Грэце Тунберг уручылі альтэрнатыўную Нобелеўскую прэмію

Таксама прэмію прысудзілі праваабаронцу з Заходняй Сахары, адвакату з Кітая і актывісту руху ў абарону індзейцаў янамамо з Бразіліі

Прэмія «За мэтазгоднае жыццезабеспячэнне», якая штогод прысуджаецца асобам і арганізацыям, вядучым барацьбу за захаванне і адраджэнне культурных каштоўнасцяў і якія ўносяць ўклад у ўрэгуляванне крызісаў, была ўручана ў сераду ў Цырку на востраве Юргордэн ў цэнтры шведскай сталіцы. Адным з лаўрэатаў стала шведская абаронца клімату Грэта Тунберг, якая не змагла асабіста прысутнічаць на цырымоніі, бо знаходзіцца ў Мадрыдзе на 25-й канферэнцыі Рамачнай канвенцыі ААН аб змяненні клімату.
Узнагарода служыць своеасаблівым дадаткам да Нобелеўскіх намінацый, паколькі адзначае заслугі ў важных сферах дзейнасці, якія застаюцца не абхопленымі прэстыжнымі прэміямі Альфрэда Нобеля. Яе за Грэту атрымалі актывісты моладзевага руху ў абарону клімату Fridays for Future ( «Пятніцы дзеля будучыні», іншая назва — «Школьная забастоўка за клімат»), якое пачалося з адзіночных пікетаў Тунберг па пятніцах каля будынка парламента. Грэта даслала запісаны ў аўторак у Лісабоне зварот да ўдзельнікаў цырымоніі, у якім адзначыла, што прэмія з’яўляецца вялікім прызнаннем моладзевага кліматычнага руху. «Барацьба працягваецца, мы ніколі не спынімся!» — сказала яна.
Тунберг, якая была таксама раней у гэтым годзе намінаваная на Нобелеўскую прэмію міру, атрымала ўзнагароду «за натхняльныя і растучыя палітычныя патрабаванні ў дачыненні да неадкладных кліматычных мер». Грашовы складнік прэміі — за 1 млн крон ($ 105 тыс.). Адна з адметных рысаў узнагароды заключаецца ў тым, што лаўрэаты не могуць марнаваць атрыманыя грошы на ўласныя патрэбы, а павінны накіроўваць іх на грамадскую працу. У гэтым годзе лаўрэатам таксама была ўручана скульптура, выкананая з металу, перапрацаваным у межах праграм знішчэння зброі ў Цэнтральнай Амерыцы.
Тунберг, якая адмовілася ад авіяпералётаў з-за іх шкоды для экалогіі, прыбыла ў аўторак у Партугалію на 15-метровым катамаране пасля 21-дзённага падарожжа з ЗША. У сераду яна на цягніку прыехала ў Мадрыд на канферэнцыю, якая будзе доўжыцца да 13 снежня. Экаактывістка атрымала вядомасць пасля эмацыйнага выступу ў ААН у канцы верасня, які выклікаў вялікі грамадскі рэзананс. У сваёй прамове яна абвінаваціла тых, сабраных на сустрэчу па клімаце кіраўнікоў дзяржаў у тым, што пустымі абяцаннямі яны адабралі ад яе мары і дзяцінства.
У гэтым годзе прэмія «За мэтазгоднае жыццезабеспячэнне» святкуе сваё 40-годдзе. Сярод яе лаўрэатаў мінулых гадоў — былы супрацоўнік Агенцтва нацыянальнай бяспекі (АНБ) ЗША Эдвард Сноўдэн, які атрымаў ўзнагароду ў 2014 годзе за тое, што ён «з вялікай мужнасцю і ўменнем раскрыў дзяржаўнае сачэнне ў раней невядомых памерах, ажыццёўленае без дэмакратычнага кантролю і супярэчнае асноватворным правам грамадзян». Ён звярнуўся да ўдзельнікаў цырымоніі ў Стакгольме па відэасувязі з Масквы, сказаўшы, што ў апошняе дзесяцігоддзе «назірае небяспечную тэндэнцыю, калі вайна ЗША супраць інфарматараў ператвараецца ў вайну супраць журналістаў». Ён назваў гэта працэс пагрозай не толькі, напрыклад, які знаходзіцца ў лонданскай турме заснавальніку арганізацыі WikiLeaks Джуліані Ассанжу, «але і дэмакратыі ва ўсім свеце».

Іншыя лаўрэаты

Разам з Тунберг прэмія была прысуджана праваабаронцу з Заходняй Сахары, адвакату з Кітая, а таксама актывісту руху ў абарону індзейцаў янамамо з Бразіліі. Актывістцы за незалежнасць Заходняй Сахары Амінату Хайдар, «нягледзячы на ​​турэмнае зняволенне і катаванні», прэмія прысуджана «за настойлівыя негвалтоўныя дзеянні ў мэтах забеспячэння справядлівасці і самавызначэння для народа Заходняй Сахары». За сваю 30-гадовую кампанію за незалежнасць сваёй радзімы Хайдар атрымала мянушку «Сахраві Гандзі». Жыхару Заходняй Сахары ўзнагарода ўручана ўпершыню.
Адвакатка Го Цзяньмэй, якая таксама не змагла прысутнічаць на цырымоніі, удастоена прэміі «за наватарскую і настойлівую працу па абароне правоў жанчын у Кітаі». «Го Цзяньмэй з’яўляецца адным з самых выбітных юрыстаў у галіне правоў жанчын у Кітаі. На працягу ўсёй сваёй кар’еры яна дапамагала тысячам абяздоленых жанчын атрымаць доступ да правасуддзя», — адзначыла журы.
Актывіст руху ў абарону індзейцаў янамамо, шаман Душы Копенава атрымаў прэмію «за мужную рашучасць абараняць лес і біяразнастайнасць Амазонкі, а таксама землі і культуру карэнных народаў». «Копенава з’яўляецца адным з самых паважаных лідэраў карэнных народаў Бразіліі. Ён прысвяціў сваё жыццё абароне правоў янамамо, іх культуры і зямель у Амазоніі. Копенава з’яўляецца сузаснавальнікам і прэзідэнтам Асацыяцыі хутукаро яномамо, якая займаецца захаваннем трапічных лясоў і пасоўваннем правоў карэнных народаў у Бразіліі», — лічыць журы прэміі.

Гісторыя стварэння прэміі

Узнагарода была заснаваная ў 1980 годзе па ініцыятыве пісьменніка і вучонага Якаба фон Укскюля з мэтай падтрымаць тых, хто прапаноўвае дзейсныя рашэнні актуальных праблем. Назва «За мэтазгоднае жыццезабеспячэнне» запазычана з будыйскай філасофіі, згодна з якой чалавек павінен браць з зямных крыніц не больш за тое, што яму неабходна для жыцця.
За гады свайго існавання прэмія Укскюля прысуджалася за дасягненні ў самых розных галінах: ахове навакольнага асяроддзя, захаванні культурных каштоўнасцяў, навуцы, ахове здароўя, барацьбе з беднасцю і голадам, урэгуляванні крызісных сітуацый. Фінансаванне ажыццяўляецца з фонду, для стварэння якога фон Укскюль прадаў сваю найбагатую калекцыю рэдкіх марак. Папаўняецца ён і за кошт добраахвотных ахвяраванняў прыватных асоб і міжнародных арганізацый.
Рашэнне аб узнагароджанні прымае аўтарытэтнае міжнароднае журы, членамі якога з’яўляюцца палітыкі, навукоўцы і грамадскія дзеячы з усяго свету. Адна з адметных характарыстык прэміі заключаецца ў тым, што пераможцы не могуць выдаткаваць атрыманыя грошы на ўласныя патрэбы, а толькі на праводзімую імі грамадскую працу.
На сённяшні дзень лаўрэатамі ўжо сталі 178 чалавек і арганізацый з 70 краіны свету.
Паводле tass.ru