Туркменістан: дэмбель Аркадага

Пакуль увесь свет сочыць за падзеямі ва Украіне, у свеце нарадзілася новая дынастыя. У Туркменістане сын змяніў бацьку ў крэсле прэзідэнта.

На падзеі ў Туркменістане адрэагавалі аматары гумару. У сеціве пачаў гуляць анекдот:
«У Туркменіі вышэйшы дзяржаўны пост называецца "Бердымухамедаў".
— Можа быць, усё ж "прэзідэнт"?
— Можа і "прэзідэнт", але ў любым выпадку "Бердымухамедаў"».
Жарты жартамі, аднак доля праўды тут прысутнічае. Па сутнасці можна казаць аб канчатковым афармленні ў Туркменістане спадчыннай манархіі. Прычым манархіі абсалютнай. Канстытуцыйная манархія гэта значыць, што над кіраўніком стаіць асноўны закон (або сукупнасць законаў, як у Вялікабрытаніі), а вышэй клана Бердымухамедава нічога няма, у тым ліку канстытуцыі. Аркадаг можа дазволіць сабе ўсё, што заўгодна. Нават загадаць суайчыннікам не хварэць на COVID-19.
Зрэшты, збольшага да гэтага ішло вельмі даўно. Яшчэ ў часы Ніязава пачаліся размовы аб дзяржаўным пераафармленні рэспублікі ў шахства з дынастыяй на чале. З'явілася нават арыгінальная ідэя назваць краіну «Ніязаўская Туркменія» (па аналогіі з Саудаўскай Аравіяй). Выбраць новага шаха планавалася на з'ездзе аксакалаў. Але нумар не прайшоў. І не таму, што ідэю з шахствам высмеялі суседзі. Проста ў Туркменбашы былі вельмі нацягнутыя адносіны з сынам, якога ён не хацеў бачыць пераемнікам.
У гэтым плане ў Гурбангулы не было праблем. Ён даўно прарочыў свайго сына на гэтую пасаду, а створаная ім дзяржаўная машына забяспечыла транзіт. На выбарах 12 сакавіка Сердар Бердымухамедаў атрымаў амаль 73% галасоў выбаршчыкаў. Пры гэтым яўка ў рамках галасавання склала амаль 100% — па падліках камісіі ў краіне прагаласавала 97,17% выбаршчыкаў, гэта значыць больш за 3,3 млн чалавек. Цікавы нюанс — на выбарчы ўчастак разам з сям'ёй кандыдат улады прыехаў за рулём старэнькага ВАЗ 2107. Відаць, каб паказаць сваю блізкасць да народа.
Цікава, што ў сеціве гуляе чутка пра тое, што насамрэч Сердар набраў куды больш. Нібыта мясцовыя выбаркамы, каб іх не западозрылі ў нелаяльнасці, намалявалі нейкую зааблочную лічбу колькасці галасоў, якія былі аддадзеныя за Бердымухамедава-малодшага. Кажуць, што ў выніку атрымалася амаль 108 працэнтаў. Прыйшлося перапісваць пратаколы. Менавіта з-за гэтага абвяшчэнне вынікаў галасавання адклалі амаль на тыдзень.
Дарэчы, на ​​пасаду прэзідэнта, акрамя сына дзейнага кіраўніка краіны, прэтэндавалі яшчэ восем кандыдатаў. Найбольш паспяховы вынік сярод сапернікаў Бердымухамедава-малодшага прадэманстраваў дырэктар фінансава-эканамічнай спецыялізаванай сярэдняй школы з правінцыі. Ён набраў 2,02 працэнта галасоў.
Апазіцыя, вядома, у статыстыку ЦВК не верыць. На апазіцыйных сайтах сцвярджаюць, што колькасць прагаласаваўшых не больш за 40 працэнтаў. І тое, такая лічба была дасягнута за кошт разнастайных махінацый. Каб павысіць колькасць тых, хто прагаласаваў, у школах прасілі дзяцей прынесці пашпарты бацькоў.
Акрамя таго, у апазіцыі ёсць прэтэнзіі, якія тычацца месячнага тэрміну паміж абвяшчэннем выбараў і ўласна працэдурай іх правядзення. Гэтага тэрміна відавочна недастаткова, каб да выбараў маглі падрыхтавацца гіпатэтычныя альтэрнатыўныя кандыдаты і назіральнікі.
Так ці інакш, скаргі на агульны вынік не паўплывалі. 19 сакавіка адбылася інаўгурацыя новага кіраўніка туркменскай нацыі.
Што цяпер чакаць Туркменістану? Сам Бердымухамедаў-малодшы абяцаў падчас кампаніі ў выпадку перамогі правесці шэраг важных рэформ — палепшыць дзяржаўнае кіраванне, мадэрнізаваць працу дзяржаўнага і прыватнага сектара, павысіць занятасць насельніцтва, інвеставаць у прыватнае прадпрымальніцтва.
Аднак эксперты скептычна ўспрымаюць перспектывы правядзення ў Туркменіі нават нейкіх рэформ. У рэальнасці, верагодна, усё захаваецца ў тым жа выглядзе, у якім існуе на дадзены момант. Усё праз тое, што гэта — адзіны залог устойлівасці палітычнай сістэмы. Тым больш, што сацыяльна-эканамічная сітуацыя вельмі цяжкая. Плюс побач Афганістан, адкуль можа чакаць інтэрвенцыі талібаў.
Нарэшце, 63-гадовы бацька новага прэзідэнта нікуды не сыходзіць. Старэйшы Бердымухамедаў будзе кіраўніком верхняй палаты парламента. Зразумела, што сын будзе ва ўсіх пытаннях да яго прыслухоўвацца. Гэта будзе вельмі паступовы працэс перадачы ўлады. Але пазней, на нейкім этапе ўвесь рэсурс улады будзе сапраўды ў руках сына. Вось тады можна чакаць чаго заўгодна.
Да гэтага часу ў прэсе працягваюцца спрэчкі наконт асобы Сердара Бердымухамедава. Адны кажуць, што гэта прыроджаны дэспат, а другія наадварот характарызуюць яго як сабранага, закрытага чалавека з ціхім голасам. Пры гэтым, як адзначалі назіральнікі, яго дзейнасць на камандных пастах не адрознівалася ні сур'ёзнымі дасягненнямі, ні нават прыкметнымі пазітыўнымі зменамі.
Так ці інакш кадэнцыя Бердымухамедава-юніёра пачалася. Першае, што ён зрабіў — анансаваў суботнік па масавай высадцы саджанцаў. Яўка работнікам арганізацый і прадпрыемстваў усіх форм уласнасці абавязковая!
Дададзім, што гэта ўжо другі прэцэдэнт на тэрыторыі экс-СССР, калі ўлада пераходзіць ад бацькі да сына. Піянерам быў Азербайджан, дзе пасля смерці Гейдара Аліева краіну ўзначаліў яго сын Ільхам. Хутчэй за ўсё трэнд працягне Таджыкістан, дзе пераемнікам Эмамалі Рахмона на сто адсоткаў будзе яго сын Рустам. Не хацелася б, каб тэндэнцыя працягвалася.