Вольга Кавалькова пра заробкі, хейт і спробы дэмакратыі

Ці мае беларускі палітык права на раскошны адпачынак? Хто рызыкуе пакінуць Аб’яднаны Пераходны Кабінет пасля «слуханняў» у Каардынацыйнай Радзе? Калі беларусы атрымаюць магчымасць абраць сваіх прадстаўнікоў самастойна? Гэтыя і іншыя пытанні абмеркавалі з сябрам КР Вольгай Кавальковай.

«Не лічу фота з адпачынку праявай антысалідарнасці з палітвязнямі»

— Вольга, днямі некаторыя беларусы, у прыватнасці спадар Алесь Таболіч,  ў сацсетках абурыліся, калі ўбачыла вашае фота з Маямі. Прэтэнзія заключалася ў тым, што такім чынам паплечнікі Ціханоўскай «распускаюць грошы, выдзеленыя на «беларускую дэмакратыю», беларускую справу». Вы назвалі гэтыя прэтэнзіі хейтам. Скажыце, чым, на вашую думку, хейт адрозніваецца ад крытыкі?

— Я зусім не супраць пытанняў. Яны могуць быць зададзеныя ў паважлівай форме, могуць быць скіраваныя непасрэдна чалавеку, да якога пытанні ўзніклі.

Мне пераслалі гэтую публікацыю знаёмыя. Яна была зробленая з нянавісцю, з артыкуляцыяй сваёй пазіцыі, нежаданнем разабрацца ў сітуацыі. І вось гэта асноўнае адрозненне, на мой погляд, крытыкі ад хейту. Хейт – гэта праява агрэсіі, знявагі да чалавека, а не жаданне задаць пытанні, атрымаць адказы, працягнуць камунікацыю.  

— Давайце паспрабуем перавесці гэтую размову ў канструкыўнае русла. Вы адказалі грамадству, што самі зарабілі на гэтую паездку і маеце права распараджацца сваім заробкам як пажадаеце. Скажыце, што зараз з’яўляецца асноўнай крыніцай вашага заробку?

—  Я працую ў прыватнай фірме менеджарам, і таксама ў мяне ёсць асобныя кантракты на кансалтынгавыя паслугі.

—  Крыху перафармулюю: ці звязаны ваш заробак з працай у беларускай палітыцы?

— Не, не звязаны.

— А ці прыносіць вам заробак праца ў складзе Каардынацыйнай Рады?

— Не, не прыносіць. Ніводны сябар Каардынацыйнай Рады не атрымлівае заробак. У нас ёсць сакратарыят, у якім працуе чатыры чалавекі – гэта капірайтар, медыякаманда… Яны працуюць на паўстаўкі. Гэта вельмі маленькія грошы. Я б назвала гэта валанцёрствам, а не працай, калі шчыра.

— То-бок праца на карысць беларускай палітыкі ўвогуле не прыносіць вам грошай?

— Так. Я не атрымліваю грошы ад грантавых арганізацый. У 2020-2021 гадах я працавала менеджарам грамадскага праекта. Пасля гэтага – не.

— А якога грамадскага праекта?

— Праекта, якім я кіравала ў Каардынацыйнай Радзе. У мяне быў заробак у 2020-2021 гадах, я яго атрымлівала афіцыйна, плаціла падаткі ў Еўрапейскім звязе. Заробак складаў 1200 еўра. Гэта не схаваная інфармацыя.

— Таксама ў ваш бок гучалі захады, што для палітыка публікаваць шчаслівыя фота з адпачынку, калі ідзе вайна ва Украіне, а беларускія палітвязні пакутуюць у турмах — недапушчальна. Вы не згодная з гэтым?

— Не, я не згодная, вядома. Маё жыццё не спынілася. Я працягваю падтрымліваць палітвязняў, пастаянна даначу са сваіх рэсурсаў, дапамагаю сем’ям знаёмых, якія сядзяць у турмах. Таму тое, што магу рабіць у гэтым кірунку – я раблю.

Але я не лічу, што не маю права трансляваць тое, што я адчуваю. Я вырашаю сама, дзе мне быць шчаслівай і дзе дзяліцца гэтым. І мяне радуе, што вялікая колькасць людзей пазітыўна ставіцца да такога вобраза. У кожнага палітыка свая мэтавая аўдыторыя.

— Тыя, хто сёння сядзіць у беларускіх турмах, выходзілі у тым ліку даверыўшыся вам, паколькі вы былі даверанай асобай Ціханоўскай. Публікацыя гэтага фота ў нейкім сэнсе выглядае як праява антысалідарнасці з палітвязнямі. Разам з тым вы заклікаеце да салідарнасці з імі ў тэкстах вашых пастоў. Ці вам не здаецца гэта супярэчлівым?

— Глядзіце, мая сям’я жыве ў Беларусі. Я вельмі балюча таксама да гэтай сітуацыі стаўлюся. І паўтары гады спраўлялася з пачуццём віны за тое, што я знаходжуся на волі, а мае сябры, знаёмыя – у вязніцах. Гэта быў складаны перыяд, але я яго перажыла.

Зараз я сапраўды маю больш энергіі, і для мяне не паказваць сваё жыццё такім, якое яно ёсць – няшчыра. Іншыя людзі, якія з’ехалі з Беларусі і працуюць у грамадскім сектары, таксама стамляюцца і ездзяць у адпачынак, не бачу ў гэтым нейкай праблемы. Тым больш што я езджу ў адпачынак да знаёмых, у якіх жыву, то-бок не выдаткоўваю на гэта вельмі вялікія грошы.

— Напэўна, Святлана Ціханоўская таксама ездзіць у адпачынак, але не паказвае гэта ў сацсетках. Магчыма зараз, сярод вайны і рэпрэсій, не час для гучнай радасці для тых, хто называе сябе палітыкамі?

— Я не лічу фотаздымак праявай антысалідарнасці. Тым больш, там яшчэ быў допіс, які ніхто не трансляваў. На жаль, людзі не спрабуюць зразумець іншых і бачаць толькі сябе. 

Чым займаецца Каардынацыйная Рада?

— Прапаную крыху змяніць тэму. Вольга, вы адзін з асноўных сябраў Каардынацыйнай Рады. Скажыце, якія асноўныя мэты сёння пераследуе гэтая структура, якія можна вылучыць асноўныя кірункі яе дзейнасці? Таму што на сайце мы можам убачыць толькі агульныя фармулёўкі пра пераадоленне палітычнага крызісу і гэтак далей.

— На сайце Каардынацыйнай Рады ёсць статут, у якім пазначаныя мэты, задачы КР.

Асабіста я вылучыла б наступныя аспекты працы. Каардынацыйная Рада ўяўляе сабой розныя пляцоўкі з вялікай колькасцю людзей, што маюць розныя меркаванні. У межах КР гэтыя меркаванні сутыкаюцца. Такім чынам першая задача – дэлібератыўная дэмакратыя, я б так сказала.

Другая задача – каардынацыя тых арганізацый, ініцыятываў, якія ёсць у дэмакратычным руху. Можа быць не ўсе арганізацыі ў нас уваходзяць, але на сёння маем 110 сябраў КР.

І трэцяя – рэпрэзентацыя, калі Каардынацыйная Рада рэпрэзентуе розныя групы людзей.

Гэта тры асноўныя задачы. Таксама ёсць магчымасць для калабарацый, каб рабіць асобныя праекты для Беларусі.

— Сёння ў складзе Каардынацыйнай Рады працуюць ажно восем фракцый. На сайце КР можна азнаёміцца з іх канцэпцыямі. Але трэба сказаць, што пазіцыі, мэты фракцый прапісаныя вельмі расплывіста і няўцямна, часта нават адну фракцыю цяжка адрозніць ад іншай. У большасці выпадкаў мы не ведаем, хто ўваходзіць у фракцыі. Ці будзе гэта неяк дапрацавана, ці будуць прадстаўнікі фракцый больш актыўна трансляваць сваю пазіцыю? І яшчэ – ці будзе гэта адбывацца больш публічна, таму што пакуль вы нібыта нешта між сабой вырашаеце, а беларусы пра гэта не ведаюць.

— Так, гэта праблема. Магу пагадзіцца. Мы таксама шмат абмяркоўваем унутры, што ёсць адчуванне, быццам мы занадта шмат увагі надаем унутраным працэсам, пабудове сістэмы ўзаемадзеяння, і на вонкавыя праекты ці ідэі застаецца не шмат рэсурса і часу. Таксама ёсць праблема ў каналах камунікацыі з беларусамі. Таму што такіх каналаў не шмат і адпаведна ўзаемадзеяння, якога мне б хацелася, не адбываецца.

Сябры фракцыяў аб’ядноўваліся па розных прыкметах і прынцыпах. Напрыклад, нашу фракцыю мы аб’ядноўвалі, сыходзячы з каштоўнасцяў, якія абралі. 

Агулам фракцыі — гэта спроба нарадзіць такія прота ці можа быць будучыя палітычныя арганізацыі, як я гэта бачу.  

— Сябра Каардынацыйнай Рады спадар Віталь Рымашэўскі нядаўна ў эфіры «Белсату» сказаў, што «КР мусіць займацца праблемамі палітвязняў, але на жаль займаецца гэтым абсалютна недастаткова». Скажыце, ці вы не лічыце, што гэтае пытанне сёння павінна быць першасным?

— Так, я лічу, што гэта важнае пытанне і яно павінна быць першасным. У КР ёсць працоўная група па палітзняволеных, яе прадстаўнікі якраз нядаўна арганізоўвалі слуханні па стратэгіях працы.

Я ведаю шмат іншых арганізацый, якія аказваюць дапамогу палітзняволеным, збіраюць рэсурсы. Тут складана сказаць, якое месца КР можа заняць у гэтым пытанні. Ёсць праваабарончыя арганізацыі, якія займаюцца пытаннямі збору інфармацыі, камунікацыі, ёсць шмат ініцыятываў кшталту «Палітвязынка», dissident.by, politzek.me, яны займаюцца таксама дапамогай.

Я лічу, што месца КР у гэтым кірунку — працаваць над тым, каб хутчэй была вырашана агулам сітуацыя і людзі пачалі выходзіць на свабоду. То-бок я бачу больш палітычны вектар. Таму што стаць у адзін шэраг з арганізацыямі, якія ўжо ажыццяўляюць гэтую дапамогу – не ведаю, наколькі трэба канкураваць тут. Каардынацыйная Рада – гэта грамадска-палітычная арганізацыя, якая аб’ядноўвае розных людзей, у яе склад уваходзяць прадстаўнікі менавіта тых праектаў, пра якія я казала зараз.

«Агулам гэта спробы дэмакратыі»

— Вольга, учора вы анансавалі так званыя «слуханні», на якіх прадстаўнікам Каардынацыйнай рады прапануецца заслухаць даклады прадстаўнікоў Аб’яднанага Пераходнага Кабінета і даць ацэнку іх дзейнасці. З каментароў у сацетках КР вынікае, што беларусам гэтая ідэя вельмі не спадабалася. Скажыце, вы разумееце, чаму?

— Я не бачыла каментары, магчыма, вы можаце штосьці агучыць.

— Так. Пад пастом Каардынацыйнай Рады ў Instagram адзін з каментатараў піша: «Я ўсё разумею, але не разумею. А хоць недзе ў свеце ёсць такая практыка? Што гэта наогул? Антыдэмакратыя? Там Лукашэнка заслухаў справаздачу Качанавай – і тое чыста юрыдычна мае больш сэнсу». Пакуль не трапляліся каментары наконт таго, што гэтая ідэя добрая і слушная.

— Калі шчыра, я не ведаю, дзе зараз можна пачытаць добрыя каментары. Думаю, гэта праблема агулам дэмакратычнага руху, таму што зараз мы вельмі абазлёныя адно на аднаго.

Я і сама растройваюся ад таго, што ў мяне няма дакладнага разумення, куды магу прыкласці ўсе свае намаганні, каб сітуацыя ў Беларусі неяк зрушылася з кропкі. Палітыкі таксама жывыя людзі.

Наконт слуханняў – сапраўды, такая практыка ёсць у еўрапейскіх краінах. У Польшчы я сама прысутнічала на такой сустрэчы, здаецца, паўтары гады таму, калі ўрад справаздачыўся перад Cенатам па пытаннях Беларусі. Нас запрасілі і было вельмі цікава назіраць за ўзаемадзеяннем дзвух розных узроўняў улады – выканаўчай і прадстаўнічай. Таму цягам апошняга года, пасля заявы аб арганізацыі Кабінета, беларускі дэмакратычны рух арганізоўвае сваю працу па дзяржаўнай сістэме, выбудоўваючы мадэль супрацы адно з адным.

У мінулым годзе Святлана Ціханоўская, калі прызначала Кабінет, сказала, што яна хацела б, каб Кабінет зацвярджаўся праз Каардынацыйную Раду, і мы дзейнічаем у межах гэтага рашэння. Такая практыка ёсць ва ўсіх еўрапейскіх краінах.

— Вольга, паспрабую сфармуляваць прэтэнзію, што, як мне здаецца, гучыць у каментарах беларусаў, якім ідэя слуханняў не падабаецца. Атрымліваецца, што прэзідэнтка Святлана Ціханоўская прызначыла лаяльны сабе кабінет міністраў (АПК), а таксама кішэнны парламент (КР) – памятаем, што Каардынацыйная Рада таксама была створаная з ініцыятывы Ціханоўскай. І зараз кішэнны парламент будзе выносіць вердыкт датычна прадстаўнікоў лаяльнага ўраду, што па сутнасці ёсць не дэмакратыяй, а толькі імітацыяй дэмакратыі. Вы можаце абвергнуць гэта?

— Я б не сказала, што парламент кішэнны, бо Святлана Ціханоўская не мела ўплыву на тое, хто будзе ў Каардынацыйнай Радзе. Зараз наш склад – гэта людзі, якія дэлегаваныя ад арганізацый і ініцыятываў. Святлана Ціханоўская не прымала ўдзел у працоўнай групе. Таму мне складана сказаць, ці можна так назваць Каардынацыйную Раду.

— Каб не было падставаў называць парламент кішэнным, ці плануецца правесці выбары ў Каардынацыйную Раду, з непасрэдным удзелам беларусаў?

— Так, мы абмяркоўвалі гэтае пытанне. У КР ёсць працоўная група, якая гэтым займаецца. Я спадзяюся, мы выканаем тое абяцанне, выбары будуць праведеныя і людзі змогуць абраць сабе прадстаўнікоў самастойна.

Але тут паўстаюць вельмі шмат пытанняў, на якія мы пакуль не можам знайсці адказы, у тым ліку пра бяспеку людзей, якія пажадаюць прыняць удзел у галасаванні. 

— Пяройдзем непасрэдна да працэдуры «Слуханняў». Наколькі  я зразумела, вы, Вольга Кавалькова, заслухаеце справаздачу Паўла Латушкі і прымеце рашэнне, ці варта яму надалей працаваць у Кабінеце. А прадстаўнік Каардынацыйнай Рады Павел Патапаў прыме адпаведнае рашэнне наконт дзейнасці Валерыя Сахашчыка. Валеры Сахашчык у Кабінеце займаецца пытаннямі абароны і нацыянальнай бяспекі. Скажыце, ці з’яўляецца Павел Патапаў экспертам у гэтых пытаннях і калі не, як ён можа ацаніць эфектыўнасць дзейнасці спадара Сахашчыка?

— Павел Патапаў не будзе адзін ацэньваць гэтую дзейнасць. У нас у Каардынацыйнай Радзе створаны аргкамітэт па правядзенні слуханняў, ёсць асобныя працоўныя групы па кожным прадстаўніку АПК. Працоўная група можа падрыхтаваць нейкую рэкамендацыю для КР, але рашэнне будзе прымацца сумесна.

— Зразумела, але ў пасце з прэзентацыяй слуханняў у сацсетках Каардынацыйнай Рады ўсё паказана так, што нібыта на кожнага прадстаўніка АПК ёсць свой «суддзя» са складу КР – і менавіта так гэта было ўспрынята грамадскасцю.

— Магчыма звонку ёсць такое адчуванне. Я ведаю, як гэта арганізавана знутры, таму для мяне ўсё выглядае інакш.

У нас была ідэя па кожным прадстаўніку АПК стварыць працоўную групу. Гэтыя працоўныя групы займаюцца аналізам дзейнасці, камунікацыяй з прадстаўніцтвам і зборам пытанняў. Пытанні будуць дасланыя дзеячам АПК папярэдне, падчас саміх слуханняў прадстаўнікі працоўнай групы таксама будуць задаваць пытанні. Вось такі ўнутраны працэс, можа быць, людзям ён нябачны, таму такое адчуванне складаецца.

— А ці ёсць рэальная магчымасць таго што вы, напрыклад, заслухаеце прадстаўніцу АПК спадарыню Аліну Коўшык, палічыце, што яна не справілася са сваімі абавязкамі і адхіліце яе ад працы ў Кабінеце? Пазіцыянуецца ўсё так, але ці можа адбыцца на практыцы?

— У нас ёсць крытэры таго, што важна было б ацэньваць – гэта актуальнасць таго мандату, які ёсць у прадстаўніка, тое, наколькі дзейнасць прадстаўніка суадносіцца з мандатам, і якія ёсць вынікі па задачах, якія былі пастаўленыя. 

Але агулам у нас усіх ёсць пэўны крызіс ідэі і выніка, які мы можам паказаць. Праз гэта такі настрой у грамадства, маўляў, а дзе і што вы зрабілі. Я і да сябе гэта таксама адношу, не толькі да калег.

— Вольга, напрыканцы нашай размовы не магу не спытаць – ці захаваліся ў вас прэзідэнцкія амбіцыі?

— Добрае пытанне. У мяне ёсць амбіцыі, але яны крыху трансфармуюцца з улікам таго, дзе я бачу сябе ў дэмакратычнай дзяржаве.  Зараз мне бліжэй пасада спікера парламента, праца ў гарызантальных структурах.