Дзмітрый Залескі: "Калі не вымусяць, з Беларусі не з’едзем"

Зміцер Залескі — "віцебскі мінчук", малады таленавіты харэограф, кіраўнік тэатра сучаснай харэаграфіі D.O.Z.SK.I. Гэты калектыў ужо двойчы, у 2009 і 2011 гадах, перамагаў на беларускіх конкурсах у рамках Міжнароднага фэсту сучаснай харэаграфіі ў Віцебску ў намінацыі "Лепшая пастаноўка".
 



Зміцер Залескі — "віцебскі мінчук", малады таленавіты харэограф, кіраўнік тэатра сучаснай харэаграфіі D.O.Z.SK.I. Гэты калектыў ужо двойчы, у 2009 і 2011 гадах, перамагаў на беларускіх конкурсах у рамках Міжнароднага фэсту сучаснай харэаграфіі ў Віцебску ў намінацыі "Лепшая пастаноўка".
 
— Я нарадзіўся наперад нагамі. Лекар сказаў маме, што я, напэўна, буду танчыць. І вось з пяці гадоў я ў гэтым палацы (інтэрв’ю праходзіла ў канцэртнай зале "Віцебск"). Спачатку быў ансамбль "Пралескi", потым ён аб’яднаўся з "Зоркай". І ўсё сваё свядомае і несвядомае жыццё я танчыў у гэтым ансамблі пад кіраўніцтвам педагога Наталлі Чэрнюк. Другая кіраўніца нашага тэатра — Вольга Скварцова, таксама з "Зоркі".
У 2000-м я паступіў Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт культуры і мастацтваў на "народную харэаграфію". І лічу, што выгодна адрозніваўся ад аднакурснікаў тым, што ведаў, што такое сучасная харэаграфія. Многія пра гэта нават не чулі, а я з дзяцінства выхоўваўся на віцебскім фэсце. Пасля ўніверсітэта застаўся ў Мінску. І адразу ж пасля размеркавання паўстаў тэатр D.O.Z.SK.I. Я яшчэ да паступлення ведаў, што ў мяне будзе свой калектыў.
 
У нас толькі Віцебск, да шчасця, хоць некалькі дзён у годзе дыхае сучаснай харэаграфіяй, але многія пра яе нават не ведаюць. Я выкладаю ва ўніверсітэце культуры дуэтны танец і сучасны кірунак у харэаграфіі і, на жаль, студэнтам даводзіцца распавядаць, што такое ёсць. І гэта сорамна. Хацелася б, каб сучасная харэаграфія выйшла на іншы ўзровень.
— Летась на міжнародным конкурсе на IFMC вас адзначылі як лепшага харэографа. Атрымаўшы прэмію імя Яўгена Панфілава, вы сказалі, што не з’едзеце з Беларусі.
— Калі не вымусяць, то не з’едзем. Калі казаць пра фінансавы бок, то я цяпер бачу падтрымку. І нам не замінаюць, што вельмі добра. Галоўнае, напэўна, не падтрымліваць, а не замінаць развівацца. Нас заўважыў Мінкульт. Многія ўрадавыя і грамадскія культурныя мерапрыемствы — кінафэст "Лiстапад", "Славянскі кірмаш", "Тэлевершынч", нацыянальны адбор на "Еўрабачанне" — усюды мы.
А падставаю з’ехаць можа стаць вельмі добрая прапанова. Зарплата ў нас і нестабільная, і мізэрная. Я плачу калектыву, калі мы ўдзельнічаем у якіх-небудзь мерапрыемствах, "Лiстападзе", напрыклад. Тады яны атрымліваюць грошы, і то — невялікія… І яны задумваюцца — мімаволі! — пра кантракты. Паехаць на карабель, патанчыць… І я, калі шчыра, цяпер задумваюся пра тое, каб зрабіць агульную праграму, з якой бы мы ўлетку ўсім калектывам выехалі на кантракт. Куды заўгодна… У Турцыю хоць бы, там звычайна плацяць. А потым ізноў сюды вярнуцца.
Быў момант, калі нас пачало хістаць. Я не мог сабраць дзяцей на рэпетыцыю. Было вельмі цяжка. Але, да шчасця, цяпер усё звычайна: у лістападзе ў Мінску мы знаходзімся толькі чатыры дні. І то ў гэтыя дні мы прывозім польскі тэатр, даём з ім агульны канцэрт і агульны майстар-клас. Калі ёсць найдрабнейшае прызнанне, калі ты запатрабаваны, тады і працаваць хочацца. А калі ты незразумела для каго ў халоднай зале ціхенька ломіш сабе косткі і выварочваеш суставы…
— Але на шляхі да поспеху заўсёды "сінякі, мазалі, кроў"…

— Насамрэч усё, што ў нас ёсць цяпер, яно было адносна адразу. У нас адразу была рэпетыцыйная зала — мы грунтуемся на базе Нацыянальнага цэнтра мастацкай творчасці дзяцей і моладзі. І нам адразу ніхто не замінаў. Было станаўленне на віцебскім фэсце, на якім мы з 2005 года.
Я ўпёрты, як баран, і часам мне гэта замінае. А яшчэ часам у мяне няма субардынацыі. Я не ведаю, добра гэта ці дрэнна. Мая жонка ўвесь час побач са мной знаходзіцца, увесь час мяне абсякае. На фэсце "Зоркі сусветнага балета" ва Украіне яна мяне проста маліла не падыходзіць да Цыскарыдзэ і Ліепы, не даваць ім візітоўку. Казала: "Дзіма, стой на месцы!". Для мяне няма аўтарытэтаў. Не таму, што я іх не паважаю, а ў плане таго, што я разумею, што гэта такія ж людзі. І калі ў жыцці бываюць такія шанцы, то чаму б імі не скарыстацца?
З часам я вучуся маўчаць. Хоць я Стралец, а нам гэта не ўласціва: Стральцы што думаюць, то і кажуць. Яшчэ вучуся быць не такім просталінейным. Гэта вельмі цяжка, дый не заўсёды атрымліваецца.
— У вас наперадзе, вядома ж, яшчэ мноства праектаў, пастановак і ідэй. Але калі на секунду ўявіць, што хтосьці шапнуў вам на вуха: "Гэта твой апошні спектакль, апошняя магчымасць штосьці сказаць гледачу". Што б вы сказалі?

— Можа, гэта пафасна гучыць, але калі рыхтуеш нейкую працу, яно ўсё — як апошняе. Самы ўлюбёны спектакль — гэта той, які выпускаецца, не гатовы, той, якім ты дыхаеш цяпер. І ў ім ты спрабуеш паказаць усяго сябе ў сапраўдны момант. У розныя моманты жыцця ты розны. І калі казаць пра апошні спектакль, то ён будзе такім, якім буду на той момант я сам. І яшчэ: калі я не ведаю, што буду рабіць далей, то ў мяне паніка. Я, як правіла, ведаю.
— Што, на ваш погляд, замінае развівацца беларускім калектывам сучаснай харэаграфіі? Ну хоць бы падняцца на прыступку да тых жа расійскіх?

— Дарэчы, расійскіх калектываў добрага ўзроўню вельмі няшмат. Проста расіян больш. У нас 3 калектывы, а там — 33. І таму здаецца: ваў, як у іх класна! А фінансаванне… Вы ведаеце, калі б з’язджаў з Беларусі, то сапраўды б не ў Расію. Прычым ужо прапанавалі. Сёлета мяне і нашу салістку Кацю Квятковскую запрасілі ў Дзяржаўны акадэмічны тэатр балета пад кіраўніцтвам Барыса Эйфмана ў Санкт-Пецярбургу. Прычым нас запрашалі як супастаноўшчыкаў — мы былі кансультантамі па сучаснай харэаграфіі і дапамагалі ставіць новы спектакль "Радэн". Працавалі з салістамі тэатра Эйфмана, давалі майстар-класы. І была магчымасць застацца. Але не хацеў бы я працаваць у Расіі, не хацеў бы… Тады ўжо лепш у Беларусі.
А яшчэ мы не верым у нашага гледача. Мы чамусьці лічым, што ён першапачаткова ідыёт, і чамусьці баімся яго знерваваць. Самая лепшая праца — гэта тое, што ты памятаеш на раніцу. Не тое, чаму ты адразу крычаў "Брава!", а потым сышоў. А тое, што ты можаш не зразумець, можаш плявацца, а раніцай прачынаешся і разумееш: штосьці цябе пераследуе. Чаму, незразумела. А гэта падсвядомасць. Вось яно, сучаснае мастацтва — гэта падсвядомасць. Але першапачаткова мы думаем: а як мяне зразумее глядач? І спрабуем падладжвацца пад яго. У нас кажуць: "Нас не зразумеюць". Ды зразумеюць усё! Раз не зразумеюць, два не зразумеюць, тры не зразумеюць, а потым абвыкнуць. І, урэшце, будзе мэтавая аўдыторыя, якая пэўна цікавіцца сучаснай харэаграфіяй. І будзе аўдыторыя, якая скажа: "Не! Маё — гэта класіка".
Я адчуваю, што ў Мінску народ згаладаўся. Згаладаўся настолькі, што яму выйдзі на сцэне і палец пакажы не так, як у класіцы, і ён захоча гэта бачыць. Але… Я не ведаю, дзе мы будзем паказваць наш новы спектакль. Ці хопіць нам грошай на арэнду гэтага памяшкання? Тое, што будуць прададзены квіткі, гэта факт. Але па колькі? Таму што 10 даляраў — гэта ўжо 80 тысяч рублёў. А прадаваць па тры даляра квіток… ну тады лепш ужо бясплатна. Мы цяпер у Мінску робім бясплатныя майстар-класы. І квіткі на сумесны канцэрт з палякамі ў нас каштуюць тры даляра. Гэта не зараблянне. Цяпер час рэальнай папулярызацыі сучаснага мастацтва, але бясплатна. Той, хто будзе спрабаваць на гэтым зарабіць у нас у краіне, прагарыць. На гэтым мы будзем зарабляць калі-небудзь потым…
— Што паказвае на тое, што вы менавіта беларускі харэограф?
— Па-першае, відаць мая адукацыя. Практычна ўсе нашы працы звязаны з танцамі народаў свету. Нават "Камень, нажніцы, папера" — там можна ўбачыць японскую стылістыку. Па-другое, у мяне, вядома, ёсць разлік на еўрапейца, але першапачаткова я размаўляю з нашым гледачом. Мініяцюра "Нічога агульнага" — яркі прыклад гэтаму. Усё кажуць: "Тэхніка класная, але песню еўрапейцы не зразумеюць". Палякі мне прапануюць: "У нас ёсць песня пра двух трусоў. Вось тады на ўра пойдзе". Тым не менш аднойчы ў Польшчы ўся зала смяялася так, быццам яны ведаюць гэту песню (у мініяцюры гучыць дзіцячая песня "Два вясёлых гусака"). Хоць да гэтага мы танчылі "гусакоў" у Каралеўскім замку ў Варшаве. І была сухая рэакцыя. Апладысменты — так, былі, але ніхто не смяяўся, як у нас.
— А ці можна чакаць ад Зміцера Залескага чагосьці наскрозь "нашага", роднага, беларускага?
— Я вельмі хацеў зрабіць спектакль па п’есе Дударава "Вечар". Яшчэ ёсць некалькі думак на вясковую тэматыку — спектакль пад назвай "Вёска", ці штосьці падобнае. Але ў нас чамусьці дзіўная асацыяцыя: калі беларускі, то адразу вясковы. І вось пакуль я не магу вызначыцца: якую ўзяць музыку, каб яна была правільная, якую ўзяць тэматыку, каб яна была сапраўдная і сучасная? Дарэчы, будучы спектакль "Трызненне" — ён якраз пра беларусаў, пра нашы адносіны…
— Акрамя танца, хто ці што вас у жыцці цешыць?
— У першую чаргу — мая жонка і мая сям’я. Мы з жонкай захапляемся рыбалкай. Мой самы вялікі ўлоў — 5 акунёў агульнай вагай 3 кілаграмы. Адзін акунь, ён быў маёй жонцы роўна ад локця да канца пальцаў, важыў кілаграм. Гэта даволі рэдка, прычым лавілі ў 20 кіламетрах ад Мінска, гэта наогул нонсенс. А наогул усіх маіх сяброў-рыбакоў "робіць" мая жонка — яна ловіць самых вялікіх рыб! Як ні дзіўна, на звычайную вуду яна выцягвае ляшча на паўтара кілаграма. І, дарэчы, гэта яна захапіла мяне рыбалкай.
А яшчэ ў нас абавязковы рытуал — калядныя святы. Гэты час, калі мы цешым адзін аднаго, калі хочацца, як у Еўропе, ствараць агеньчыкі і ўсё астатняе, каб было цяпло. На жаль, у сам Новы год мы працуем, гадоў пяць ужо. А вось дні вакол Новага года спрабуем зрабіць утульнымі.
Паводле «Народных навін Віцебска»
Пераклад “НЧ