Экс-міністр абароны ЗША распавёў пра сцэнар ядзернай катастрофы

Уияльм Пэры, які праслужыў 30 гадоў у Пентагоне, а ў 1994-97 гадах узначальваў амерыканскае ваеннае ведамства, распавёў на Люксембургскім форуме па прадухіленні ядзернай катастрофы пра тое, як «трымаў руку на кнопцы» і як ядзерная вайна можа пачацца з памылкі.

Экс-міністр абароны ЗША Уільям Пэры:
— Калі ў 1945 годзе скончылася Другая сусветная вайна, пасля таго, як на Хірасіму і Нагасакі былі скінутыя атамныя бомбы, свет хацеў верыць у тое, што кашмар, нарэшце, скончыўся. Аднак на працягу пяці гадоў пачалася Халодная вайна, а зараз наяўнасць атамных бомбаў, якія паклалі канец Другой сусветнай вайне, уяўляе сабой кашмар у новай якасці, — цытуе Уільяма Пэры «Expert Online». — Абмен ядзернымі ўдарамі паміж ЗША і СССР прывёў бы да большай колькасці загінуўшых, чым у Другой сусветнай вайне. На самай справе, такая вайна, напэўна, прывяла б да канца цывілізацыі. Лідары абедзвюх краін разумелі гэта і распрацавалі стратэгію, названую Узаемным гарантаваным знішчэннем (УГЗ) у спробе прадухіліць катастрофу. Стратэгія УГЗ на самай справе спрацавала, але была вельмі небяспечнай і неаднаразова прыводзіла да пагрозы ядзернай катастрофы. Асабліва блізка свет падышоў да небяспекі вайны, якая прывяла б да знішчэння цывілізацыі, падчас Карыбскага ракетнага крызісу.

Ці можна забыцца пра яго? Асабіста я дакладна яго ніколі не забуду. Я быў там у час крызісу, у складзе невялікай групы, якая працавала цэлы дзень над аналізам сабраных у той дзень разведданых. Да паўночы намі была падрыхтавана справаздача, якая на наступную раніцу павінна была легчы на ​​стол прэзідэнту Кэнэдзі. Такім чынам, я дакладна ведаў аб тым, што адбываецца. На самай справе, кожнай раніцай, калі я прыходзіў на працу ў аналітычны цэнтр, я думаў, што гэта будзе мой апошні дзень на Зямлі.
Пасля заканчэння крызісу, прэзідэнт Кэнэдзі сказаў, што шанцы ядзернай вайны складалі адзін да трох. Я лічу, што Кэнэдзі быў аптымістам. Ён не быў у курсе інфармацыі, якую мы маем сёння: тактычная ядзерная зброя, разгорнутая Савецкім Саюзам на Кубе, знаходзілася ў поўнай баявой гатоўнасці.

Калі б Кэнэдзі прыняў рэкамендацыю, аднагалосна зацверджаную Аб'яднаным камітэтам начальнікаў штабоў ВС ЗША з нагоды ўварвання на Кубу, нашы войскі былі б знішчаны прама на беразе з дапамогай тактычнай ядзернай зброі, за чым, напэўна, пачалася поўнамаштабная ядзерная вайна.
Хачу асобна падкрэсліць, што ні Кэнэдзі, ні Хрушчоў не хацелі пачынаць ядзерную вайну; на самай справе, яны зрабілі ўсё магчымае, каб яе прадухіліць. Аднак яны ледзь не ўвязаліся ў такую ​​вайну з памылкі. Пралік лідараў СССР і ЗША ледзь не прывёў да ядзернага Халакосту, і я лічу, што нам удалося пазбегнуць такой катастрофы ў роўнай ступені як дзякуючы поспеху, так і за кошт добрага кіравання.

У цяперашні час, з прычыны варожасці паміж ЗША і Расіяй, намі зноў ствараюцца перадумовы, якія могуць прымусіць сённяшніх лідараў развязаць ядзерную вайну, гэтак жа, як і ў выпадку з Карыбскім ракетным крызісам. Аднак ёсць яшчэ адна прычына, па якой ядзерная вайна можа пачацца з памылкі: у выпадку атрымання фальшывага сігналу нашымі сістэмамі ранняга апавяшчэння.
Наколькі вялікая гэтая верагоднасць? Падчас халоднай вайны, тройчы паступаў ілжывы сігнал трывогі ў ЗША, і было два вядомых мне выпадкі з'яўлення такога сігналу на тэрыторыі Савецкага Саюза, г.зн. у сярэднім, паступаў адзін ілжывы сігнал трывогі за 8 гадоў. Адзін з ілжывых сігналаў трывогі ў ЗША паступіў асабіста пры мне, што назаўсёды змяніла мой погляд на небяспеку ядзернай вайны. Гэта адбылося ў кастрычніку 1979 гады, калі я быў намеснікам міністра абароны па навукова-даследчых і інжынерных пытаннях.
Калі я моцна спаў, мяне абудзіў тэлефонны званок у 3 гадзіны раніцы. У напаўсонным стане я паднёс слухаўку да вуха і мой суразмоўца на іншым канцы провада прадставіўся як дзяжурны афіцэр Камандавання СПА Паўночнай Амерыкі. Генерал адразу перайшоў да справы. Ён паведаміў мне, што згодна з інфармацыяй на кампутарах сістэмы СПА, з боку СССР да ЗША накіроўваюцца 200 ракет.

На секунду, калі ў мяне ледзь не спынілася сэрца, я падумаў, што зараз адбудзецца тая самая катастрофа, якую нам ледзьве ўдалося пазбегнуць падчас Карыбскага ракетнага крызісу. Аднак генерал адразу растлумачыў, што, у адпаведнасці з яго высновамі, мы мелі справу з ілжывай трывогай, і што ён тэлефануе мне з мэтай выявіць канкрэтную непаладку ў яго кампутары.Гэтая гісторыя атрымала працяг. Той ноччу я не змог вызначыць, што было не так, бо па ўсіх паказчыках усё было падобна на цяперашні напад, тым больш што бачных непаладак у працы кампутара не было. Нам спатрэбілася некалькі дзён, каб вызначыць, што менавіта адбылося: падчас перазменкі аператараў кампутараў, адзін з аператараў па памылцы паставіў на кампутары вучэбную праграму, якая, зразумела, павінна была выглядаць як цалкам рэалістычны сцэнар нападу. У дадзеным выпадку, мела месца чалавечая памылка. Такім чынам, наша сістэма, нягледзячы на ​​ўсе прадугледжаныя меры бяспекі, тым не менш была ўразлівая ў выпадку здзяйснення памылкі адным адзіным чалавекам. Памылка магла прывесці да знішчэння ўсёй цывілізацыі.


Свет ад такой долі быў выратаваны дзякуючы двум фактарам: па-першае, афіцэр, які дзяжурыў у тую ноч, валодаў выключнай праніклівасцю і быў вельмі адказным чалавекам, за што мы ўсе павінны быць яму ўдзячныя. Па-другое, адсутнічалі негатыўныя перадумовы, на аснове якіх мог адбыцца рэальны напад, гэта значыць у той час не было міжнародных здарэнняў, за якімі стаяў бы Савецкі Саюз, што рабіла б напад з яго боку праўдападобным.
Тым не менш, што адбылося б, калі сігнал ілжывай трывогі паступіў бы падчас Карыбскага ракетнага крызісу? Або падчас крызісу на Блізкім Усходзе, калі ўзброеныя сілы ЗША знаходзіліся ў стане падвышанай баявой гатоўнасці? У такім выпадку, дзяжурны афіцэр напэўна далажыў бы пра сігнал трывогі прэзідэнту, які, прачнуўшыся ў 3 гадзіны ночы, павінен быў бы менш чым за 10 хвілін прыняць рашэнне аб запуску амерыканскіх МКБР, перш чым яны былі б знішчаны ў сваіх пускавых шахтах.
Калі б ён аддаў загад аб запуску, не было б ніякай магчымасці адклікаць запуск ракет або знішчыць іх у палёце. Такім чынам, прэзідэнт развязаў бы ядзерную вайну з памылкі.
Людзі зноў будуць памыляцца. Машыны зноў будуць даваць збой. Такім чынам, сігналаў ілжывай трывогі будзе больш.
У Расеі і ЗША да гэтага часу дзейнічае прынцып запуску пасля папярэджання. Больш за тое, як у Расіі, так і ў ЗША вырабляюцца новыя МКБР для замены ракет, якія засталіся з часоў Халоднай вайны. Гэта, у канчатковым выніку, азначае, што будучыня чалавецтва будзе залежаць ад высноваў, зробленых дзяжурным афіцэрам, а таксама ад меркавання і характару прэзідэнтаў ЗША і Расіі. Сёння так жа, як і ў часы Халоднай вайны, нам пагражае небяспека выпадковай вайны, якая прывядзе да знішчэння нашай цывілізацыі.
Калі ў 1989 г. завяршылася Халодная вайна, свет уздыхнуў з палёгкай. Нейкім чынам, нам удалося пазбегнуць вялікай бяды, якая магла прывесці да канца света. Аднак у дадзеным дзесяцігоддзі, па незразумелых прычынах, мы пачынаем новую Халодную вайну. І самым страшным кашмарам стала б ядзерная вайна паміж ЗША і Расіяй.
На фоне сённяшняга недаверу і варожасці я асабліва занепакоены дзеяннямі Расіі ў ядзернай сферы. Пуцін адмовіўся ад палітыкі непрымянення ядзернай зброі першым, якая дзейнічала на працягу доўгага часу. Такім чынам, ЯЗ можа стаць зброяй выбару, калі Расія адчуе пагрозу. Ён далучыў Крым і падтрымаў сепаратысцкія рухі ва Украіне. Пагражаў суседзям у Еўропе, размясціўшы ракетныя комплексы «Іскандэр» у Калінінградскай вобласці.
Апасродкавана пагражаў ЗША, калі кіраўнік яго медыйнага канцэрна заявіў: «Расея — адзіная краіна, якая можа ператварыць ЗША ў купку радыёактыўнага попелу». Вядома ж, такія пагрозлівыя словы ў адрас ЗША — рыторыка для ўнутранага спажывання. А вось не з'яўляюцца рыторыкай словы аб аднаўленні ядзернага арсенала. Вядома ж, ЗША прытрымліваюцца гэтаму прыкладу. Мы забыліся пра небяспекі гонкі ядзерных узбраенняў часоў Халоднай вайны і выдатках на яе.


Калі Пуцін пачынаў буйнамаштабнае нарошчванне ўзбраенняў пры цане на нафту 100 даляраў за барэль, расійская эканоміка квітнела: за кошт нафтавых прыбыткаў фінансаваліся значная частка ваенных выдаткаў і сацыяльныя праграмы, неабходныя для простых расіян. Цана ніжэй за 80 дал./барэль выклікала цяжкасці ў фінансаванні абедзвюх праграм. На ўзроўні 30-50 даляраў — стала па-сапраўднаму цяжка. Урад РФ на працягу некалькіх гадоў, калі цэны на нафту не перавышалі 50 даляраў за барэль, задзейнічаў сродкі рэзервовага фонду. Можа так здарыцца, што хутка прыйдзецца выбіраць: гарматы або алей.
Гэта праблема для РФ, але і не вельмі добрыя навіны для ЗША. Пуцін можа адцягнуць увагу, разыгрываючы нацыянальную карту. Пры гэтым ЗША аказваюцца ў вобразе злыдня. Для ЗША гэта непрыемна, але можа прывесці да ўзнікнення рэальнай небяспекі.
Упэўнены, што Пуцін не хоча ваеннага канфлікту з НАТА ці ЗША, але ён стварыў небяспечную сітуацыю ва Украіне і ў Прыбалтыцы. У адказ НАТА дыслакавала брыгаду ў краінах Балтыі. Сёння ў Прыбалтыцы склалася абстаноўка, пры якой ні адна з бакоў не хоча канфлікту, але можа па памылцы з лёгкасцю апынуцца ў сітуацыі канфлікту. Пры гэтым можа мець месца эскалацыя да сітуацыі прымянення тактычнай ЯЗ. Калі гэта сапраўды адбудзецца, ніхто не зможа кантраляваць далейшую эскалацыю канфлікту.
З улікам усіх фактараў лічу, што мы разбярэмся без канфлікту, але думаю, што мы бярэм на сябе непатрэбную рызыку развязвання ядзернага канфлікту з памылкі. А гэта рызыка ставіць пад пагрозу само існаванне цывілізацыі.
У завяршэнне я адзначу, што ў цяперашні час існуе тры небяспекі, звязаныя з ЯЗ, якіх не было ў часы Халоднай вайны: — ядзерны тэрарызм. Тэрарыстычны акт з выкарыстаннем ЯЗ можа прывесці не толькі да соцен тысяч ахвяраў, але і да эканамічных, сацыяльных і палітычных праблемаў разбуральнага характару; — рэгіянальная ядзерная вайна (напрыклад, Індыя і Пакістан). Ядзерная вайна паміж Індыяй і Пакістанам можа прывесці да нанясення ядзерных удараў па дзясятках гарадоў; - прымяненне ЯЗ Паўночнай Карэяй супраць Паўднёвай Карэі або Японіі. А калі вайна пачнецца ў Карэі і перарасце ў ядзерную, высокая верагоднасць таго, што Паўночная Карэя прыменіць ядзерную зброю супраць Сеула і Токіо.

Таму карэйская ядзерная вайна, ці ядзерная вайна паміж Пакістанам і Індыяй можа прывесці да чалавечых ахвяр, лік якіх будзе параўнальны з лікам ахвяр Другой сусветнай вайны з той толькі розніцай, што ўсе гэтыя людзі загінуць на працягу 6 гадзін, а не 6 гадоў.
У выніку, я лічу, што ў цяперашні час небяспека ядзернай катастрофы ў якім-небудзь выглядзе значна больш, чым падчас Халоднай вайны. Тым не менш, большасць людзей, у тым ліку, лідары нашых краін, знаходзяцца ў шчаснай недасведчанасці дадзенай небяспекі, у выніку чаго ў палітыцы нашых дзяржаў такая пагроза не знаходзіць належнага адлюстравання.