Напалеон ІІІ, папярэднік Макрона, 170 гадоў таму абвесьціў вайну Расеі і перамог у ёй

Першы прэзідэнт Францыі, а на момант 1854 года – імпэратар французаў, пляменьнік Напалеона Банапарта, перамог у вайне супраць Расеі. Сёньняшні прэзідэнт Францыі рашуча выказваецца пра магчымы ўдзел у змаганьні са злом. Месца дзеяньня застаецца аднолькавым – Крым. Як усё было раней?

Луі-Напалеон Банапарт, вядомы ў гісторыі як Напалеон III, прыйшоў да ўлады ў Францыі праз першыя ў яе гісторыі вольныя ўсеагульныя прэзідэнцкія выбары. Ён перамог іншых кандыдатаў у 1848 годзе. А праз 4 гады шляхам палітычных маніпуляцый і збольшага згодай большасьці насельніцтва Францыі зьмяніў палітычны ляндшафт: замест Рэспублікі была абвешчаная Імпэрыя зь ім на чале.

Прэлюдыя да вайны

Сярэдзіна ХІХ стагодзьдзя была часам, калі прыхільнікі нацыяналізму і імпэрыялізму перасекліся зь невядомымі наступствамі, якія павінны былі чакаць краіну. Для Францыі пры Напалеоне III патрыятызм быў сьвятым абавязкам аднавіць славу, заплямленую ў напалеонаўскіх войнах пачатку стагодзьдзя. Новы імпэратар бачыў праявы французскага патрыятызму як сродак, здольны аб'яднаць французаў пад агульным сьцягам, а таксама інструмэнтам легітымізацыі свайго кіраваньня ў якасьці манарха.

Напярэдадні вайны эўрапейская палітыка была ў нечым падобнай да сёньняшняй сітуацыі, дзе кожная нацыя пазіцыянавала сябе ў чаканьні будучага канфлікту.

Непасрэдныя каталізатары вайны ўключалі спрэчкі аб уплыве на Балканах, Усходняе пытаньне і абарону сьвятых месцаў у Ерузаліме. Заняпад Асманскай імпэрыі даў падставу для канфрантацыі, паколькі і Францыя і Расея змагаліся за ўплыў на яе тэрыторыі.

Адным з галоўных пытаньняў, якія ўцягнулі Францыю ў Крымскую вайну стала спрэчка аб хрысьціянскіх сьвятынях у Ерузаліме. Кантроль над гэтымі аб'ектамі доўгі час аспрэчваўся каталіцкай і праваслаўнай цэрквамі. У 1850-я гады гэтая рэлігійная спрэчка перарасла ў дыпляматычны крызіс, калі Францыя адстойвала правы каталікоў, а Расея заявіла пра сябе (сто тысячны раз) як пра абаронцу праваслаўных хрысьціянаў на асманскіх тэрыторыях.

Але існаваў і больш шырокі стратэгічны кантэкст «Усходняга пытаньня» — лёс Асманскай імпэрыі і геапалітычны вакуум, які прадстаўляў яе заняпад. Імпэрыя асманаў, альбо як яе называлі на Захадзе, «хворы чалавек Эўропы», усё больш і больш не магла забясьпечыць сваю ўладу над шырокімі тэрыторыямі, што выклікала хворыя амбіцыі Расеі.

Рашэньне Францыі далучыцца да вайны разам з хаўрусьнікамі Вялікай Брытаніяй і Асманскай імпэрыяй было ў значнай ступені матывавана занепакоенасьцю балянсам сілаў у Эўропе. Перамога расейцаў над асманамі дазволіла б Расеі пашырыць свой уплыў на Міжземнамор'е і Балканы, што каардынальна зьмяніла б палітычнае становішча ў Эўропе на шкоду Францыі.

Напалеон III востра ўсьведамляў істотнасьць грамадзкай думкі ў легітымізацыі сваёй вонкавай палітыкі. Праз прэсу і публічныя выступы ён распачаў кампанію па мабілізацыі нацыянальных настрояў на карысьць вайны. Грамадзтва, ажыўленае ўспамінамі аб мінулай славе і абяцаньнямі перамогі, згуртавалася вакол свайго імпэратара. Напалеон III старанна падрыхтаваў французскую армію да будучых выклікаў.

Франка-брытанскі альянс супраць Расеі стаў значным паваротам у эўрапейскай дыпляматыі. Гістарычныя супернікі Францыя і Вялікая Брытанія знайшлі агульную мову ў супрацьстаяньні расейскаму экспансіянізму.

Альянс быў дыпляматычным сігналам аб тым, што традыцыйнае суперніцтва мінулага адышло ў бок на карысьць новага парадку, заснаванага на ўзаемных інтарэсах і стрымліваньні агульных пагрозаў. Для Напалеона III хаўрус з Вялікай Брытаніяй быў таксама сродкам забесьпячэньня магутнай пазыцыі Францыі ў гэтым новым сусьветным парадку.

З таго часу, заўважце, французы і брытанцы заўжды выступалі на адным баку ва ўсіх ваенных канфліктах. Трывалае сяброўства і сёньня прыводзіць да агульнай жорсткай пазыцыі Эмануэля Макрона і Рышы Сунака ў адносінах да таго ж самага ворага ў Крамлі.

Перамога 170 гадоў таму

Кантроль над Чорным морам меў ключавое значэньне для стратэгіі хаўрусьнікаў. Ён служыў як для перакрыцьця расейскіх ліній забесьпячэньня, так і для забесьпячэньня пляцоўкі для аперацый на Крымскай паўвыспе. ВМС Вялікай Брытаніі і Францыі, выкарыстоўваючы сваю тэхналягічную і колькасную перавагу, фактычна нэйтралізавалі расейскі Чарнаморскі флот. Яны ўвялі марскую блякаду, якая істотна ўскладніла матэрыяльна-тэхнічнае забесьпячэньне Расеі і перасоўваньне войскаў.

Марское панаваньне дазваляла ім праводзіць пасьпяховыя дэсантныя апэрацыі. Рашэньне аблажыць Севастопаль, галоўную базу расейскага Чарнаморскага флоту, было стратэгічным выбарам, мэтай якога было нанесьці ўдар у самае сэрца расейскай ваенна-марской моцы ў рэгіёне. Французы і брытанцы, выкарыстоўваючы камбінацыю артылерыйскага абстрэлу, траншэйнай вайны і перыядычных штурмаў, паступова размывалі абарону Расеі. У канчатковым выніку гэта прывяло да капітуляцыі расейскага гарнізона.

Крымскую вайну часта называюць першым «сучасным» канфліктам, які дэманструе ўплыў тэхналягічных інавацый на вядзеньне вайны. Хаўрусьнікі шырока выкарыстоўвалі тэлеграф для сувязі, чыгунку для хуткага разгортваньня войскаў і запасаў, а таксама наразную артылерыю для большай дакладнасьці і далёкасьці.

Адначасова з гэтым тую вайну называюць Нулявой Сусьветнай вайной, бо яна спарадзіла канфлікт, у які былі ўцягнутыя шматлікія і шматлікія людзі і дзяржавы таго часу.

Паралельна з ваеннай кампаніяй хаўрусьнікі старанна працавалі над дыпляматычнай ізаляцыяй Расеі, не даючы ёй атрымаць значную падтрымку з боку іншых эўрапейскіх дзяржаваў. Дыпляматычныя намаганьні Напалеона III, лорда Пальмэрстана і іх адпаведных міністэрстваў замежных справаў забясьпечылі, што патэнцыйныя хаўрусьнікі Расеі, такія як Аўстрыя і Прусія, заставаліся нэйтральнымі або нават схіляліся да падтрымкі Францыі і Вялікай Брытаніі.

Расея атрымала па зубах за пачатак агрэсіўных дзеяньняў у Эўропе ў 1853 годзе. Калі Францыя разам з брытанцамі падтрымалі асманаў у іх вайне з расейскімі агрэсарамі, гэта стала сымбалем адзінства ў адпоры.

Для Расеі заканчэньне Крымскай вайны стала момантам нацыянальнай расплаты. Была зразумелая ўразьлівасьць самадзяржаўя і састарэласьць яго ваенных і сацыяльных інстытутаў. Аблога Севастопаля і эфектыўнае стрымліваньне расейскага экспансіянізму нанеслі ўдар па ваеннай павазе і стратэгічных амбіцыях Расеі. Абмежаваньні, накладзеныя Парыжскай дамовай на Чарнаморскі флот і ўмацаваньні расейцаў, перашкодзілі іх праге панаваць ў Чорным моры.

Ад 1854 да 2024

Праз столькі гадоў мы прыходзім да падобнага разьвіцьця падзеяў. Першы прэзідэнт Францыі абвесьціў вайну Расеі ў 1854. У апошні час 25-ты прэзідэнт Эмануэль Макрон зрабіў шэраг заяваў, у якім цалкам дапусьціў выкарыстаньне французскіх вайскоўцах у тых ці іншых місіях ва Ўкраіне на вайне супраць расейскіх агрэсараў. Ці стане гэта ў сваю чаргу абвяшчэньнем вайны Расеі – пакажа найбліжэйшы час.