«Нельга палохаць выбаршчыкаў, трэба ствараць казку»
Аналітык украінскага Інстытута Будучыні Ігар Тышкевіч разважае пра тое, што папулізм перад выбарамі можа згуляць злы жарт з эканомікай. На яго думку, сённяшнія «эканамічныя поспехі» абумоўленыя подкупам выбаршчыкаў перад электаральным цыклам 2024-2025 гадоў, і скончыцца гэта можа, як у 2011-м.
ВУП Беларусі ў першым паўгоддзі вырас на 2% у параўнанні з аналагічным перыядам мінулага года. Паводле ацэнак некаторых экспертаў, беларуская эканоміка і па выніках усяго года можа вырасці больш, чым на 2%.
— Інфляцыя пакуль на досыць нізкім узроўні. Усё гэта дазваляе асяродку Лукашэнкі казаць аб паспяховасці сваёй палітыкі і нядзейнасці санкцый, — разважае Ігар Тышкевіч у сваім канале. — Сапраўды, санкцыямі ў іх цяперашнім выглядзе эканоміку, прынамсі, у кароткатэрміновай перспектыве не абваліць.
Аднак улады, на думку аналітыка, маюць намер дадзеныя фактары выкарыстоўваць не для ўмацавання эканомікі, а выключна для таннага папулізму перад надыходзячымі выбарамі.
— 2023 год фактычна з'яўляецца электаральным, таму што ў лютым 2024 года пройдзе «адзіны дзень галасавання», адбудуцца выбары ў парламент і мясцовыя саветы.
Перад выбарамі паказваць эканамічныя праблемы на фоне адсутнасці цвёрдай падтрымкі ў насельніцтва складана. А калі ты ідзеш па шляху рэпрэсій і зацісканні гаек, неабходна не толькі наганяць страх, але і даваць надзею. Гэта схема, якая пакуль працуе ў Беларусі.
Каб даць гэтую надзею, неабходна не проста казаць, што ўсё выдатна, пажадана прадстаўляць і якія-небудзь доказы.
Аднак даваць інфармацыю беларускія ўлады не вельмі любяць, эканамічная статыстыка максімальна закрытая. Застаецца дэманстрацыя сваёй электаральнай масе, якая прывыкла чакаць нейкіх «падарункаў» (падачак) ад дзяржавы, — кажа Тышкевіч.
Немалаважным крытэрыем, якія ўплываюць на ацэнку выбаршчыкамі эканамічнай сітуацыі ў краіне, з'яўляецца курс долара, які апошнім часам моцна пахіснуўся, аднак, падкрэслівае аналітык, не абваліўся, як расійскі рубель.
— У Беларусі, якая залежная ад РФ, курс долара адносна стабільны — ёсць прасяданне ў межах 10%, але няма абвалу. Дзіўна? Не, калі супаставіць некалькі фактаў.
Расія на фоне неабходнасці змены структуры знешняга гандлю пайшла на істотнае паслабленне свайго рубля. Яго падзенне амаль на 40% адбылося ў тым ліку і на фоне страт даходнасці ад гандлю вуглевадародамі.
У Беларусі такога абвалу не здарылася, але гэта не азначае, што наша эканоміка больш моцная.
Так, сёння беларускія тавары запатрабаваныя ў Расіі, у сувязі з вайной, з санкцыямі. У першым паўгоддзі на РФ прыпала 69% беларускага экспарту, а золатавалютныя рэзервы нашай краіны пасля канчатковага збавення ад еўра на 60% будуць складацца з расійскіх рублёў.
Аднак калі расійскі рубель падае, то ў доларавым эквіваленце ЗВР Беларусі растаюць, дый гандаль такі аказваецца нявыгадным.
Быццам бы ты гандлюеш фіксаваным коштам, які не прывязаны да долара, а прывязаны да расійскага рубля, але ў доларавым эквіваленце твой даход падае.
Калі ж ты паспрабуеш адвязацца ад расійскага рубля, страціш канкурэнтную перавагу на расійскім рынку, на які, нагадаю, беларуская эканоміка пераарыентавала амаль увесь свой экспарт. І тады ўзнікае пытанне: куды ты ўсё гэта засунеш? — задаецца пытаннем Тышкевіч.
Глядзіце таксама
Ён адзначае, што перадумоў для таго, каб беларускі рубель абясцэніўся, мноства. Больш за тое, на фоне зніжэння курсу расійскага рубля да долара гэта лагічна было б зрабіць. Аднак улада, баючыся выклікаць паніку ў насельніцтва, працягвае здзяйсняць сур'ёзныя памылкі, якія могуць прывесці да цяжкіх наступстваў.
— Лагічна нармальным рашэннем эканамічнага блока ўрада было б адпусціць беларускі рубель у свабоднае плаванне, гэта значыць знізіць курс з мэтай нармалізацыі.
Але ў нашым выпадку, калі пры ацэнцы эканамічных поспехаў насельніцтва глядзіць на тое, колькі каштуе долар, калі ён пачынае даражэць, улады прымаюць рашэнне яго ўтрымліваць штучна.
Што ў такім выпадку адбываецца? Быццам бы знешні гандаль таварамі і паслугамі прафіцытны, ёсць пэўныя сродкі, якія можна было б пускаць на развіццё эканомікі, на інфраструктурныя праекты.
Але яны будуць тупа праедзеныя, а менавіта накіраваныя на тое, каб утрымаць курс долара, на тое, каб падвысіць заробкі і пенсіі, таму што, я ўпэўнены, пасля Новага года паводле беларускай традыцыі, калі «перад выбарамі трэба ж нешта даць», будуць падвышаныя і мінімальныя заробкі, і пенсіі.
Праблема будзе пагаршацца. У лютым пройдуць выбары, а ў сакавіку трэба будзе неяк карэктаваць курс. Памятаеце, што адбывалася ў 2011 годзе? Спачатку множныя курсы і клятвенныя запэўніванні, што беларускі рубель стабільны як ніколі, а потым чэргі ў абменнікі з усімі вынікаючымі.
Такія перспектывы дастаткова рэальныя і цяпер, пры ўмове захавання цяперашняга палітычнага курсу, — мяркуе Тышкевіч.
Ён лічыць, што факт арыентацыі беларускай эканомікі на адзінага партнёра яшчэ больш пагоршыць сітуацыю.
— У выпадку зацягвання вайны расійская эканоміка пачне яшчэ больш накіравана пераходзіць на вайсковыя рэйкі і звужацца. У такім выпадку можа знізіцца і рынак збыту РБ.
І калі не будзе дыверсіфікацыі, пра якую так шмат казалі, перадумовы для вялікага крызісу пагаршаюцца.
Ці разумеюць у сённяшнім урадзе, што нельга захапляцца адным партнёрам? Ад гэтага залежыць, ці можна прадухіліць ці змякчыць падзенне беларускай эканомікі, альбо, у ідэальным варыянце, калі-небудзь заняцца яе трансфармацыяй.
Ну а пакуль да лютага, хутчэй за ўсё, будзе «стабільнасць», таму што астатняе страшна, нельга палохаць выбаршчыкаў. Трэба ствараць казку. А што будзе пасля, нікога не хвалюе.
Пасля можна будзе прыдумаць яшчэ адну казку — пра «злосны Захад, які спіць і бачыць, як знішчыць такую квітнеючую Беларусь», — заключае Тышкевіч.