Закацілася зорка. Як Алабама выходзіла са складу Злучаных Штатаў

Як вядома, кожная зорачка на сьцягу ЗША сымбалізуе адзін са штатаў, якія ўваходзяць у дзяржаву. На сёньня гэта роўна 50. А вось у 1861 годзе такіх зорак было 34, і 11 студзеня Алабама стала ўжо чацьвёртым штатам, які абвесьціў аб выхадзе са Злучаных і далучэньні да Канфедэратыўных. А так можна было?

На пачатку 1861 года Злучаныя Штаты Амэрыкі апынуліся на парозе беспрэцэдэнтнага крызісу. Аддзяленьне Алабамы ад дзяржавы быў сімптомам глыбока расколатага грамадзтва, ужо даўно разьяднанага супярэчлівымі ідэалёгіямі і эканамічнымі інтарэсамі. Гэта стала кульмінацыяй дзесяцігоддзяў эскаляцыі напружанасьці Поўначы і Поўдня.

Прэлюдыя сыходу

У пачатку ХІХ стагодзьдзя ў грамадзтве Алабамы быў глыбока ўкаранёны аграрны лад жыцьця, а яго эканоміка і сацыяльная герархія былі непарыўна зьвязаныя з інстытутам рабства. Уваход Алабамы ў склад ЗША ў 1819 годзе стаў адлюстраваньнем пашырэньня так званай баваўнянай імпэрыі, якая квітнела дзякуючы набытым і ўжо існым рабам з Афрыкі.

Палітычна Алабама была апірышчам Дэмакратычнай партыі, якая адстойвала правы штатаў і выступала за захаваньне рабства. Дзяржаўны апарат штата, дзе дамінавалі ўладальнікі плянтацый, імкнуўся абараніць эканамічную сістэму, якая ў значнай ступені залежала ад рабскай працы.

Да сярэдзіны ХІХ стагодзьдзя Алабама пераўтварылася ў адзін з самых багатых штатаў сярод будучых Канфедэратыўных Штатаў Амэрыкі. Зрэшты, багацьце штата ў асноўным было заснаванае на вырошчваньні бавоўны. Вынаходніцтва бавоўнаачышчальніка зьдзейсьніла сапраўдную рэвалюцыю ў пераапрацоўцы бавоўны, і зрабіла яе вельмі прыбытковай.

Гэты эканамічны бум, аднак, быў пабудаваны на інстытуце рабства. Чорныя рабы былі асноўнай працоўнай сілай на палях, і іх значэньне для эканомікі Алабамы немагчыма пераацаніць. Такім чынам, любая пагроза гэтаму разглядалася як пагроза глябальнаму эканамічнаму дабрабыту штата. Абарона рабства вызначала паўднёвы лад жыцьця.

Сацыяльна-палітычнае і эканамічнае жыцьцё Алабамы не існавала у вакуўме, але было пад моцным уплывам нацыянальных падзеяў. Кампраміс 1850 года ў выглядзе Закона аб беглых рабах і Закон Канзас-Небраскі 1854 года, які дазволіў новым тэрыторыям прымаць рашэньні аб законнасьці рабства, узмацнілі напружанасьць і падкрэсьлілі хісткасьць усіх Злучаных (разьяднаных) Штатаў Амэрыкі.

Рашэньне Дрэда Скота 1857 года, якое пастанавіла, што афраамэрыканцы не могуць быць грамадзянамі і што Кангрэс не можа забараніць рабства на тэрыторыях (землі, якія не мелі статусу штата), на імгненьне супакоіла заклапочанасьць жыхароў Поўдня. Тым не менш, узмацненьне і рост папулярнасьці Рэспубліканскай партыі, якая выступала супраць пашырэньня рабства, разглядалася з усё большай трывогай.

Апошняй кропляй стала абраньне на пасаду прэзідэнта ўсіх штатаў рэспубліканца Абрагама Лінкальна ў 1860 годзе. Нягледзячы на ​​запэўніваньні Лінкальна, што ён не меў намеру ўмешвацца ў рабства там, дзе яно існавала, яго пазыцыі супраць рабства было дастаткова, каб распаліць асьцярогу надыходзячых радыкальных зьменаў пры яго адміністрацыі.

Эскаляцыя

Перад абліччам гэтых праблемаў некалькі ключавых палітычных дзеячаў і ўплывовых асобаў у Алабаме пачалі гучна выступаць за аддзяленьне. Лідэрамі былі такія палітыкі, як Уільям Лоўндэс Янсі і Робэрт Джэмісан-малодшы. Гэтыя дзеячы адыгралі вырашальную ролю ў схіленьні грамадзкай думкі і скіраваньні палітычнага працэсу да разьяднаньня з астатнімі штатамі.

Грамадзкія настроі ў Алабаме ў гэты перыяд уяўлялі сабой складаную сумесь страху, гневу і моцнага пачуцьця паўднёвай ідэнтычнасьці. Нягледзячы на тое, што напачатку існавала значная апазыцыя аддзяленьню, асабліва ў паўночных раёнах штата, агульны настрой хутка зьмяніўся пасьля абраньня Лінкальна. Гарадзкія сходы, артыкулы ў газэтах адлюстроўвалі рост ідэі наконт выхаду з ЗША.

Рух да аддзяленьня завяршыўся зьездам, які адбыўся ў горадзе Мантгомэры ў студзені 1861 года. Дэлегаты з усяго штата сабраліся, каб вырашыць лёс Алабамы. Пасьля напружаных дэбатаў, якія адлюстроўвалі глыбокія расколы ўсярэдзіне як дзяржавы так і штата, было прынятае рашэньне.

11 студзеня 1861 года Канвэнцыя аб аддзяленьні Алабамы прыняла Указ аб аддзяленьні. Пастанова, кароткі дакумэнт, абвесьціла, што з гэтага часу Алабама зьяўляецца «Суверэннай і Незалежнай дзяржавай». Гэты акт стаў канчатковым разрывам сувязяў з ЗША. Гэта быў крок, які адлюстроўваў вельмі складаныя пачуцьці народу таго часу. Прыняцьце Ўказа аб аддзяленьні было сустрэтае ў Алабаме з урачыстасьцю.

Рашэньне Алабамы пакінуць ЗША паслужыла штуршком для іншых. Аддзяленьне Місісіпі, Флярыды, Джорджыі, Луізіяны і Тэхаса адбылося праз некалькі тыдняў пасьля сыходу Алабамы, што сьведчыла аб рэгіянальнай салідарнасьці паміж паўднёвымі штатамі.

Новая рэчаіснасьць без ЗША

У палітычным пляне Алабама зьведала радыкальныя зьмены пасьля свайго аддзяленьня. Кіраўніцтва штата хутка перайшло да канфедэрацыі. Рашэньне Алабамы разам з аддзяленьнем іншых паўднёвых штатаў прывяло да ўтварэння Канфедэратыўных Штатаў Амэрыкі ў лютым 1861 года, неад'емнай часткай якіх была Алабама. Штат стаў адным з заснавальнікаў Канфедэрацыі, а Мантгомэры, яго сталіца, стала першай сталіцай Канфедэрацыі.

У эканамічным пляне аддзяленьне прынесла Алабаме неадкладныя праблемы. Эканоміка штата, у значнай ступені залежная ад бавоўны і, такім чынам, ад рабскай працы, сутыкнулася з нявызначанасьцю, паколькі гандлёвыя шляхі і адносіны з прамысловай Поўначчу былі парушаныя. Ваенна-марская блякада ЗША, уведзеная ў пачатку грамадзянскай вайны, яшчэ больш напружыла эканоміку Алабамы, што абмежавала яе магчымасьці экспартаваць бавоўну, яе галоўны эканамічны рухавік.

Аднак Алабама таксама перажыла часовы эканамічны бум з-за вайны. Попыт Канфедэрацыі на ваенныя матэрыялы прывёў да росту вытворчасьці жалеза ў Алабаме. Гэта прамысловае развіцьцё, хоць і значнае, было недастатковым, каб цалкам кампенсаваць негатыўны ўплыў блякады і агулам вайны на эканоміку штата.

Сацыяльная структура Алабамы моцна пацярпела ад аддзяленьня і наступнай вайны. У той час як эліта ў выглядзе ўладальнікаў плянтацый у цэлым падтрымлівала аддзяленьне, у паўночнай частцы штата было менш рабоў і іншая эканамічная структура.

А што думалі ў Вашынгтоне?

ЗША пад кіраўніцтвам прэзідэнта Абрагама Лінкальна разглядаў аддзяленьне Алабамы і іншых паўднёвых штатаў як нелегітымнае і неканстытуцыйнае. Ён сцьвярджаў, што зьвяз штатаў быў вечным і што акты аддзяленьня былі юрыдычна несапраўднымі.

Аддзяленьне Алабамы і фармаваньне Канфедэрацыі прымусілі Поўнач перайсьці ад пазыцыі дэбатаў і кампрамісаў да пазыцыі ваеннай гатоўнасьці. Адміністрацыя Лінкальна перайшла да ўмацаваньня і папаўненьня запасаў у форце Самтэр у Паўднёвай Караліне. Гэтае рашэньне ў канчатковым выніку прывяло да пачатку грамадзянскай вайны. Такім чынам, аддзяленьне Алабамы стала істотным фактарам пераўтварэньня палітычнай спрэчкі ва ўзброены канфлікт.

У той час як эўрапейскія ўрады афіцыйна занялі пазыцыю нэйтралітэту, Канфедэрацыя адчувала значную сімпатыю сярод тых, хто спадзяваўся ўбачыць аслабленыя Злучаныя Штаты. Канфедэрацыя, у тым ліку Алабама, спадзявалася выкарыстаць гэтую сімпатыю ў фармальным прызнаньні і падтрымцы, але намаганьні былі ў значнай ступені беспасьпяховымі. Усё ж праблема рабства стала ўсё больш агіднай для эўрапейцаў.

Пасьля вайны

Штат вылучыў каля 120 тысячаў вайскоўцаў Канфедэрацыі, амаль усё белае насельніцтва, здольнае насіць зброю. У выніку каля 15% загінулі ад хваробаў і 10% ад баявых дзеяньняў. Вядомыя таксама каля 2700 алабамскіх белых мужчынаў, якія далучыліся да войска Лінкальна.

Канец грамадзянскай вайны прывёў да часу рэканструкцыі ў Алабаме і больш шырока – на Поўдні ЗША. Асноўнай мэтай рэканструкцыі было вяртаньне паўднёвых штатаў назад у Зьвяз, а таксама было неабходна пераасэнсаваць правы толькі што вызваленага афраамэрыканскага насельніцтва.

Трэцяя ваенная акруга арміі ЗША была адной з пяці часовых адміністрацыйных адзінак ваеннага ведамства ЗША, якія існавалі на поўдні Амэрыкі. Акруга была прадугледжаная законамі аб рэканструкцыі ў пэрыяд рэканструкцыі пасьля грамадзянскай вайны. Яна ўключала Джорджыю, Флярыду і Алабаму.

У жніўні 1868 года адбылося вяртаньне Алабамы і Флярыды ў склад Злучаных Штатаў Амэрыкі.

Аднак рэканструкцыя ў Алабаме была адзначаная значным супрацівам шматлікіх белых алабамцаў. У гэты перыяд узьніклі групы прыхільнікаў перавагі белай расы, такія як Ку-клукс-клян, якія імкнуліся падарваць новы сацыяльны парадак шляхам гвалту і запалохваньня. Канчатковае завяршэньне рэканструкцыі ў 1877 годзе прывяло да вываду федэральных войскаў і вяртаньня мясцовага ўрада з дамінаваньнем белых на Поўдні, у тым ліку ў Алабаме.