Для адных — высокія кошты, для «прыкарытнікаў» — новыя магчымасці

Эканоміка

Нацыянальны статыстычны камітэт днямі агучыў, як змяніліся спажывецкія кошты ў Беларусі ў снежні 2022-га. Тэлеграм-канал «Нашы грошы» канчаткова разбіраецца, што адбывалася з інфляцыяй у краіне на працягу ўсяго мінулага года.

cnqet72wiaal_l3.jfif


Мы скончылі мінулы год са спажывецкімі коштамі, узрослымі на 12,8%. Пры гэтым інфляцыя ў сектары харчовых і нехарчовых тавараў практычна аднолькавая — 13,8% і 13,7% адпаведна. А вось сектар паслуг падаражэў за год менш, усяго на 10% — у першую чаргу таму, што гэтая сфера ў большай сваёй частцы кантралюецца дзяржавай.

На графіку можна ўбачыць два ключавыя моманты. Першы — адразу пасля пачатку вайны ва Украіне (сакавік 2022-га) адбыўся рэзкі скачок коштаў па ўсіх пазіцыях і інфляцыя паскорылася з 10% да 15,9% адносна аналагічнага перыяду мінулага года.

Цэны як харчовых, так і нехарчовых тавараў і паслуг заставаліся анамальна высокімі да жніўня, а пасля пачалі плаўна зніжацца. Нягледзячы на санкцыі, праблемы з імпартам і экспартам, беларуская эканоміка стала патроху прыходзіць у сябе і спрабаваць хоць бы часткова аднавіць ланцужкі паставак, наладжваць новыя сувязі і будаваць новыя схемы, заходзячы часам на «шэры» рынак, але ўсё ж падаючы прыкметы жыцця.

photo_2023_01_26_14_14_18.jpg


Другі момант — кастрычнік, калі Лукашэнка заявіў, што замарожвае ў краіне кошты на большасць тавараў. Гэты прыгожы жэст злёгку нагадвае анекдот пра прапаршчыка, які раніцай загадваў сонцу ўзысці на небасхіле, і пасля ішоў па сваіх справах з усведамленнем уласнай значнасці.

Сонца ўстала б і без прапаршчыка, а кошты пачалі зніжацца за два месяцы да анонсу Лукашэнкі. Па сутнасці, мы ўбачылі гучную піяр-акцыю, якая прывяла да хаосу ў шэрагах бізнесу, распачынання некалькіх абсалютна надуманых крымінальных спраў і яшчэ большага, фарсіраванага, не падмацаванага рынкавымі перадумовамі зніжэння коштаў.

Нагадаем, што ў планах урада на 2022 год было запаволіць інфляцыю да 6% — гэта значыць, у выніку яна аказалася больш чым у два разы вышэйшай, чым меркавалася.

І тут важна ўдакладніць, што цяперашні паказчык не зусім дакладна адлюстроўвае стан рэчаў. Урэгуляваныя ўручную кошты ўсё роўна рана ці позна вернуцца да свайго рынкавага збалансаванага стану. А гэта значыць, што праблемы інфляцыі ў мінулым годзе проста часткова перанеслі на цяперашні.

Таксама мы можам выказаць здагадку, што прымус да штучнага абмежавання цэн становіцца перадумовай да перадзелу рынку. Ужо цяпер мы бачым, што сярод роўных кампаній ёсць тыя, якія аказваюцца «раўнейшымі» за іншых. Гэта значыць, адных за павышэнне цаны закрываюць, а ў іншых атрымліваецца гэта зрабіць зусім бязбольна.

Але гэта толькі палова праблемы.

Усё больш прыватнікаў, назіраючы за новымі ўмовамі вядзення бізнесу, хацелі б наогул згарнуць сваю дзейнасць, але цяпер гэта можа ім пагражаць не проста стратай усіх актываў, але і цалкам рэальнымі турэмнымі тэрмінамі. Па сутнасці, ім прапануюць альтэрнатыву — перадачу сваёй справы па непрыдатным кошце таму, хто «ўмее дамаўляцца» або, у лепшым выпадку, працуе выключна на падаткі і зборы.

Мы бачым, што ўжо цяпер абласныя і гарадскія выканкамы па сваім меркаванні адным суб'ектам гаспадарання забараняюць павышаць цэны, а іншым дазваляюць. Гэта — настолькі відавочная карупцыйная магчымасць, што наіўна ўяўляць, быццам ёй ніхто не скарыстаецца.

А значыць, падводзячы інфляцыйныя вынікі 2022-га, мы можам выказаць здагадку, што ўвогуле яны былі і ёсць сумнымі — рост коштаў усё яшчэ вялікі, пры гэтым частка праблем была перанесена на бягучы год, які і так абяцае быць несалодкім. Акрамя таго, паўсталі новыя магчымасці для росквіту бізнесу, які часам бесстаронна называюць «прыкарытным».