Крэмль можа кампенсаваць няўдачу «спецаперацыі» далучэннем Беларусі

Экс-дыпламат і старшы даследчык «Цэнтра новых ідэй» лічыць, што перамены ў Беларусі могуць быць зусім не такімі, на якія разлічвае дэмакратычная частка беларускага грамадства. У любым выпадку, лічыць ён, Расія з яе праблемамі нікуды не падзенецца.

Малюнак Аляксея Ступіна

Малюнак Аляксея Ступіна


— Для Беларусі на раздарожжы, якая не ведае да чаго імкнуцца, доўгачаканыя перамены могуць не прынесці доўгачаканага суцяшэння, – піша Мацукевіч на сайце Банка ідэй. — Тлумачэнне гэтаму даўным-даўно далі мудрыя — для карабля, які не ведае, куды плыць, ніякі вецер не будзе спадарожным.

Нават самая эфектыўная знешняя палітыка будзе па-ранейшаму «сізіфавай працай», калі не адбудуцца грунтоўныя змены ва ўнутранай

Скажам, сам па сабе сыход Лукашэнкі з улады, які розныя людзі чакаюць па-рознаму доўга — хто пару гадоў, а хто ўжо 28, будзе мець сумнеўны толк, калі на змену яму прыйдзе такі ж, або сама сістэма захаваецца.

Пакуль перспектывы зусім не абнадзейваюць наяўнасцю добрых опцый. Іх па вялікім рахунку дзве, калі, вядома, з Лукашэнкам не здарыцца нічога медыцынскага.

Першая — ён застаецца кіраваць далей, і «трыумфальна пераможа» на выбарах 2025 года.

Другая — ён вырашаецца на фармальную перадачу ўлады даверанай асобе, што ў якасці кампрамісу з Захадам размарозіць кантакты.

У адсутнасці прыстойных варыянтаў на парадку дня нават такая касметычная змена як кантраляваны транзіт будзе прагрэсам.

Вайна Расіі супраць Украіны павялічыла нявызначанасць для Беларусі, стварыўшы рызыкі стаць паўнавартасным удзельнікам вайны і тэатрам ваенных дзеянняў. Калі пашанцуе, і такі сцэнар пройдзе міма Беларусі, то на гэтым праблемы не сканчаюцца. Ёсць яшчэ і іншыя, звязаныя з апетытамі завадатара-Крамля.

Паслабленне Расіі ў выніку вайны з Украінай у тэорыі павышае для Беларусі шанцы на паспяховы выхад з расійскай сферы кантролю. На практыцы расійскае паражэнне ў ёй зусім неабавязкова прадаставіць Беларусі такія магчымасці. Бо Крэмль можа вырашыць кампенсаваць няўдачу «спецаперацыі» далучэннем беларускай тэрыторыі.

Такі сцэнар дае развілку, на якой Лукашэнка альбо падпарадкоўваецца інкарпарацыі, альбо наадварот аказвае супраціў Крамлю. Праўда, для гэтага яму патрэбная рука і падтрымка Захаду, а не ціск і плот як цяпер. Як раз на гэтай глебе і магчымы, хоць і зусім не абавязковы транзітны кампраміс, згаданы вышэй.

macukevich29.jpg


Не абавязковы, таму што няма на Захадзе веры ў тое, што Лукашэнкам можна скарыстацца, і жаданне з ім чарговым разам звязвацца там таксама пакуль не выяўляецца. Праблема даверу і рэпутацыі не выпарыцца з сыходам Лукашэнкі. Недавер да яго, як і негатыўны імідж, і ціск на яго праецыруюцца на ўсю краіну

Адна з ключавых задач, якія прыйдзецца вырашаць яго пераемнікам — транзітным або дэмакратычным, будзе стварэнне новага вобраза Беларусі.

Можна не вынаходзіць ровар, а адразу адысці ад спадчыны на Лукашэнку на максімальную адлегласць — прасоўваць вобраз адкрытай краіны як супрацьлегласць закрытай пры яго рэжыме.

Вядома, у цудоўным выпадку прыходу да ўлады дэмакратычных сіл увасобіць новы імідж «адкрытай Беларусі» будзе значна лягчэй, чым у выпадку пераемніка, але ўсё роўна не проста.

Другая задача па парадку, але магістральная па важнасці — забяспечыць баланс у адносінах з краінамі Захаду і Усходу.

З аднаго боку, працяг інтэграцыі з Расіяй, задуманы Лукашэнкам, каб «не расстацца з каханай» уладай, сам па сабе рана ці позна прывядзе да страты Беларуссю незалежнасці. З другога — спробы выхаду з расійскай сферы ўплыву або курс на еўраатлантычную інтэграцыю, які ўсё часцей і мацней гучыць з вуснаў прадстаўнікоў дэмсілаў, могуць прывесці да новай «спецаперацыі» Расіі па «дэнацыфікацыі» на гэты раз Беларусі.

І тое, і другое — крайнасці, на якія зусім не трэба ісці, таму што яны нясуць канфрантацыю з аднаго з бакоў, якую Беларусь не можа сабе дазволіць. Што ж застаецца рабіць? Балансаваць. Гэта не спосаб асядлаць усе крэслы, хоць было б нядрэнна.

Гэта спосаб эфектыўнага выжывання і ўмацавання незалежнасці ў тых спецыфічных геапалітычных умовах, у якіх была і будзе Беларусь

Беларусі трэба здабыць раўнавагу ў адносінах з Расіяй і Захадам, пазбегнуўшы канфрантацыі з імі, яшчэ і таму, што міжнародная цікавасць да нашай краіне выяўляецца менавіта як да вузла функцыянуюць бесперашкодна транспартных шляхоў паміж Еўропай і Расіяй, Еўропай і Азіяй, і наадварот. У гэтым сэнсе наўрад ці нешта прынцыпова зменіцца ў будучыні.

На гэтым месцы вырастае іншая задача, таму што баланс прадугледжвае зніжэнне расійскага ўплыву ў Беларусі, якое ўжо дасягнула крытычных вышынь.

Гэта далікатная тэма і секчы з пляча тут зусім не метад. Ніводная страхавая не пакрые тыя рызыкі і праблемы, якія здольная стварыць для Беларусі Масква.

Пакуль Расія выступае дамінуючым рынкам, інвестарам і спонсарам беларускай эканомікі, уплыў расійскага фактару на ўнутраную і знешнюю палітыку Беларусі будзе пераважным. Трэба дамагацца таго, каб расійскі ўплыў перастала быць эксклюзіўным і паўстала канкурэнцыя з заходнім і азіяцкім. Вобраз «адкрытай Беларусі» тычыцца ўсіх рэгіёнаў — не толькі Еўропы.

Відавочна, што пры дэмакратызацыі гэта цалкам выканальна, а вось пры транзіце ўлады нават адмена санкцый — ужо звышмісія.

Адносіны з Расіяй маюць патрэбу ў аптымізацыі, але важна пры гэтым не перайсці чырвоныя лініі. Яны датычацца, напрыклад, статусу рускай мовы, размяшчэння на тэрыторыі Беларусі ваенных аб'ектаў трэціх краін і ваенных блокаў. Наўрад ці лёгка ўдасца пазбавіцца і ад расійскіх, але калі задацца мэтай, то і гэта таксама вырашальна.

Аднаўленне стасункаў з Захадам павінна ісці паралельным трэкам.

У ідэале — неабходна дамагацца зняцця ўсіх абмежаванняў і рэжыму найбольшага спрыяння ў гандлі і інвестыцыях, свабоды перамяшчэння.

Ключавое пытанне ў гэтым блоку — пастаўкі энергарэсурсаў з Расіі. Гэта патрабуе доступу да альтэрнатыўных Расіі транспартных калідорах, якія могуць прадставіць чатыры з пяці суседзяў Беларусі. Калі, вядома, мець з імі добрасуседскія адносіны.

У рашэнні лёсу беларускай атамнай электрастанцыі пажадана таксама кіравацца прагматычнымі інтарэсамі, а не ліць ваду на чужы млын. Станцыя павінна бяспечна працаваць і апраўдваць свае інвестыцыі, раз ужо пабудавана.

Гэта далёка не ўсе абнаўленні і не ўсе ўмовы, у якіх мае патрэбу знешняя палітыка, але асноўныя, без якіх прасоўванне інтарэсаў Беларусі і беларусаў будзе заставацца хранічна праблематычным.

Пераклад НЧ