За беларускі плацдарм Масква гатовая плаціць мільярды
Ва ўмовах абвастрэння супрацьстаяння з ЗША і НАТА Расія не хацела б паўтарэння ўкраінскага сцэнару ў Беларусі і страты яе як найважнейшага ваеннага саюзніка. Гэта прымушае Маскву эканамічна падтрымліваць Мінск нават пры драматычным скарачэнні ўласных магчымасцяў у гэтай галіне.
Заява амбасадара Расіі ў Беларусі Аляксандра Сурыкава, якая прагучала 26 лютага, пра тое, што Масква вырашыла ўсё ж такі вылучыць Мінску праз Еўразійскі фонд стабілізацыі і развіцця крэдыт у 2 мільярды даляраў стала поўнай нечаканасцю не толькі для шырокай публікі, але і для экспертаў.
Бо днём раней намеснік міністра фінансаў Расіі Сяргей Сторчак паведаміў журналістам, што хоць Уладзімір Пуцін і Аляксандр Лукашэнка на перамовах у Мінску і вялі размову пра гэты крэдыт, «дыскусія па пытанні будзе працягнутая».
Заканамерна ўзнікае пытанне: што магло адбыцца за дзень? Паспрабуем выказаць сваю версію, не прэтэндуючы на ісціну ў апошняй інстанцыі.
Справа ў тым, што на працягу 25 лютага шэрагам СМІ была рэтрансляваная публікацыя польскага выдання Dziennik Baltycki аб тым, што Міністэрства абароны ЗША падпісала першы кантракт на суму звыш 182 млн даляраў у межах праекта будаўніцтва базы ЕўраСРА (супрацьракетнай абароны) ў пасёлку Рэдзікава на поўначы Польшчы.
Пагадненне пра размяшчэнне ў Польшчы ракет-перахопнікаў, якія ўваходзяць у амерыканскую сістэму супрацьракетнай абароны, было падпісана ў 2008 годзе. У Рэдзікава ўжо з'явіліся першыя вайскоўцы. Гаворка ідзе пра супрацоўнікаў агенцтва СРА, ваеннаслужачых ВМФ ЗША, а таксама Інжынернага корпуса амерыканскай арміі. Узвядзенне найважнейшых элементаў супрацьракетнай сістэмы Aegis Ashore, у тым ліку радара і пускавы ўстаноўкі для ракет SM-3, павінна быць завершана да 9 красавіка 2018 года.
Сістэма СРА Aegis даўно выкарыстоўваецца на караблях ВМС ЗША, і менавіта яе наземны варыянт мяркуецца выкарыстаць у якасці складовай часткі інтэграванай сістэмы ЕўраСРА, да стварэння якой Злучаныя Штаты прыступілі разам са сваімі саюзьнікамі ў НАТА.
Пры гэтым у Польшчы мяркуецца размясціць найбольш дасканалую версію ракеты-перахопніка SM-3 (Standard-3 Block-2А). На думку экспертаў, гэты мадэрнізаваны перахопнік, распрацаваны ЗША сумесна з Японіяй, будзе валодаць вялікімі магчымасцямі ў параўнанні з яго папярэднімі версіямі - SM3 Block-1А і 1В. Дзякуючы павелічэнню памераў другой і трэцяй прыступак выраслі дальнасць палёту, хуткасць і манеўранасць ракеты.
З моманту апублікавання гэтых планаў амерыканская адміністрацыя неаднаразова публічна заяўляла, што з дапамогай аб'ектаў ПРА ва Усходняй Еўропе мае намер забяспечыць сваю абарону і абарону саюзнікаў ад ракетнай пагрозы з боку Ірана і КНДР. Пры гэтым падкрэслівалася, што ствараная сістэма СРА не скіравана супраць Расіі.
Масква катэгарычна адмаўляецца верыць гэтым сцверджанням, баючыся, што на пэўным этапе ЕўраСРА аслабіць патэнцыял ядзернага стрымлівання яе стратэгічных сіл. Расійскія вайскоўцы ўказваюць на тое, што да 2018 года дальнасць амерыканскіх супрацьракет можа складаць 1000 і больш кіламетраў. У гэтым выпадку ў зоне іх дасяжнасці аказваецца частка пунктаў базавання расійскіх наземных міжкантынентальных балістычных ракет (МБР) - у Казельску, Тацішчава і Тэйкава. Такім чынам, мадэрнізаваныя супрацьракеты SM-3 змогуць паражаць не абароненыя ложнымі мэтамі расійскія МБР на ўзлёце.
Гэтыя асцярогі 1 лютага ў чарговы раз выказаў у інтэрв'ю «Асашыэйтэд Прэс» сакратар Савета бяспекі Расіі Мікалай Патрушаў: «Сур'ёзны дэстабілізуючы патэнцыял нясе і працяг стварэння СРА ЗША ў Еўропе. Паказальна нежаданне альянсу скарэктаваць супрацьракетную праграму з улікам дамоўленасцей па іранскай ядзернай праграме».
У ліку пагроз для Расіі сакратар расейскага Савета бяспекі таксама назваў «нарошчванне сілавога патэнцыялу НАТА і надзяленне арганізацыі глабальнымі функцыямі, што рэалізуюцца ў парушэнне нормаў міжнароднага права, актывізацыю ваеннай дзейнасці краін блока, далейшае пашырэнне альянсу, набліжэнне ваеннай інфраструктуры краін-членаў НАТА да межаў Расіі».
Зразумела, што Масква не зьбіраецца абмяжоўвацца толькі словамі. Яшчэ ў лістападзе 2008 года, а затым і ў лістападзе 2011 года Дзмітрый Мядзведзеў, будучы прэзідэнтам Расіі, папярэджваў, што калі амерыканцы пачнуць разгортванне еўрапейскага эшалона сваёй сістэмы супрацьракетнай абароны ў Польшчы, то ў Калінінградскай вобласці абавязкова з'явяцца аператыўна-тактычныя комплексы «Іскандэр». У падобным духу неаднаразова выказваўся і Уладзімір Пуцін.
Пры гэтым ужо з самага пачатку супрацьстаяння паміж Масквой і Вашынгтонам па пытанні стварэння перадавых пазіцый амерыканскай СРА ва Усходняй Еўропе многія эксперты казалі пра магчымасць выкарыстання тэрыторыі Беларусі для падрыхтоўкі расійскага асіметрычнага адказу на ЕўраСРА.
У пераліку магчымых мер супрацьдзеяння часцей за ўсё узгадвалася размяшчэнне «Іскандэраў» у заходніх рэгіёнах нашай краіны. На першы час гаворка можа ісці аб мадыфікацыі, якая адпавядае патрабаванням Дамовы аб ракетах сярэдняй і малой дальнасці, а затым (калі саюзнікамі будзе прынята палітычнае рашэнне аб выхадзе з яго) можа стаць пытанне і пра версіі з дальнасцю стральбы звыш 500 км. Пасля пачалі размаўляць пра базаванні на тэрыторыі Беларусі расейскай ўдарнай авіяцыі.
У выпадку ж далейшага абвастрэння напружанасці паміж НАТА і Расеяй беларускі бок, на думку прэзідэнта расійскай Акадэміі геапалітычных праблем генерал-палкоўніка ў адстаўцы Леаніда Івашова, наогул можа паставіць пытанне аб выхадзе з Лісабонскага пратаколу і пагадзіцца на размяшчэнне расійскай тактычнай ядзернай зброі.
У гэтым жа духу неаднаразова выказваўся і галоўны рэдактар расійскага часопіса «Нацыянальная абарона» Ігар Каротчанка. З яго пункту гледжання, пры негатыўным развіцці сітуацыі можа паўстаць пытанне не толькі пра базаванне «Іскандэраў» у Калінінградскай вобласці, але і пра стварэнне расійскай ракетнай базы ў Беларусі.
Аляксандр Лукашэнка, як падаецца, на калізію вакол ЕўраСРА глядзіць асабліва прагматычна. У красавіку 2007 года, калі тэма толькі пачала мусіравацца, беларускі лідэр палічыў неабходным публічна заявіць, што не лічыць магчымае размяшчэнне амерыканскай СРА ў бліжэйшых дзяржавах «непасрэдна вялікай пагрозай Беларусі». З яго пункту гледжання, «гэтая ўдарная групоўка размяшчаецца супраць Расійскай Федэрацыі».
Праўда, беларускі лідэр выказаў гатоўнасць як сапраўдны саюзнік Расіі, «яе перадавы плацдарм» сесці за стол з прэзідэнтам Пуціным і «акуратна абмеркаваць» праблему.
Ужо тады многія эксперты выказалі здагадку, што Лукашэнка наўрад ці выпусціць шанец пры зручным выпадку разыграць карту СРА, каб выгандляваць чарговую порцыю эканамічных ільготаў і прэферэнцый.
І хоць з тых часоў шмат вады збегла, ваенна-стратэгічны фактар далёка не вычарпаў сябе ва ўзаемаадносінах паміж Менскам і Масквой. Асабліва ў святле апошняга абвастрэньня стасункаў Расеі з ЗША і НАТА з-за Украіны, а таксама пачатку падрыхтоўчых мерапрыемстваў па стварэнні на тэрыторыі Польшчы перадавых пазіцый ЕўраСРА.
Усё гэта прымушае пагадзіцца з меркаваннем тых аналітыкаў, якія сцвярджаюць, што пытанні забеспячэння ваеннай бяспекі занялі адно з першых месцаў у парадку дня перамоваў Лукашэнкі і Пуціна на лютаўскім саміце Саюзнай дзяржавы ў Мінску, прычым аргументы беларускага боку ў гэтай вобласці зноў сталі досыць важкія для расейцаў .
Ды і сама Масква наўрад ці жадае эканамічнай дэстабілізацыі свайго найважнейшага (хай і няўжыўчывага) саюзніка, справядліва мяркуючы, што следствам эканамічных узрушэнняў могуць стаць і палітычныя. Як заявіў той жа Івашоў, прыходу празаходніх сілаў да ўлады ў Беларусі дапускаць нельга, «каб не атрымалася, як ва Ўкраіне».
Вестка пра тое, што праект будаўніцтва базы ЕўраСРА ў Польшчы пераходзіць у практычную плоскасць, магла стаць для Крамля імпульсам, які канчаткова вырашыў лёс чарговага крэдыту для Беларусі.