«Беларусь усё больш паўтарае досвед дзевяностых, толькі рухаецца ў зваротным кірунку»

«Апора на сілавы блок будзе толькі нарастаць. Аднак і пераходу на ваенныя рэйкі для беларускай эканомікі чакаць не варта», — лічыць кіраўнік праекта «Кошт урада» Уладзімір Кавалкін.

Ілюстрацыйнае фота «НЧ»

Ілюстрацыйнае фота «НЧ»


Пры падтрымцы Расіі беларуская мадэль можа існаваць. Але называць гэтае існаванне ўстойлівым немагчыма. Апора на ўсходняга суседа зыбкая і нясе больш пагроз, чым выгод, ужо нават у сярэднетэрміновай перспектыве. Таму апора на сілавы блок будзе толькі нарастаць.

Сітуацыю, у якой рэжым аказаўся пасля 2020 года, вельмі выразна ахарактарызаваў Папандопула з «Вяселля ў Малінаўцы»:

«У пана атамана няма залатога запасу, і хлопцы пачынаюць разбягацца ў розныя бакі. Калі так пойдзе далей, я таксама разбягуся ў розныя бакі».

Дык дзе той залаты запас, які не дазволіць «хлопцам» разбегчыся?

«Свабодныя навіны плюс» пагаварылі з кіраўніком праекта «Кошт урада» Уладзімірам Кавалкіным пра эканамічныя апоры рэжыму.

Рост, які названы застоем

— Якія глабальныя змены зведаў дзяржбюджэт краіны ў 2023 годзе ў параўнанні з папярэднім? Пра што сведчаць лічбы выдаткаў і даходаў?

— Нельга сказаць, што ў параўнанні з папярэднім мы бачым кардынальныя змены. Проста больш ярка і выразна пазначыліся тэндэнцыі — рост выдаткаў на сілавы блок, скарачэнне сацыяльных выгод пры павелічэнні падатковай нагрузкі. Да таго ж, даюць ведаць пра сябе страты замежных рынкаў і, як следства, павышэнне залежнасці ад Расіі.

Відавочна, што крыніц для якаснага росту эканомікі няма. Шмат у чым ён будзе насіць інфляцыйны характар, што ў рэшце рэшт прывядзе да яшчэ большага адставання эканомікі ад суседзяў. Умоўную макраэканамічную стабільнасць выдадуць за дасягненне. Аднак па-іншаму гэта называецца застоем.

На самай справе нежаданне мяняць фінансавы вектар развіцця краіны ўпіраецца ў банальную немагчымасць здзейсніць такі манеўр пры існуючай мадэлі эканомікі.

— Як змяніліся прыярытэты беларускай дзяржавы? Пра што кажуць, напрыклад, закладзеныя выдаткі на сацыяльную сферу і сілавую кампаненту?

— Прыярытэты другой бачныя няўзброеным вокам. Так, калі выдаткі на нацыянальную абарону ўзрастаюць у паўтара раза, то на ахову здароўя, культуру і адукацыю значна ніжэй — 12%, 14% і 12%. У лепшым выпадку гэта пакрые інфляцыйныя працэсы. Але калі яны паскорацца, то мае сэнс гаварыць пра скарачэнне фінансавання.


Зараз, праўда, прапаганда гаворыць пра трэнд на зніжэнне інфляцыі, для пераканаўчасці прыводзяцца і адпаведныя статыстычныя выкладкі. На справе ж многія прагнозы не ўлічваюць сур'ёзнае напампоўванне эканомікі грашыма, што рана ці позна павінна аказаць ціск на цэны. Якія спрыяюць гэтаму фактару ўсё больш, нават з улікам ручнога рэгулявання цэнаўтварэння. Такім чынам існуючая мадэль эканомікі абараняе сябе і адназначна абрала сваю апору.

— Насуперак вашым развагам урад проста выпраменьвае аптымізм, прагназуючы рост ВУП амаль на 4%... Ці не баіцеся абвінавачанняў у зласлоўі?

— Аптымізм у нашым выпадку — адна з функцый міністэрстваў і ведамстваў, незалежна ад эканамічнай кан'юнктуры. У сваю чаргу, гэта нараджае навамоўе з яго бурным адмоўным ростам і спецыфічным разуменнем сацыяльнай справядлівасці ў эканоміцы.

У прынцыпе, як такі рост у эканоміцы магчымы. З лічбамі ў Беларусі няма нічога немагчымага, а ў рэшце рэшт іх можна проста схаваць. Але ці не будзе забяспечаны рост эканомікі працай на склад і банальнай спробай адкласці праблемы на паслязаўтра, а сёння выдаць прыгожы вынік?

Праблемы заключаюцца ў тым, што рэальнага росту эканомікі магчыма дасягнуць толькі шляхам рэфармавання, што для бягучай макраэканамічнай мадэлі падобна да смерці.

Тэхнічна можна спадзявацца на бясконцую і бяздонную падтрымку з боку Расіі. Аднак, мяркуючы па тым, як развіваецца сітуацыя з саюзнай эканомікай у цэлым і з бюджэтам у прыватнасці, спадзеваў на такую дапамогу ўсё менш.

Санкцыі ўсё ж дзейнічаюць

— Якую ролю ў падзенні эканомікі адыгралі заходнія санкцыі?

— Што б там ні казалі пра адваротнае — нібыта ўмацаванне беларускай эканомікі ў неспрыяльных умовах, эканамічная блакада ўсё-ткі дзейнічае. Напрыклад, краіна страціла еўрапейскія рынкі і ўкраінскі. Усё большую ролю пачынаюць адыгрываць разнастайныя схемы з «50-цю адценнямі іх шэрасці».

З гэтага пункту гледжання Беларусь усё больш паўтарае досвед дзевяностых, з той толькі розніцай, што рухаецца ў зваротным кірунку. Калі тады наперадзе для эканомікі толькі пачынала адкрывацца замежжа, павялічваліся кааперацыйныя сувязі з новымі магутнымі партнёрамі, то цяпер колькасць даступных рынкаў зніжаецца, як і колькасць зацікаўленых у партнёрскіх адносінах з намі.

А вымушаны рост кааперацыйных сувязей — у першую чаргу з Расійскай Федэрацыяй і азіяцкімі рэспублікамі былога Савецкага Саюза — усё больш уцягвае эканоміку Беларусі ў сацыялістычную архаіку.


Тут дарэчы ўспомніць вядомую прыказку: «Скажы мне хто твой сябар, і я скажу, хто ты», — аналагічным чынам кола замежных партнёраў досыць дакладна апісвае краіну і эканоміку.

Даўжнікам жадаюць росквіту

— Нецывілізаваны развод з Захадам пакінуў рэспубліку без альтэрнатыўных крыніц грошай — практычна адзіны крэдытор толькі Расія. Па выніках даваеннага 2021 года Беларусь завінавацілася ёй 8,5 мільярда долараў. Трэба меркаваць, у ваенным 2022 годзе груз пазык перад Масквой значна вырас?

— Разважаць пра гэта пасля 2020 года стала больш складана.Бо ўсё большая колькасць макраэканамічных даных, асабліва ў фінансавай сферы, закрываецца ад грамадскасці. Нам часцей вядомыя толькі агульныя паказчыкі запазычанасці і агульныя напрамкі працы з ёй.

У цэлым падтрымка не з'яўляецца для Крамля празмерна затратнай. Усё-ткі адбіваецца несупастаўнасць памераў эканомік. З іншага боку, і магчымасці ў Расіі становяцца меншымі, ды і прыярытэты змяняюцца. Аднак аб'ём дапамогі, хутчэй за ўсё, будзе роўна такім, каб не даць саюзнай эканоміцы канчаткова скаціцца ў глыбокі крызіс. У гэтым Расія сапраўды не зацікаўленая. Беларусь для я — важны знешнеэканамічны партнёр, шчыліна для выхаду на замежныя рынкі, ваенны плацдарм і буйны даўжнік, якому, як ні круці, вы ўсё-ткі жадаеце росквіту, хоць бы адноснага і на той тэрмін, пакуль за ім застаецца даўжок.

Цяпер відавочны крэдытны характар такой падтрымкі. І хоць грошы ва ўсходняга партнёра не бязвыплатныя, крэдытную запазычанасць, хутчэй за ўсё, у Крамлі будуць адсоўваць і рэструктураваць, каб не дапусціць дэфолту Мінска. Але яго прывід пастаянным дамоклавым мячом будзе навісаць над Беларуссю.

— Ці кампенсавала дапамога Крамля і дадатковы аб'ём расійскага рынку страту заходняга?

— Па вялікім рахунку, не. Хоць у значнай ступені гэта ўтрымлівае эканоміку Беларусі ад крытычнага падзення. Расійскі рынак, безумоўна, вялікі, аднак і канкурэнтны. Што асабліва бачна на прыкладзе экспарту калію, дзе Салігорск з'яўляецца прамым канкурэнтам не проста ў барацьбе за канчатковага замежнага спажыўца, але і за транспартна-лагістычныя магутнасці ў Расіі, бо толькі праз усходняга суседа Беларусь на дадзены момант мае магчымасць экспартаваць сваю сыравіну.


Безумоўна, частка расійскага рынку становіцца адкрытай для беларускіх пастаўшчыкоў — асабліва пасля сыходу замежных удзельнікаў. Нашым прадпрыемствам становіцца магчымым абслугоўваць узрослыя магчымасці ваенна-прамысловага комплексу Расіі. Аднак у перспектыве праблема заключаецца ў тым, за кошт чаго Беларусь можа нарошчваць магутнасці або проста іх падтрымліваць, хай нават для працы на расійскім рынку, паколькі ва ўмовах санкцый доступ да замежнай сыравіны, і асабліва абсталявання, значна скараціўся, а дзеючыя магутнасці рана ці позна запатрабуюць рамонту і абнаўлення.

Падтрымка Крамля — пытанне філасофскае

— Як доўга суседка здольная (ці гатовая) спансаваць такога праблемнага партнёра?

— Падтрымка Расійскай Федэрацыяй эканомікі нашай краіны збольшага носіць філасофскі характар. Так, гатоўнасць падтрымліваць эканоміку «Белоруссии» ёсць, а вось Беларусі — няма.

І справа не толькі ў палітыцы.

З кожным месяцам расійскай эканоміцы даводзіцца ўсё складаней адаптавацца да існуючых санкцыйных рэжымаў, усё цяжэй прарывацца на адкрытыя для яе замежныя рынкі. Тэарэтычна, можна існаваць крайне аўтаркічна, як паказвае прыклад Ірана і Паўночнай Карэі. Адпаведна, пытанне ляжыць у плоскасці таго, наколькі ўдасца «прадаць» гэтую ідэю для расійскага грамадства. Пакуль яно гатовае да страт, сродкі на падтрымку саюзніка будуць знаходзіцца, хоць ва ўсё больш і больш зрэзаным аб'ёме.


— Давайце рэзюмуем. За кошт чаго рэжым забяспечыў сабе эканамічную ўстойлівасць летась і якія перспектывы абяцае рэспубліцы 2023-ці?

— Сёння відавочна як ніколі, што ў аснове ўстойлівасці беларускай эканомікі — падтрымка Расійскай Федэрацыі. Пакуль яна будзе, бягучая мадэль, хай і ў вельмі неэфектыўным стане, з дазволу сказаць —жыццяздольная. Аднак называць гэтае існаванне ўстойлівым немагчыма. Апора на ўсходняга суседа зыбкая і нясе больш пагроз, чым выгод, ужо нават у сярэднетэрміновай перспектыве. Таму апора на сілавы блок будзе толькі нарастаць. Аднак і пераходу на ваенныя рэйкі для беларускай эканомікі чакаць не варта — доля ўкладу ВПК у ёй невялікая. Хутчэй можна чакаць усё большага распаўсюджання ручных формаў кіравання.