Чорная спадчына Варшаўскай дамовы: падпарадкаваньне Ўсходняй Эўропы

Калі Савецкі Саюз імкнуўся захаваць сваё панаваньне падчас халоднай вайны, ён стварыў заблытаную сетку кантролю праз Варшаўскую дамову. Пад фасадам адзінства і супрацоўніцтва Крамлём была старанна распрацаваная сістэма ўплыву на жыцьці і лёсы мільёнаў людзей ва Ўсходнім блёку.

Варшаўская дамова, створаная 14 траўня 1955 года, доўгі час прызнавалася канчатковай праявай савецкай гегемоніі ва Ўсходняй Эўропе.

Пра што гэта ўсё?

Гэтую дамову, якую часта акрэсьліваюць як альянс узаемнага супрацоўніцтва і калектыўнай абароны краінаў Усходняга блёка, насамрэч быў фасадам, арганізаваным СССР для захаваньня свайго панаваньня. Крэмль пайшоў на гэты крок, каб узмацніць сваю ўладу, сачыць за сваімі дзяржавамі-сатэлітамі і маніпуляваць геапалітычным ляндшафтам на сваю карысьць.

Забыты разьдзел: няўдалая спроба СССР уступіць у NATO

Структура камандаваньня Варшаўскай дамовы была стратэгічна распрацаваная, каб даць магчымасьць Савецкаму Саюзу кантраляваць ваенныя сілы сваіх усходнеэўрапейскіх хаўрусьнікаў. Вярхоўным галоўнакамандуючым сіламі Варшаўскай дамовы амаль заўсёды быў савецкі ваенны афіцэр, што гарантавала, што СССР меў найвышэйшую ўладу ў прыняцьці ваенных рашэньняў у рамках альянсу. Гэта дазваляла Савецкаму Саюзу маніпуляваць узброенымі сіламі іншых дзяржаваў у сваіх стратэгічных мэтах і душыць любыя патэнцыйныя выклікі сваёй уладзе.

З дапамогай мэханізмаў і інстытутаў пакта СССР уважліва сачыў за палітычнымі падзеямі ў дзяржавах-сатэлітах і сачыў за тым, каб мясцовыя камуністычныя партыі заставаліся лаяльнымі да Крамля. Яны выхоўвалі адчуваньне залежнасьці ад Савецкага Саюза як у пляне бясьпекі, так і ў пляне эканамічнай дапамогі. Такім чынам Крэмль фактычна перашкаджаў любым спробам вырвацца зь яго сьмяротнай хваткі.

Варшаўская дамова таксама служыла для Савецкага Саюза інструмэнтам для навядзеньня страху як на сваіх хаўрусьнікаў, так і на супернікаў. Дэманструючы сваю ваенную моц праз сумесныя ваенныя вучэньні і вялізную прысутнасьць ва Ўсходняй Эўропе, СССР ствараў вобраз сілы і рашучасьці. Гэтая дэманстрацыя моцы не толькі паслужыла стрымліваючым фактарам для НАТА і іншых патэнцыйных ворагаў, але і скіравала ясны сігнал дзяржавам-сатэлітам аб наступствах непадпарадкаваньня.

Крэмль выкарыстаў Варшаўскую дамову для супрацьдзеяньня і падрыву ўплыву Захаду ва Ўсходняй Эўропе і за яе межамі. Камуністы прапагандавалі ідэю аб тым, што NATO ўяўляе пагрозу існаваньню сацыялістычнага сьвету.

Падпарадкаваньне Ўсходняй Эўропы

Пасьля Другой сусьветнай вайны СССР стварыў марыянэткавыя ўрады ва ўсходнеэўрапейскіх краінах, гарантуючы, што новыя камуністычныя рэжымы застануцца вернымі Маскве. Гэтыя ўрады ўзначальваліся палітыкамі, выбранымі Савецкім Саюзам. Яны знаходзіліся пад наўпроставым ці ўскосным кантролем Крамля.

На працягу свайго панаваньня ва Ўсходняй Эўропе СССР актыўна душыў любую форму палітычнай нязгоды, якая магла кінуць выклік яго кіраваньню. Гэта ўключала перасьлед лідэраў апазыцыі, забарону некамуністычных палітычных партый і шырокае выкарыстаньне дзяржаўнага сачэньня для назіраньня і кантролю за насельніцтвам.

Эканомікі краінаў Усходняй Эўропы былі шчыльна зьвязаны з Савецкім Саюзам, які выкарыстоўваў свой кантроль над рэгіянальным гандлем і рэсурсамі, каб захаваць свой уплыў. У рамках Рады эканамічнай узаемадапамогі, эканамічнай арганізацыі пад кіраўніцтвам СССР, эканомікі ўсходнеэўрапейскіх краінаў былі інтэграваныя з Савецкім Саюзам, што зрабіла іх залежнымі ад савецкіх рынкаў і рэсурсаў.

Задушаныя паўстаньні

Вугорская рэвалюцыя 1956

У кастрычніку 1956 года вугорскі народ паўстаў супраць усталяванага СССР камуністычнага рэжыму ў спробе атрымаць большую палітычную свабоду і незалежнасьць. Вугорская рэвалюцыя, якая спачатку дасягнула пэўнага посьпеху, устрывожыла Савецкі Саюз і прымусіла яго скіраваць войскі і танкі для здушэньня паўстаньня. Гэта прывяло да тысячаў ахвяраў і ўмацавала рашучасьць Імпэрыі Зла прадухіліць любую палітычную лібералізацыю ва Ўсходняй Эўропе, якая патэнцыйна магла падарваць яго кантроль.

Праская вясна 1968

Праская вясна была перыядам палітычных рэформаў у Чэхаславаччыне, мэтай якіх было стварэньне «сацыялізму з чалавечым тварам». На чале з Аляксандрам Дубчэкам, першым сакратаром Камуністычнай партыі Чэхаславаччыны, рух імкнуўся рэалізаваць большыя палітычныя свабоды і лібералізацыю ў межах існых сацыялістычных рамак. Аднак гэтыя рэформы насьцярожылі Савецкі Саюз, які ўспрыняў іх як пагрозу свайму аўтарытэту ва Ўсходняй Эўропе. 

У выніку ў жніўні 1968 года СССР арганізаваў ваенную інтэрвэнцыю з удзелам сілаў Варшаўскай дамовы, што хутка паклала канец Праскай вясьне і аднавіла жорсткі савецкі кантроль над Чэхаславаччынай.

Польскі крызіс 1980-1981

У Польшчы ўзьнікненьне прафсаюзнага руху «Салідарнасьць» у 1980 годзе стала сур'ёзнай праблемай для камуністычнага ўрада, які падтрымліваўся СССР. Салідарнасьць, якую ўзначальваў Лех Валенса, дамагалася большай палітычнай свабоды і правоў працоўных. Арганізацыя атрымала шырокую падтрымку па ўсёй краіне. У адказ на гэты апазыцыйны рух у сьнежні 1981 года польскі ўрад на чале з генэралам Войцэхам Ярузэльскім абвясьціў ваеннае становішча. Хаця наўпроставага ваеннага ўмяшаньня Савецкага Саюза не было, пагроза ўмяшаньня Варшаўскай дамовы і ціск з боку Масквы адыгралі рашучую ролю ў рашэньні польскага ўрада расправіцца з апазыцыяй.

Арганізацыя Варшаўскай дамовы праіснавала да скону камуністычных рэжымаў у 1991 годзе. Большая частка з былых краінаў гэтага альянсу ўжо ў NATO.

Карфаген яшчэ паказвае гнілыя зубы.