Артур Удрыс: «Да сыходу рэжыму гуляць у зборнай не буду»

Светлую галаву Артура Удрыса вы, напэўна, бачылі побач з Ягорам Мешчараковым, Аленай Леўчанка і іншымі спартсменамі, якія ўдзельнічаюць у нядзельных Маршах пратэсту. У інтэрв'ю «Новаму Часу» Артур расказаў пра стаўленне да падзей, што адбываюцца ў краіне ў апошнія месяцы.

— Здаецца, ты своечасова паспеў з'ехаць у Францыю. Сілавікі прыходзілі за табой прама дадому, але там ужо не заспелі.

— Так. Я рыхтаваўся да затрымання, да таго, што такое можа адбыцца. Але калі да мяне прыйшлі, то зрабілі гэта максімальна прыкметна. У двары стаяў таніраваны «бусік», а каля пад'езду — людзі ў балаклавах. Яны хадзілі вакол дома, і іх можна было ўбачыць за кіламетр. Усё знялі на відэа мае суседзі.

А сам я за дзень да гэтага паляцеў у Францыю. Прычым прамым рэйсам з Мінска, ні ад каго не хаваючыся. І я нават пасмяяўся. Бо як раз тады былі заявы рэжыму пра тое, што ўлады ўсё кантралююць. Але перад тым, як ехаць да чалавека, яны банальна не могуць даведацца, ці знаходзіцца ён у краіне. Ці ўжо сіл не хапае, ці ніякай арганізацыі няма. А наогул гэта выглядала вельмі пацешна.

— Ты разумеў, што рана ці позна чарга дойдзе і да цябе?

— З такімі думкамі і выходзіў на нашы маршы спартоўцаў. Нават заўсёды вазіў з сабой кніжку, каб, калі што, пачытаць у СІЗА. Здымаў перад гэтым гадзіннік і ланцужок, пакідаў у машыне тэлефон.

— Як у жніўні прыйшоў да адмовы ад выступу за зборную пры існуючай уладзе? Тады ты і яшчэ тры валейбалісты напісалі адпаведны ліст у федэрацыю. Можа, прыклад футбаліста Шкурына быў перад вачыма?

— Здаецца, яго гісторыю я ўбачыў ужо на наступны дзень пасля таго, як мы адправілі той ліст. Загадзя планавалі і абмяркоўвалі яго сярод гульцоў нашай валейбольнай зборнай. Я прапанаваў гэта зрабіць. Чакаў нашмат большага рэзанансу, водгуку. І моцна здзівіўся, калі прачыталі аб прапанове ўсе дваццаць чалавек, а адказалі толькі трое.

Толькі яны са мной той ліст і падпісалі. Аказалася, што далёка не кожны гатовы пайсці на гэта. Я да гэтага часу непрыемна здзіўляюся. Лічыў, што некаторыя нашы зборнікі — сумленныя, смелыя людзі. А яны дагэтуль маўчаць.

Асабліва гэта выявілася, калі затрымалі Лену Леўчанка. Я быў проста ў лютасці! Яна ж адна з нас! Гэта ж не старонняя дзяўчына, якую вы не ведаеце. Тое ж самае можа здарыцца з любым з вас. Дык што яшчэ трэба? Яе па частках адтуль павінны вынесці, каб хоць хтосьці загаварыў? Вось гэта вельмі непрыемна здзівіла. Але я не сказаць, каб асуджаю хлопцаў. Проста моцна расчараваўся ў некаторых людзях, У сваіх сябрах. Думаў, што будзе інакш. Што яны павядуць сябе смялей і выступяць. Што ў іх іншыя каштоўнасці — па меншай меры, не заробак.

— З якімі наступствамі сутыкнуліся пасля таго, як падпісалі гэты ліст?

— Я называю яго «маленькім». Каб не блытаць з «вялікім» — адкрытым лістом ад імя ўсёй спартыўнай супольнасці краіны. Дык вось, з МНС, якое курыруе федэрацыю валейбола, папрасілі Андрэя Радзюка напісаць заяву па ўласным жаданні. І знялі са стаўкі ў зборнай, таму што ў нас гэты працэс чамусьці адбываецца аўтаматычна.

Калі не памыляюся, на стаўцы ў зборнай усяго сем чалавек. Славы Шмата з Сяргеем Антанавічам там няма, таму і здымаць іх было няма адкуль. А мне перадавалі, каб таксама прыехаў і звольніўся. Тры дні крычалі, што ўсё страшна і жудасна. Але я адмаўляўся пісаць заяву па ўласным жаданні. Прасіў даслаць мне дакумент з подпісамі і пячацямі, з якога б вынікала, на якой падставе наогул павінен гэта рабіць.

А потым сказаў, што калі не хочуць так, то хай звальняюць па артыкуле. Проста наўмысна чакаў, каб яны ў чарговы раз парушылі законы. І каб затым, калі ўсё ўстаканіцца, мець на руках гэтыя дакументы.

— Моцна адчуваўся пераслед, ціск з-за падпісання ўжо «вялікага» ліста спартсменаў?

— На самай справе я выдыхнуў, калі гэта зрабіў. Калі мы былі ўчатырох, казаў хлопцам, што калі ніхто не пойдзе да канца дня падпісваць са мной «маленькі» ліст, то зраблю гэта ў адзіночку. Былі людзі, якія казалі: «Давайце пачакаем пару дзён». І адмоўнікі затым усё роўна не падпісалі і «вялікі» ліст.

А мы, атрымліваецца, прынялі тады правільнае рашэнне, не стаўшы нікога чакаць. А потым далучыліся і да звароту ўсёй спартыўнай супольнасці. І стала значна лягчэй. Таму што мы ўжо не проста нейкія чатыры адчайныя хлопцы. Збіраецца шмат спартсменаў, і так «прэсануць» нас будзе ўжо складаней.

Я вельмі ўзрадаваўся, што з'явіўся той «вялікі» ліст — праз пару дзён пасля «маленькага». Мы падпісалі і яго, і гэта стымулявала павелічынне ціску. Таму што той жа намеснік міністра Міхаіл Партны стаў ездзіць да спартсменаў — да тых жа Краўчанкі, да Папова. Ён запалохваў іх, каб адклікалі свае подпісы. Нейкія чуткі з нагоды звальнення валейбалістаў з клубаў таксама былі. Але трэнер Старцаў у «Шахцёры» досыць лаяльна паставіўся да сваіх гульцоў. Як і да Сінгаеўскага ў «Будаўніку». Аб звальненні гаворкі не ішло. Але калі б такое здарылася, гэта быў бы вялізны камень у агарод клуба.

А так, мы, вядома, абмяркоўвалі, што такі зыход магчымы. І я папрасіў агента ў выпадку чаго працаўладкаваць хлопцаў. Прычым сам гатовы быў аплаціць спадарожныя выдаткі. Аднак агент выказаў гатоўнасць уладкаваць іх бясплатна, паколькі чалавек таксама спачувае. Хоць і не беларус, а серб.

— Ведаеш, што ў гульцоў «Будаўніка» праз гэта ўзніклі праблемы пры паездцы ў Польшчу на матчы Лігі чэмпіёнаў?

— Безумоўна. Міністр спорту Кавальчук не хацеў зацвярджаць выязныя спісы — заяўку каманды. Яе настаўнік Сінгаеўскі казаў, што клуб аштрафуюць. Але я размаўляў з юрыстам і магу сказаць, што той жа Кавальчук моцна ўтрыруе свае магчымасці. Ён збіраўся зрабіць гэтых гульцоў невыязнымі — проста не пусціць іх за мяжу. Таму што, наколькі разумею, менавіта Міністэрства спорту аплачвала квіткі, пражыванне і гэтак далей. Вось навошта трэба было зацвярджаць тыя спісы. Але калі б па палітычных прычынах чатырох гульцоў не пусцілі ў Польшчу, у той жа федэрацыі з'явіліся б велічэзныя праблемы з боку Міжнароднай федэрацыіі валейбола.

— Што думаеш пра арышт Алены Леўчанка, з якой ты быў у першым шэрагу шэсцяў спартоўцаў?

— Гэта моцна злуе. Але, паўтаруся, мы рыхтаваліся да затрыманняў. А Лену, як вядома, нават затрымалі непрыгожа. Маглі б зрабіць гэта каля дома, а атрымалася ў аэрапорце перад вылетам за мяжу.

Затрыманне кагосьці з нас было справай часу. Таму што яны, наколькі разумею, шукалі галоўнага. Напэўна, Міністэрства спорту лічыць, што калі гэта так працуе ў іх, то і ўсюды. Нібыта з нашых шэрагаў можна выдраць пару чалавек, і ўсё разваліцца. І тое, што зрабілі з тымі ж Леўчанка, Паповым, Краўчанкам — гэта спробы зразумець, хто ж у нас галоўны і арганізатар. Але, як бачыце, пасля гэтага на маршы спартсменаў нічога не змянілася. Таму што ў нас дэмакратыя, і ўсё вырашаем сумесна.

Так, Лена тады выбыла, але на яе месца можа стаць некалькі іншых людзей. І нават калі заўтра дзесяць чалавек затрымаюць, то ўсё роўна працэс будзе ісці. Бо нас у Свабодным аб'яднанні спартсменаў нашмат больш.

— Што больш за ўсё абурае ў ціску на вас з боку рэжыму?

— Па-першае, несправядлівасць. А па-другое, тое, што няма ў нас салідарнасці — што ў валейболе, што ў цэлым у спорце. Калі б усе спартсмены ўсталі на дыбы! Кожны ж разумее, што так, як адбываецца ў краіне цяпер, быць не павінна. Усе абураюцца, але да рэальных дзеянняў даходзіць толькі ў маленькай групы людзей. Вось гэта таксама моцна злуе. Паабмяркоўваць, патачыць лясы, маўляў, ай-ай-ай, забралі, як жа так — такога шмат. Але рабіць нешта ў сувязі з гэтым ніхто асабліва не збіраецца.

— Здзіўляе, што футбалісты і хакеісты за рэдкім выключэннем маўчаць?

— На самай справе гэта было чакана. Мяне злуюць больш валейбалісты. Яшчэ да затрымання Лены Леўчанка думаў, што калі мяне возьмуць, то хтосьці з сяброў, якія цяпер маўчаць, напэўна, нешта скажа. А пасля выпадку з Ленай я размаўляў з Кацяй Сныцінай. Яна неяк сказала: «Артур, калі Лена выйдзе, яна спытае, хто яе падтрымаў у баскетболе. І я не ведаю, як ёй сказаць, што яе, за выключэннем трох чалавек, не падтрымаў ніхто». Усё зрабілі выгляд, што нічога не адбылося.

І я зразумеў, што ў валейболе было б тое ж самае. Выкінулі б мяне са зборнай, пасадзілі б, пакінулі б без сродкаў да існавання ўчанкам знайшлася б толькі невялікая група людзей, якой было б не ўсё роўна. Ды яны, зрэшты, ужо і паказалі, хто гэта мог бы быць. А іншыя сядзелі і маўчалі — у іх усё класна, «капае» заробак, і фіялетава, што адбываецца з сябрамі, якая несправядлівасць пануе навокал і гэтак далей. Я расчараваны з-за таго, што сутыкнуўся са сваімі няправільнымі ўяўленнямі аб гэтых людзях.

— Як наогул тваё стаўленне да сітуацыі ў краіне змянялася пасля выбараў?

— Гэта эмацыйныя арэлі. То натхняешся і радуешся, то падаеш духам. Цікавая метафара прыйшла на розум. Беларусь зараз — гэта і казка, і начны кашмар адначасова.

У нас шмат гісторый аб салідарнасці людзей. Напрыклад, у кафэ ў Мінску зачынілі пратэстоўцаў, спрабуючы абараніць іх ад ГУБАЗіКа. Карпянкоў разбіў шкло, каб патрапіць унутр. А на наступны дзень былі велізарныя чэргі, каб проста купіць кубачак кавы і падтрымаць уладальнікаў кафэ. Зусім хутка там паставілі новае шкло.

І такіх гісторый, паўтаруся, маса. На нашым першым маршы было вельмі горача, і хтосьці проста падаў сігнал, што не хапае вады. Літаральна праз дваццаць хвілін яна стаяла каля кожнага слупа — па шэсць бутэлек у пачках. Людзі згуртаваліся на фоне агульнай бяды, і такія гісторыі вельмі натхняюць. Усё проста, як у казцы!

А разам з тым адбываюцца жудасныя рэчы. Людзей збіваюць, хапаюць на вуліцах, пры гэтым не прадстаўляюцца. Супрацоўнікі сілавых структур цяпер дзейнічаюць, як сапраўдныя банды. Калі прыходзілі да мяне, сусед папрасіў іх прадставіцца. Яму сказалі: «Ідзі, куды ішоў». Не кажу ўжо пра ўсе катаванні і забойствы.

Так што Беларусь сёння вельмі кантрасная. Такім патрыётам, як цяпер, я не быў ніколі. Бачу, колькі вакол добрых, светлых, смелых людзей. Гэта вельмі крута!

— Аднаклубнікі ў Францыі цікавяцца сітуацыяй у Беларусі?

— Так. Некаторыя і так ведаюць у агульных рысах, што адбываецца. Той жа басніец Жэлька Чорыч, які нядаўна правёў сезон у нас у «Будаўніку». Нядаўна на гэтую тэму гаварыў з французскай журналісткай. І быў прыемна здзіўлены, што яна аказался выдатна дасведчаная і падкаваная. Ёсць катэгорыя французаў і наогул еўрапейцаў, якія сочаць за сітуацыяй у Беларусі.

— Здалёк ты зможаш удзельнічаць у справах Свабоднага аб'яднання спартсменаў?

— На адлегласці, вядома, цяжэй. Але я ўсё роўна раблю, што магу. Не выпадаю з абмеркавання, з калектыву. Фізічна прысутнічаць побач з хлопцамі было б лепш. Таму што мы разам дзелім усе гэтыя нягоды.

— Што будзе з краінай далей? І якія шанцы, што ты ўсё ж прыедзеш у зборную ў снежні?

— Складана сказаць, ці адбудзецца нешта ў бліжэйшыя месяц-два. Таму што ўжо ўмешваецца знешняя палітыка. Не ведаю, ці адумаецца Пуцін. Ён падтрымлівае Лукашэнку, які цяпер тоне. І Пуцін проста піша метадычку, як настроіць супраць сябе цэлую нацыю.

Натуральна, што да сыходу рэжыму гуляць у зборнай не буду. А пасля затрымання Лены Леўчанка наогул не ведаю, як потым з некаторымі з хлопцаў знаходзіцца ў зборнай. Ёсць вельмі непрыемная гісторыя з Аплевічам, які адгаворваў нас падпісаць ліст. І тая ж вядомая гісторыя з Троцкім — трэнерам «маладзёжкі». Ёсць расчараванне ў асобных людзях. Пакуль не хачу іх бачыць.

Калі ўсё гэта спыніцца, мне хацелася б устаць пад бела-чырвона-белы сцяг, згуляць і чаго-небудзь дасягнуць. Але пакуль не буду рабіць ніякіх заяваў. Не ведаю, як потым прыходзіць у зборную, глядзець у вочы некаторым людзям і спрабаваць нешта там убачыць. Для мяне матчы зборнай заўсёды былі не проста нейкімі працоўнымі адносінамі. Заўсёды імкнуўся, каб мы атрымлівалі задавальненне ад таго, што разам робім агульную справу. Каб ішлі да агульнай мэты як калектыў, як сябры, аднадумцы. І тут жа пытанне ўжо не ў палітыцы — скажам, у падтрыманні намі розных кандыдатаў у прэзідэнты. Гаворка ідзе аб базавых чалавечых правах, аб справядлівасці, салідарнасці. А яе, атрымліваецца, у зборнай няма...