзіным) месцам яе новай дыслакацыі стала Беларусь. А куды яе яшчэ можна было сплавіць? З улікам таго, што Лукашэнка тут прапанаваў свае паслугі, пытанне вырашылася само сабой.

Лукашэнка пры абмеркаванні гэтага пытання зыходзіў са сваёй упадабанай тактыкі: вырашаць праблемы па меры іх паступлення. Спачатку трэба атрымаць выгады ад свайго ўдзелу ў вырашэнні палітычнага крызісу ў Расіі, выключыць палітычную рэнту з гэтага капіталу, а потым ужо думаць пра наступствы.

І вось зараз прыйшла пара задумацца пра гэтыя самыя наступствы.

Пакуль ва ўсёй гэтай гісторыі шмат незразумелага, ёсць пытанні, на якія няма адказаў. Не ясна, на якіх умовах сюды прыбылі вагнераўцы, на які тэрмін і ў якой колькасці. Якія прававыя падставы іх прысутнасці на тэрыторыі Беларусі? Нават паводле расійскіх законаў гэта незаконная ўзброеная структура, а ўжо паводле беларускіх — тым больш. Лукашэнка заявіў, што яны могуць служыць інструктарамі ў беларускім войску. Аднак заканадаўствам не прадугледжана магчымасць праходжання замежнікамі службы ва Узброеных сілах Беларусі. Нарэшце, хто будзе аплачваць іх знаходжанне тут?

Але ў любым выпадку, цяпер высвятляецца, што наступствы досыць супярэчлівыя. Лукашэнка спрабуе атрымаць хоць нейкія выгады з сітуацыі. У яго з'явіўся новы інструмент, з дапамогай якога можна палохаць Захад. Цяпер гандлявацца з заходнімі суседзямі можна з новымі, як ён лічыць, казырнымі картамі ў руках. Прысутнасць тут вагнераўцаў надасць упэўненасці кіруючай вярхушцы перад хай прывіднай, але патэнцыйнай пагрозай уварвання на беларускую тэрыторыю палка Каліноўскага.

Аднак з'яўленне ПВК «Вагнер» у Беларусі можа мець відавочныя мінусы для кіруючага рэжыму. Найперш гэта рост залежнасьці ад Расіі. Лукашэнка не хавае, што лёс гэтай ПВК вырашаўся ў Маскве.

Прысутнасць тут вагнераўцаў узмацняе расійскі ўплыў на беларускае войска і грамадства. Найміты ПВК вызнаюць больш радыкальныя імперскія каштоўнасці, чым сам Крэмль. Бо Прыгожын крытыкаваў Пуціна за нерашучасць, няздольнасць атрымаць перамогу над Украінай і Захадам. І вось гэтыя людзі цяпер будуць вучыць беларускіх вайскоўцаў. А ў іх, дарэчы, ёсць раскручаныя тэлеграм-каналы.

Па-другое, існаванне на тэрыторыі краіны непадкантрольнай уладам вайсковай кампаніі, якая валодае вялікім вопытам вайны, уяўляе сабой пагрозу любому рэжыму. Што наглядна прадэманстраваў бунт Прыгожына ў Расіі. Людзі, якія аднойчы здрадзілі свайму гаспадару, лёгка зробяць гэта другі ці трэці раз. Прыватная вайсковая кампанія разбурае манаполію дзяржавы на гвалт. Гэта значыць, у жорсткую рыгідную сістэму змясцілі іншароднае цела.

Думаю, асцярожны і падазроны Лукашэнка гэта разумее і вельмі хваравіта ўспрымае сітуацыю, якая склалася. Ён прывык кантраляваць у краіне ўсё і ўсіх, а ўжо тым больш вайскоўцаў і сілавікоў. А тут з'яўляецца 10 тысяч непадкантрольных галаварэзаў. Хай без зброі, але ім дастаткова і кувалды.

І Лукашэнку давядзецца дамаўляцца з Прыгожыным. Нядаўна шырокая публіка даведалася, як апошні размаўляў з Пуціным на іх сустрэчы ў Крамлі ўжо пасля бунту. Прычым прэзідэнт Расіі прызнаўся карэспандэнту «Коммерсанта», што не змог паўплываць на пазіцыю кіраўніка ПВК. Можна ўявіць, як Прыгожын будзе размаўляць з Лукашэнкам. Беларускі кіраўнік за 29 гадоў не прывык, каб яму нехта пярэчыў. Гэта значыць, канфлікт паміж Лукашэнкам і Прыгожыным калі і не запраграмаваны, то вельмі імаверны.

Па-трэцяе, у ПВК «Вагнер» шмат замежных інтарэсаў, але базай іх дзейнасці на нявызначаны час стане Беларусь. З'яўленне тут арганізацыі, якая лічыцца за мяжой тэрарыстычнай і крымінальнай, павышае ўзровень таксічнасці Беларусі, прычым не толькі ў вачах Захаду.

Нарэшце, па-чацвёртае, ёсць адчуванне, што з'яўленне тут гэтай ПВК непапулярнае ў беларускім грамадстве. Беларусы, асабліва прыхільнікі Лукашэнкі, негатыўна ўспрымаюць мяцежнікаў супраць законнай улады. А цяпер гэтых бунтаўнікоў, крымінальнікаў заслалі ў Беларусь. Як быццам краіна ператварылася ў нейкую крымінальную выграбную яму. Як да гэтага можна ставіцца?

Але Лукашэнка сам грунтоўна ўпісаўся ў гэтую авантуру. І цяпер не можа адмовіцца, выскачыць з каляіны. Не выпадкова ўсе развагі Лукашэнкі пра перадыслакацыю ПВК «Вагнер» у Беларусь выглядаюць як апраўданне. Маўляў, а што дрэннага, калі беларускіх вайскоўцаў будуць вучыць камандзіры з вялікім баявым досведам? З кім спрачаецца Лукашэнка, хто лічыць, што гэта дрэнна?

І ўся інфармацыя Міністэрства абароны пра навучанне «вагнераўцамі» беларускіх вайскоўцаў выглядае як піяр-акцыя па адбельванні рэпутацыі гэтай ПВК. Не ўпэўнены, што атрымаецца.